Żelazo.pdf

Żelazo

ruda żelaza

… żelazo nauczono się wytapiać na wiele lat przed poznaniem obróbki miedzi. Jednak o

wykonywaniu większości metalowych wyrobów z miedzi i brązu (stop miedzi z cyną)

zdecydowała miękkość żelaza i jego podatność na korozję. Wytapiane w dymarkach żelazo

miało bardzo mało węgla i dlatego było kruche , ostrza się łatwo tępiły, a narzędzia gięły i

pękały. Wytopienie żelaza z rudy jest bardzo proste i możliwe nawet w zwykłym ognisku

pasterskim. Pierwsze dymarki ziemne, były wykopanymi w ziemi jamami o głębokości i

średnicy około 50 cm. Tam ruda żelaza na rozżarzonych węglach (zresztą na węglu

drzewnym) redukowała się na żelazo, zawierające około 0,1 % węgla.

Złoża rud żelaza są bardzo liczne i dostępne na całym świecie. Za to złoża rud miedzi, a tym

bardziej miedzi w stanie wolnym są bardzo rzadkie. Jeszcze rzadziej występuje w przyrodzie

cyna. A mimo to najpierw panowała era brązu (na terenach Polski 1800 – 700 p.n.e.), a

dopiero potem żelaza (na terenach Polski 700- 400 p.n.e.). B rąz odznaczał się ładną,

przyjemną barwą, był twardy i odporny na korozję.

Obecnie nazwa żelazo jest zarezerwowana dla czystego pierwiastka chemicznego

oznaczonego symbolem Fe. Dawniej jednak tym mianem określano przemysłowy stop żelaza

z węglem, który dziś nazywamy stalą. Stop o małej zawartości węgla, jest materiałem bardzo

plastycznym i miękkim. Wprawdzie ta właściwość ułatwia jego przekuwanie w żądany

kształt, ale zbyt miękkie krawędzie tnące nie spełniają swojego zadania użytkowego (noże,

pługi) czy bojowego (miecze).

Dodatek węgla do żelaza zmienia korzystnie jego własności. Staje się wtedy coraz twardsze, a

od zawartości węgla powyżej 0,4% (stal) daje się hartować

Gdy stal zostanie rozgrzana do ok. 900°C i nagle oziębiona przez zanurzenie w wodzie lub

innej cieczy, to staje się bardzo twarda i wytrzymała.

Umiejętność otrzymywania żelaza o wyższej zawartości węgla spowodowała znaczne

rozszerzenie zastosowania żelaza na wiele przedmiotów użytkowych, a umiejętność

hartowania pozwoliła wykonywać sztylety i miecze o wiele lepsze niż brązowe.