Afazja u dzieci_objawy_typy_różnicowanie_ przyczyny i rokowania(1).pdf

Afazja u dzieci

objawy, typy, różnicowanie, przyczyny i rokowania

Strona główna > Zaburzenia mowy > Rozpoznanie i terapia

Uszkodzenie ośrodków mowy w mózgu człowieka dojrzałego powoduje często utratę mowy, czyli afazję. Uszkodzenie zaś okolic ważnych dla przyszłego

rozwoju mowy u małego dziecka jest przyczyną zaburzeń rozwoju mowy. Nie można więc tego stanu nazwać afazją, bowiem nie można przecież utracić

czegoś, czego się jeszcze nie posiada. Dlatego też w foniatrii ów stan zwykło się nazywać dysfazją , gdyż termin ten wskazuje na niepełną utratę

funkcji mowy. Pojęcie afazji zostało więc zarezerwowane dla przypadków, w których uszkodzenie mowy następuje po okresie jej rozwoju.

Terminem afazja dziecięca określa się pierwotne zaburzenia zachowania językowego wynikające z patologii mózgowej, które nie są rezultatem

głuchoty, niedorozwoju umysłowego lub zaburzeń emocjonalnych. W neuropsychologii wymienia się dwie postacie kliniczne afazji dziecięcej:

1. afazja rozwojowa (określana też jako: dysfazja rozwojowa, afazja wrodzona) ‐ są to specyficzne zaburzenia rozwoju mowy w wyniku wrodzonej,

okołoporodowej lub występującej w pierwszych miesiącach życia dziecka patologii mózgowej; mowa dziecka nigdy nie rozwijała się normalnie;

jednocześnie termin „specyfczne” oznacza, że zaburzenia mowy nie są wtórną konsekwencją innych zaburzeń wynikających z dysfunkcji mózgu;

2. afazja nabyta ‐ to zaburzenia językowego rozwoju wywołane dysfunkcją mózgową nabytą najwcześniej w 2. r. ż. (i później). Dolna granica

wieku dysfunkcji mózgowej została ustalona z praktycznego punktu widzenia. U dziecka 2‐letniego zaczyna się rozwijać język; dziecko rozumie

wypowiedzi innych osób i zaczyna formułować własne wypowiedzi. W ocenie afazji nabytej ważne jest stwierdzenie, że do momentu uszkodzenia

mózgu, rozwój mowy dziecka przebiegał normalnie.

Więcej na ten temat znajdziesz w dziale „Klasyfikacja”

Objawy afazji wrodzonej

Można wydzielić przynajmniej dwie grupy zaburzeń, gdzie w pierwszej dominują objawy trudności w ekspresji werbalnej a zaburzenia rozumienia są

mniejsze {są to zaburzenia ekspresyjno‐receptywne), a w drugiej dominują zaburzenia rozumienia, zaś trudności w ekspresji są mniejsze (są

to zaburzenia receptywno‐ekspresyjne).

Do zaburzeń ekspresyjno‐receptywnych należą:

a. dyzartria, w której podstawowym zaburzeniem są trudności w kontroli ruchowej narządów artykulacyjnych;

b. niewyraźna artykulacja, w której podstawowym zaburzeniem są trudności w koordynacji i integracji ruchów narządów artykulacyjnych;

c. trudności w poszukiwaniu słów i błędy w budowie zdań.

W zaburzeniach receptywno‐ekspresyjnych dominują trudności w percepcji słuchowej dźwięków werbalnych, prowadzące do zniekształcania wzorców

wyrazów (typowymi błędami są parafazje głoskowe).

W praktyce klinicznej wymienia się kilka rodzajów często obserwowanych zaburzeń, a należą do nich:

l Werbalna agnozja słuchowa.

Podstawą zaburzeń są trudności w rozpoznawaniu dźwięków werbalnych. Obserwuje się głębokie zaburzenia rozumienia mowy, ale dziecko

rozumie gesty i wykonuje instrukcje niewerbalne (np. pokaz). Mówienie jest zredukowane; dziecko nie wypowiada się spontanicznie, nie

powtarza, w głębszej formie może wystąpić mutyzm afatyczny . Gdy objawy zaburzeń rozumienia są nieco mniejsze, dziecko może nauczyć się

pisać i czytać, ale w ograniczonym stopniu (np. niemożliwe jest czytanie głośno);

l Dyspraksja werbalna.

Charakterystycznymi objawami są mutyzm lub bardzo zredukowana ekspresja słowna przy zaburzeniach rozumienia nieznacznego stopnia.

