Diagnostyka pedagogiczna(1).doc

DIAGNOZA PEDAGOGICZNA

WYKŁAD 01:

METODYKA STAWIANIA DIAGNOZ – Treści programu:

1.       Diagnoza i diagnostyka w ogólnej metodologii badań pedagogicznych.

2.       Pojęcie diagnozy wychowawczej – funkcje, diagnozy, modele.

3.       Koncepcja działań miejsce cyklu działania zorganizowanego.

4.       Oceny diagnozy, konkluzje.

5.       Informacja w poznaniu diagnostycznym – wykonanie planu i kontrola jego realizacji.

6.       Profilaktyczny aspekt diagnostyczny – relacja badacz-badany, etyczne aspekty diagnostyki.

AD. 1:

W tradycyjnej metodologii można spotkać się z podziałem na nauki teoretyczne (czyste) i praktyczne (stosowane). Stąd badania również dzielą się na badania teoretyczne i praktyczne.

Pedagogika nie mieści się w tym zakresie.

Pedagogika łączy funkcje praktyczne i teoretyczne, powoduje to uznanie dwóch komponentów badań, teoretycznie zorientowanych (elementy wiedzy) i  praktycznie zorientowanych (wiedza techniczna).

To łączenie badań praktycznych i teoretycznych mówi o  opowiedzeniu się za teorią dwukontekstowości. Zarówno kontekst uzasadnienia, ale i odkrycia (troska o poznanie, wiarygodność).

Dwukontekstowość – mówi o wyjaśnieniu przyczynowo-skutowym i rozumieniu interpretacji.

To uprawomocnienie do istnienia dwóch rozumowań:

- pedagogika jako nauka analityczno-empiryczna (rozumowanie indukcyjne).

- pedagogika humanistyczna.

Badacze uważają, że pedagogika pełni funkcje:

- opisową – deskryptywna, idiograficzna, diagnostyczna.

- wyjaśniającą – eksplanacyjną

- prognostyczną – prewidystyczną

- innowacyjną – „przekształcić w imię ideału” cytat Radińskiej.

Funkcja diagnostyki zarówno dla budowania teorii pedagogicznej jak i praktycznej pełni rolę podstawową – pozwala nam to na wyjaśnienie nie tylko aktualnego stanu, ale wyjaśnienie tego, co będzie aby zastosować odpowiednie środki i metody.

Czynnościami diagnostycznymi jest zbieranie w odpowiedni sposób danych, które wymagają interpretacji i określenie na ich podstawie badanego stanu rzeczy, czyli diagnoza to rozpoznanie istoty uwarunkowań złożonego stanu rzeczy na podstawie jego cech w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości danego stanu rzeczy.

Ocena cząstkowa = diagnostyka cząstkowych aspektów (Ziemska):

1.       Identyfikacyjny – nazywamy dany stan rzeczy.

2.       Genetyczny – przyczyna danego zjawiska np. przyczyny niepowodzeń.

3.       Celowościowe (znaczenia) – jakie znaczenia mają niepowodzenia.

4.       Fazy – w jakiej fazie znajduje się zjawisko.

5.       Rozwojowe – prognostyczne (przewidywanie jak dalej się rozwinie dane zjawisko).

Diagnoza rozwinięta – rozpoznanie na podstawie zebranych objawów, uznanych za prawidłowości poprzez:

1.       Identyfikacje – przypisanie do gatunku i typu.

2.       Wyjaśnienie genetyczne – jakie sytuacje doprowadzają do danego zjawiska.

3.       Określenie jakie znaczenie ma ten stan rzeczy, który coś powoduje (diagnostyka celowości lub znaczenia).

4.       Fazy – czy jest na 1-szym lub 2-gim etapie niepowodzeń.

5.       Prognostyczna.

Jeśli określimy te 5 ocen cząstkowych, to wtedy określamy jaki jest stan rzeczy.

To rozpoznanie odbywa się poprzez przypisanie do typu/gatunku i wyjaśnieni danego stanu rzeczy. Staram się przewidzieć jakie znaczenie ma ten stan dla całości zjawiska.

T.Muszyński podkreślał, przypisywał funkcje prewidystyczną (przewidywalną) i techniczną (pedagogika dostarcza wiedzy jak uniknąć niepożądanych stanów).

Przy projekcie działań diagnoza odgrywa rolę drugorzędną.

Korczak jako pierwszy uznał, iż trzeba powiązań, połączyć wszystkie aspekty u dziecka zarówno rozwojowe jak i umysłowe.