Obserwuje się przede wszystkim błędy artykulacyjne, ale także odpowiedzi monosylabami, urywane, niedokończone zdania.

l Błędy w programowaniu fonologicznym.

Dosyć dobre rozumienie i możliwość wypowiadania długich tekstów przy prawidłowej intonacji i zachowaniu fraz (np. poprawny akcent kończący

zdanie), ale poszczególne słowa wypowiedzi są mało czytelne lub nieczytelne. Czasami ta postać zaburzeń przypomina etap w rozwoju mowy

dziecka (w wieku 2‐2,5 roku), gdy zaczyna ono bawić się słowami, tworząc np. nowe wymyślone przez siebie wyrazy (na podstawie znanych mu

wzorców fonologicznych), które są rozumiane przez najbliższe otoczenie, ale które są niezrozumiałe dla innych. Jeżeli etap ten utrzymuje się

w 3, 4 roku życia a nawet później i takie przejawy dominują w mowie dziecka; można uznać, że są to objawy dysfazji rozwojowej typu zaburzeń

programowania fonologicznego.

l Trudności w rozumieniu pełnych wypowiedzi.

Mowa dziecka jest płynna, poprawna fonologicznie i syntaktycznie. Trudności dotyczą rozumienia pełnych wypowiedzi. Nie jest zaburzona pamięć

i dziecko jest zdolne do powtarzania nawet długich zdań, których jednak nie rozumie i nie może ich wypowiedzieć spontanicznie.

l Trudności fonologiczno‐syntaktyczne.

Zaburzenia są podobne do objawów afazji Broca u dorosłych, ale w większym stopniu zaburzone jest rozumienie mowy. Ekspresja werbalna jest

zredukowana, pojawiają się błędy artykulacyjne, parafazje i styl telegraficzny w budowie zdań. U dzieci zaburzone jest nazywanie, zaś w piśmie

wymienione objawy są głębsze niż w mówieniu.

l Trudności leksykalno‐syntaktyczne.

Podstawowym objawem są zaburzenia nazywania i trudności w znajdowaniu potrzebnych słów. Ostatni objaw może być przyczyną trudności

w formułowaniu zdań (występują parafazje lub tzw. zdania puste informacyjnie, z dużą liczbą wtrąceń itp.). Gramatycznie zdania są dość

poprawne.

Objawy afazji nabytej

Najczęściej wymienia się następujące charakterystyczne cechy w afazji nabytej u dzieci:

1. częsta obecność autyzmu

2. rzadko spotykane parafazje i incydentalne przypadki żargon‐afazji

3. pojawiające się z różną częstością zaburzenia czytania, pisania, trudności artykulacyjne, trudności w nazywaniu oraz zaburzenia rozumienia (A.

Herzyk).

Podobieństwa i różnice w afazji u dzieci i dorosłych

Wielu badaczy ‐ ze względu na kwestie diagnostyczne i terapeutyczne ‐ interesuje problem różnic i podobieństw w przejawach afazji u dzieci

i dorosłych. Najczęściej obserwowane różnice (potwierdzają to badania) dotyczą rodzaju objawów i możliwości powrotu funkcji mowy.

Objawy afazji u dzieci mają charakter uogólniony i niespecyficzny z przewagą zaburzeń ekspresji językowej, rzadko występują wyselekcjonowane

trudności w rozumieniu lub nazywaniu. Natomiast u dorosłych zaburzenia afatyczne mogą przybierać wybiórcze, specyficzne formy trudności językowych

(np. parafazji).

U dzieci remisja mowy następuje szybciej i pełniej niż u dorosłych (często w sposób spontaniczny), w przeciągu kilku tygodni lub miesięcy od

zachorowania możliwy jest nawet zupełny powrót funkcji językowych, co niezwykle rzadko obserwuje się u dorosłych (w tym przypadku objawy mają

charakter trwały).

Afazja u dzieci może występować z podobną częstością po uszkodzeniach lewej i prawej półkuli, zaś u dorosłych obecność afazji po uszkodzeniu prawej

półkuli jest rejestrowana bardzo rzadko ‐ ok.35 % przypadków afazji u dzieci związanych jest z uszkodzeniami prawej półkuli w porównaniu z 1‐3 %

takich przypadków u dorosłych (za A. Herzyk).

Różnice w przebiegu zaburzeń afatycznych u dzieci i dorosłych wyjaśnia się większą plastycznością i większymi możliwościami kompensacyjnymi mózgu

jeszcze rozwijającego się. Czynności mowy w mózgu dziecka nie mają ustalonej lateralizacji oraz lokalizacji i dlatego uszkodzenia jednych obszarów

mogą być regulowane przez inne nie uszkodzone. U dzieci nie ma również zdecydowanej dominacji półkuli lewej dla funkcji językowych, stąd zdarza się

obecność afazji po uszkodzeniach prawej półkuli. Dane z badań wykazują również, że uszkodzenia lewej półkuli w wieku dwóch lat, mogą powodować

trwałe zaburzenia językowe i po kilku latach od wystąpienia urazu mózgu obserwuje się u tych dzieci nieznacznego stopnia deficyty w rozumieniu mowy,

trudności w formułowaniu zdań oraz trudności w zapamiętywaniu materiału werbalnego (jednakże u dzieci po uszkodzeniu prawej półkuli, o podobnym

przebiegu schorzenia mózgowego nie stwierdza się takich objawów). Okazało się także, że zaburzenia afatyczne u dzieci nie mają wyłącznie charakteru

ekspresyjnego, ale występują specyficzne trudności w rozumieniu, parafazje, a nawet przypadki żargonu afatycznego. Stwierdzono również, że mimo

szybszego wycofywania się zaburzeń językowych, bardzo często pozostają trwałe trudności w wykonywaniu zadań wymagających umiejętności

syntaktycznych i leksykalnych (dzieci nie potrafią ocenić, czy zdanie jest poprawne pod względem gramatycznym oraz wykonują gorzej test fluencji

słownej). Jeżeli nawet dzieci rozwiązują dobrze testy językowe, to bardzo często mają trudności w uczeniu się.

Obecnie proponuje się, by za międzynarodowymi klasyfikacjami przyjąć i stosować następujące terminy:

a. rozwojowa dysfazja, afazja ‐ (typ ekspresyjny lub percepcyjno‐ekspresyjny) oraz

b. nabyta dysfazja, afazja ‐ (typ ekspresyjny lub/i percepcyjny) oraz ze względów praktycznych,

c. dysfazja, afazja typu dorosłych ‐ (typ ekspresyjny lub/i percepcyjny),

d. „dysfazja, afazja dziecięca” warto stosować w celu odróżnienia jej od afazji dorosłych dla podkreślenia, iż chodzi o zjawiska występujące

u dzieci.

W praktyce logopedycznej wszelkie przypadki, które można wiązać z patologią mózgu, w których oczywiście wykluczy się opóźnienie rozwoju

umysłowego, głuchotę, autyzm i nie obserwuje się niedowładów lub porażeń w obrębie aparatu wykonawczego mowy, mogących stanowić bezpośrednią

przyczynę upośledzenia rozwoju mowy i właściwie trudno jest ustalić ich przyczynę:

a. w których mowa od początku rozwijała się nieprawidłowo i powyżej 5 roku życia nadal obserwuje się opóźnienie jej rozwoju oraz różnego typu

zaburzenia zachowania językowego to rozwojowa afazja (dysfazja) dziecięca (typu ekspresyjnego lub percepcyjno‐ekspresyjnego), ewentualnie

NORM pochodzenia centralnego;

b. w których mowa do jakiegoś momentu rozwijała się prawidłowo, a później wystąpiły różne objawy zaburzeń procesu kształtowania i rozwoju

mowy, tj. utrata mowy, zahamowanie, regres bądź opóźnienie jej dalszego rozwoju (czyli zarówno dezintegracja, jak i zakłócenie procesu

integracji mowy), należy uznać za nabytą afazję (dysfazję) dziecięcą typu ekspresyjnego, percepcyjnego lub ekspresyjno‐percepcyjnego;

c. w których uszkodzenie odpowiednich struktur mózgowych, odpowiedzialnych za rozwój języka nastąpiło po ukończeniu 7 r.ż. (gdy u normalnie

rozwijających się dzieci mowa jest już wykształcona i odpowiednio rozwinięta), dochodzi do utraty zdolności porozumiewania się (do

dezintegracji mowy), co jest charakterystyczne dla afazji występującej u ludzi dorosłych ‐ należy określać afazja (dysfazja) typu dorosłych.

Proponowane podejście, uwzględnia poziom rozwoju mowy w chwili uszkodzenia mózgu i konsekwencje uszkodzenia CUN dla procesu nabywania

i rozwijania zdolności językowych i uwzględnia zarazem najnowsze tendencje w opisie zaburzeń rozwoju mowy. Argument, że terminy te zalecane są

jako obowiązujące w świecie, powinien ewidentnie rozstrzygać wciąż sporną w Polsce kwestię terminologii dotyczącej zaburzeń afatycznych.