S.Szuman prowadził badania na temat prac dzieci – tożsamość rysunkowa dzieci – określił fazy rozwoju rysunkowego.

Problem praktyki diagnostycznej podejmowała Radliska – na ile środowisko może sprzyjać rozwojowi dziecka i szanse życiowe w środowisku.

J.Badura, Nepalczyk, Hetka to autorzy książek, których należałoby wymienić w tworzeniu diagnostyki pedagogicznej.

Na praktyczny pogląd stawiał W.Okoń – zajmował się funkcjonowanie pedagogiki diagnostycznej wskazał 3 zastosowania:

1.       opisanie

2.       wyjaśnianie

3.       przewidywanie.

Poglądy S.Pałki w próbie syntezy na temat budowania teorii na praktyką.

Tok indukcyjny (cechy):

1.       Dochodzenie do uogólnienia realizowane jest na drodze indukcji od szczegółu do ogółu.

2.       Badania mają charakter innowacyjny, diagnostyczny, wyjaśniający.
Prowadzone na reprezentacjach populacji. Stosuje się tu np. obserwacje, analizę dokumentów.

3.       Schemat postępowania:
- sformułowanie problemu              - wskaźniki
- stawianie hipotezy                            - metody
- zmienne                                          - techniki
- materiał badawczy pozwala zweryfikować hipotezę (może ona okazać się sfalsyfikowana bądź może okazać się prawdziwa.

Rola badań diagnostycznych:

- Odkrywanie prawidłowości, a w ich wyniku budowanie konstruktywnych teoretycznych określeń czyli małych teorii.

Badania nie tylko pełnią funkcje praktyczną, ale również dostarczają wiedzy w odniesieniu do badań.

WYKŁAD 02: Znaczenia poznania diagnostycznego

Diagnoza jest pierwszą istotną fazą ugruntowanego podejmowania decyzji. W sensie prakseologicznym wchodzi w skład preparacji. Jest ona przygotowaniem do działania w drodze rozpoznania sytuacji.

Nie można podjąć racjonalnego działania, bez przygotowania.

Drogi prowadzące do postawienia diagnozy:

Istnieje kilka poglądów – jeden z najbardziej rozpowszechnionych to:

1.     Pogląd intuicjonistyczny (intuicja) – podstawą postawienia diagnozy jest intuicyjne ujęcie całości badanego zjawiska (spontaniczne ujęcie). Ten sposób możliwy jest w przypadkach dobrze znanych, kiedy znamy zjawisko. Natomiast w przypadkach złożonych stosujemy ujęcie metodyczne.
Stosujemy wtedy, kiedy konieczne jest podjęcie decyzji natychmiast, stawia je się w przypadkach małej wiedzy.
Niebezpieczeństwo jest takie, że odpowiedzi postawione „szybko” później trudno jest odwrócić. Grozi to schematycznością w ujęciu zjawisk.
 

2.     Stanowisko empiryczne (rozum) – nagromadzenie danych doświadczenia, z tego ma wynikać diagnoza np. medycyna, lekarz gromadzi informacje po to, aby postawić diagnozę.

3.     Stanowisko racjonalistyczne (doświadczenie)– racjonalista określa rolę umysłową przy ustanowieniu diagnozy.
Wysuwanie wniosków z hipotez, znaczenie rozumowania.

Harmonijne połączenie tych trzech  źródeł to prawidłowe postawy diagnostyczne.

Diagnoza decyzyjna – diagnozy pedagogiczne, wychowawcze – wiążą się z decyzją o podjęciu działania. Są związane z aspektem ……, jest to diagnoza poznawcza i decyzyjna.

Diagnozy pedagogiczne są diagnozami decyzyjnymi. Są nie tylko poznawcze, ale także wiążą się z podjęciem decyzji.

Diagnozę stawia się, aby zaplanować działanie i kontrolować je.

Diagnoza wstępna – etapy:

I. OPIS DIAGNOSTYCZNY – rejestracja stanów faktycznych, które podlegają obserwacji; jest to odnotowanie danych stanów rzeczy w kategoriach empirycznych i w terminach właściwej danej dziedziny nauk).

Opis powinien być wyczerpujący, jasny i powinien porządkować materiał przy pomocy klasyfikacji wieloaspektowej.

!!! Opis to fakty, a nie ocena !!!

Oceny wiodą prym nad opisem, oceny wskazują jakie informacje powinny być w opisie.

Jakie są przyczyny niepowodzeń szkolnych Marka W.

Warunki materialno-bytowe rodziny - np. rodzina mieszka w dwupokojowym mieszkaniu.

Wszystko to, co widzimy:

- atmosfera rodzinna (patologia rodzinna).

- rodzina składa się z np. 4 osób itp., nie mogę nazwać, pełna, niepełna.

- kontakty z rodzicami.

- zainteresowanie rodziców sprawami dziecka.

- zatrudnienie rodziców (sytuacja zawodowa).

- kontakty dziecka z rówieśnikami.

Gromadząc materiał diagnostyczny należy zwrócić uwagę również na potencjalne uwarunkowania środowiskowe (to co jest dobre, a nie tylko to co złe).

Umieszczamy wszystko to, co wiemy, ale w odpowiednich kategoriach.

Materiał może być różny = obserwacja.

Gromadząc materiał diagnostyczny to rejestrowanie tego, co jest pozytywne, silne strony jednostki, to co dobre np. dobry kontakt matki z dzieckiem, itp.

II. OCENY DIAGNOSTYCZNE – ocena klasyfikacyjna, ocena globalna.

III. KONKLUZJA (konsekwencja diagnozy wstępnej):

1. Konkluzja pozytywna - Może się okazać, że wszystko to, co zostało przez nas przyjęte jest pozytywne.

Podejmujemy tu pewne działania, aby stworzyć jeszcze lepsze, wzmocnić to, co jest dobre.

2. Konkluzja negatywna – Badane przez nas stany zostały ocenione negatywnie.

Może pojawić się konieczność podjęcia działań, jest warunkiem niezbędnym, ale nie jedynym, aby podjąć działanie.

Podjęcie działania będzie metodologicznie poprawne jedynie w przypadku wystąpienia dwóch czynników:

   - kreatywna ocena

   - ocena prognostyczna, która odpowiada czy negatywne skutki ewentualnego podjęcia działania są mniejsze czy większe od negatywnych skutków tego, co jest.

Podjęcie działań jest zasadne, gdy negatywne skutki istniejące, są większe niż aktualnego stanu.

3. Konkluzja mieszana - część stanu została oceniona pozytywnie, a część negatywnie.

Diagnoza wstępna - wszystkie 3 konkluzje podsumowując:

1.       Konkluzja negatywna - stwierdzenie negatywnie ocenionych stanów może spowodować konieczność podjęcia działania o charakterze reformującym lub profilaktycznym.
Działania reformujące polegają na zmianie aktualnego stanu rzeczy, zmiana ta polega na zastąpieniu czymś innym lub usunięciu tego, co jest.
Działania profilaktyczne mają inny charakter. Negatywna ocena analizy Sanu odbywa się nie „jak jest” tylko „jak może być” (przewidywanie), odwołanie się do przyszłości.

2.       Konkluzja pozytywna - w przypadku diagnostyki pozytywnej, proponujemy warunki ulepszające, projektujące – stanowiące bardziej optymistyczne warunki do rozwoju. Jest dobrze, ale ja chcę jeszcze tę sytuację ulepszyć.

3.       Konkluzja mieszana - w przypadku oceny mieszanej jest stwierdzenie podjęcia rozumowania analityczno-normatywnego w celu ostatecznej oceny stanu i podjęcia działań.

Rodzaj konkluzji decyduje o charakterze podjętego działania.

WYKŁAD 03: Oceny diagnostyczne

OCENY – wypowiedź, która składa się z dwóch elementów:

- sens (treść)

- aprobaty, dezaprobaty.

Dzielimy na:

1. Oceny emocjonalne – oceny właściwe, bezwzględne.

2. Oceny utylitarne – instrumentalne, racjonalne, względne.

AD. 1 – oceny emocjonalne:

Rzutowanie naszych emocji na oceniane przedmioty.

- moralne – godny człowiek.

- estetyczne – piękny Obra, wszystko co odnosi się do spostrzeżeń.

- hedonistyczne – przyjemne i nieprzyjemne doznania zmysłowe, przyjemny chłód, nie miły zapach, zmysły.

AD. 2 – oceny utylitarne:

Stwierdzają, że coś nadaje się do czegoś, że coś jest potrzebne, użyteczne, skuteczne, np. dobry, zły pies pilnujący podwórka.

> Ex ante – zanim wykonam jakieś działanie, oceniamy na ile to coś jest przydatne, użyteczne przed wykonaniem zadania.

> Ex post – ocena stanu z perspektywy czegoś, co już się zdarzyło, po wykonaniu działania.

Oceny diagnostyczne są wydawane przed działaniem >>> są EX ANTE.