Objawy afazji, dysfazji dziecięcej

Objawy pozwalają na rozróżnienie trzech rodzajów (typów) dysfazji, afazji dziecięcej:

1. typu ekspresyjnego.

Charakteryzującego się niewykształceniem lub zanikiem mowy spontanicznej przy dobrym jej rozumieniu. W tym typie afazji występują zaburzenia

umiejętności samodzielnego mówienia, nazywania i powtarzania. Jest on charakterystyczny zarówno dla rozwojowej, jak i nabytej dysfazji, afazji

dziecięcej:

l W przypadku rozwojowej afazji, dysfazji dziecięcej ‐ mowa przez dłuższy czas się nie wykształca. W przypadku rozwojowej dysfazji (zwykle

rozpoznawanej przed 3 r.ż.) około połowy dzieci „wyrasta” z tych zaburzeń, podczas gdy u pozostałej części zaburzenia ekspresji mowy

utrzymują się długo. Cechą charakterystyczną są zaburzenia artykulacji, choć mogą się też pojawiać zaburzenia w płynności mowy

i formułowaniu wypowiedzi oraz błędy w strukturze języka;

l W typie nabytym ‐ przebieg i rokowania związane są ze stopniem i umiejscowieniem patologii mózgu oraz z wiekiem dziecka i stopniem rozwoju

języka w czasie wystąpienia zaburzeń. Podobnie jak w przypadku nabytej, percepcyjno‐ekspresyjnej dysfazji dziecięcej leczenie może

l W typie nabytym ‐ przebieg i rokowania związane są ze stopniem i umiejscowieniem patologii mózgu oraz z wiekiem dziecka i stopniem rozwoju

języka w czasie wystąpienia zaburzeń. Podobnie jak w przypadku nabytej, percepcyjno‐ekspresyjnej dysfazji dziecięcej leczenie może

doprowadzić do całkowitego ustąpienia objawów, może doprowadzić do częściowego odzyskania zdolności ekspresji mowy lub też nie przynieść

żadnych efektów. Znane są też przypadki wzmacniania się defektów.

2. typu percepcyjnego

Występującej jedynie w przypadku dysfazji nabytej, która charakteryzuje się zachowaniem zdolności ekspresji mowy przy częściowo lub całkowicie

(afazja) zniesionej zdolności percepcji mowy. Dziecko słyszy i mówi, ale nie rozumie swoich słów ani cudzych przekazów słownych. Zachowana jest

mowa spontaniczna, powtarzanie, nazywanie, natomiast całkowicie lub częściowo zaburzone jest rozumienie mowy, cechuje ją agramatyzm

i wielomówność;

3. typu percepcyjno‐ekspresyjnego.

Z przewagą komponenty motorycznej (zaburzeń ekspresji mowy) lub sensorycznej (zaburzeń percepcji mowy). Ten rodzaj dysfazji może wystąpić w obu

postaciach ‐ rozwojowej i nabytej:

l przy rozwojowej dysfazji obserwuje się powolny rozwój sprawności językowej. Mowa może pojawić się późno i wolno przechodzić przez kolejne

stadia rozwojowe;

l w typie nabytym, który może się pojawić w każdym wieku od momentu rozpoczęcia procesu kształtowania i rozwoju mowy ‐ przebieg

i rokowania związane są z lokalizacją patologii mózgu, wiekiem dziecka oraz stopniem opanowania przez nie języka w chwili wystąpienia

zaburzenia. Leczenie kliniczne czasami prowadzi do szybkiej i całkowitej poprawy zdolności językowych, w innych przypadkach uzyskuje się

jedynie niewielką poprawę, a gdy zaburzenie ma charakter postępujący, obserwuje się wzmacnianie defektów, rozwój zaburzenia (opracowane

na podstawie DSM‐IV).

Pomimo istniejących różnic odnośnie terminologii i przyczyn afazji dziecięcej ‐ istnieje powszechna

zgodność poglądów na temat objawów tego zjawiska.

Wśród polskich badaczy autorką, która miała największy wkład w naświetlenie tego problemu była Zofia

Kordyl. Jej zdaniem „język dziecka z niedokształceniem mowy, zarówno jego słownik, jak

i charakterystyczny sposób mówienia, ukazują się raczej jako pewne zjawisko niezupełnie wykończone,

niecałkiem zintegrowane, aniżeli jako twór oryginalny”. Na wspomniany „charakterystyczny sposób

mówienia” u tych dzieci w dużym stopniu wpływają czynniki pozawerbalne, takie jak: gest, mimika,

układ sytuacyjny; które mają doniosłe znaczenie w czynnym i biernym porozumiewaniu się tych dzieci

z otoczeniem. Często ich wypowiedzi słowne są dla otoczenia niezrozumiałe (Z. Kordyl; 1968, s. 257).