Oceny utylitarne – one zapewniają większą obiektywność, dają możliwość porównania, pozwalają precyzyjnie na ile określony stan odbiega od przyjętej w danym środowisku normy.

Ocena diagnostyczna jest oceną wielokierunkową, i stanowi rezultat w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie jakie stawia diagnosta, o klasę zjawiska, przyczyny, fazę i to jak będzie się to rozwijało.

Metody stawiania ocen cząstkowych:

J.Zieleniewski odpowiada co to jest metoda: METODA DZIAŁANIA jest to sposób badania, który można skutecznie zastosować do danego badania i do innych typów tego samego badania z wyróżnieniem kolejnych stadiów badania.

Pełna diagnoza ma pokazać pełną istotę danego badania.

I. METODY ASPEKTOWE DIAGNOZY ROZWINIĘTEJ.

>>> Metoda diagnostyki klasyfikacyjnej: charakterystyczne cechy stałe, szczególne znaczenie mają (cechy specyficzne, istotne).

Cecha specyficzna, istotna, to taka, która pozwala jednoznacznie wyróżnić gatunek przedmiotu na jego cechę podstawową).

Znalezienie w badanym przez nas zjawisku cechy specyficznej i istotnej (cechy podstawowej). Wtedy rozpoznanie polega na porównaniu tego diagnozowanego przez nas  przedmiotu z cechami natury (←jako przykład, np. gatunku) >>> (szukamy cechy specyficznej i istotnej i porównujemy z danym gatunkiem)

Znajdujemy w przedmiocie cechy podstawowe, specyficzne, istotne i potem opiera się to na porównaniu z gatunkiem; np. u rodzin niepełnych – cecha specyficzna – brak członka rodziny.

Typologia od klasyfikacji różni się tym, że typologia to kompleks cech niespecyficznych, nasilenie cech specyficznych (im więcej cech…).

Diagnoza typologiczna - przy typologiach szczególny walor mają cechy nietypowe (niestałe).

Typologie to pewien syndrom cech niespecyficznych.
Aspekt indentyfikacyjny – przypisanie danego stanu do klasyfikacji.

Np.  J.Piekarski – ocena typologiczna - wyróżnił 4 typy środowisk rodzinnych:

- wzorcowe

- przeciętne

- niekorzystne wychowawczo

- dysharmonijne.

(Natężenie cech decyduje o przypisaniu do typu lub gatunku).

OCENA GENETYCZNA:

Diagnostyka genetyczna ujawnia ciąg rozwojowy, który prowadzi do stanu aktualnego, obecnego.

Ciąg rozwojowy może mieć 2 odmiany:

Ø    Ciąg zmieniających się z pewną prawidłowością funkcji form, który doprowadzi do aktualnej struktury danego przedmiotu (np. styl architektonicznym, np. ewolucja żaby).

Ø    Ago – to wyjaśnienie kauzalne – cofnięcie się do pierwotnej przyczyny, która wywołała ciąg zdarzeń. Przechodzi się od skutków do prawdopodobieństw przyczynowych. Rozumowanie opiera się na wiarygodności ogólnych związków przyczynowych. Stosując tok rozumowania redukcyjnego.

Jeśli pewne skutki wywołane są przez pewne przyczyny, to aby znaleźć tę właściwą i wyeliminować wiele przyczyn potrzebne jest różnicowanie.

Dokonując różnicowania przyjmujemy dwie strategie:

1.       Możemy wszystkie możliwe przyczyny, a następnie dokonać eliminacji sprawdzając jakie przyczyny nie mogły wywołać skutku o pewnych właściwościach. Tu możemy odwołać się do  kanonu S.Milla:

I KANON:

>>> kanon jedynej zgodności = jeżeli zjawisko Z występowało jednocześnie z różnymi innymi zjawiskami, zjawiskami wśród tych zjawisk stale występowało zjawisko X, podczas gdy inne nie występowały wcale, to prawdopodobnie zjawisko X ma związek ze zjawiskiem Z.
Wszystkie się zmieniają, ale jedno występuje stale i to ono jest przyczyną np. bólu głowy.

>>> kanon jedynej różnicy = jeżeli zjawisko Z stale występowało, gdy wystąpiło zjawisko X i stale nie występowało, gdy nie występowało zjawisko X, choć inne poprzednie występujące zjawiska zachodziły również i w tym przypadku, to prawdopodobnie zjawisko X ma istotny związek ze zjawiskiem Z.

(nie trzeba znać definicji kanonów, tylko jedno się zmieniało).

...