Autorka na podstawie obserwacji i badań własnych; których wyniki przedstawiła w artykule „Z badań

nad objawami niedokształcenia mowy u dzieci” z 1965 r. ustaliła, że u dzieci z niedokształceniem mowy obserwuje się opóźniony rozwój mowy. Ich

słownik w wieku 2‐3 lat obejmuje jedynie kilka. tub kilkanaście słów, a w wieku 5‐6 łat dzieci te nie mówią jeszcze zdaniami. Również upośledzone

jest rozumienie mowy. Autorka ta do najbardziej charakterystycznych cech mowy dzieci z niedokształceniem mowy o typie afazji w zakresie ekspresji

mowy zaliczyła:

Zaburzenia ekspresji werbalnej, wyrażające się przede wszystkim w:

a. błędach artykulacji (dzieci te mają wszelkie warunki do prawidłowej artykulacji, a pomimo to mylą głoski, niekonsekwentnie zastępując jedne

drugimi,

b. metatezach głoskowych i sylabowych

c. kontaminacjach dźwięków i sylab

d. inwersjach i elizjach

e. błędach asymilacji (i to zarówno w postaci upodobnienia poszczególnych dźwięków w obrębie wyrazu, czy całej wypowiedzi, jak i upodobnienia

całego wyrazu do zbliżonego fonicznie, znanego już słowa), długo utrzymujących się określeń z języka wczesnodziecięcego i dziecięcego sposobu

mówienia;

Zaburzenia nominacji, wynikające z ubóstwa zasobu leksykalnego tych dzieci. Dziecko nie znając lub nie mogąc sobie przypomnieć

odpowiedniego słowa, zastępuje je według siebie najodpowiedniejszym, tj. z danego „gatunku” (nazwami gatunkowymi), „sfery danego

przedmiotu” (przedmiotów pokrewnych) bądź nazwę przedmiotu zastępuje określeniem jego funkcji. Przy nazywaniu przedmiotów często posługuje się

omówieniami. W słowniku tych dzieci znajdują się głównie rzeczowniki i czasowniki i niewiele: innych części mowy. Najszybciej przyswajają często

używane zwroty, tzw. „małe słowa”, którymi na ogół posługują się prawidłowo.

Agramatyzmy ‐ stanowią oddzielną cechę mowy dzieci afatycznych. Dzieci wówczas:

a. nie uwzględniają w swoich wypowiedziach liczby i rodzaju;

b. w formach czasownikowych nie uwzględniają osoby i liczby (przeważnie używają czasowników w 3 osobie liczby pojedynczej i to zarówno na

określenie czasu teraźniejszego, przeszłego, jak i przyszłego);

c. kontaminacjach dźwięków i sylab

d. z trudem i rzadko używają przyimków, a często swoiste zestawienia przyimka z danym rzeczownikiem stanowią dla dziecka jeden wyraz.

Zaburzenia składni ‐ przejawiają się tym, że budowane przez te dzieci zdania są krótkie i są najczęściej nagromadzeniem kilku słów

połączonych związkiem wewnętrznym i sytuacyjnym: Dużą część wypowiedzi dzieci stanowią nie zdania, lecz równoważniki zdań, jeśli już

pojawiają się zdania to są one zdaniami prostymi, zawierającymi jedynie podmiot; orzeczenie, przyimek lub przydawkę: Dzieci te mają duże trudności

z budowaniem dłuższych wypowiedzi, w zasadzie posługują się zdaniami pojedynczymi, bardzo rzadko lub wcale ‐ zdaniami podrzędnie złożonymi;

Zaburzenia rytmu mowy ‐ obok swoistej melodii mowy i wydłużenia iloczasu niektórych sylab ‐ dla mowy tych dzieci charakterystyczne jest

również skandowanie i wybijanie rytmu słów;

Zaburzenia motoryki mowy ‐ wypowiedziom słownym często towarzyszą trudności ruchowe warg, języka, szczęki, wyrażające się

w przesadnych ruchach tych narządów, w poszukiwaniu ich właściwego ułożenia.

W zakresie rozumienia mowy:

a. dla dzieci tych ogromne znaczenie w rozumieniu mowy otoczenia mają czynniki pozawerbalne;

b. słownik czynny nie zawsze jest uboższy od słownika biernego.

c. brak gotowości werbalnej, przejawiającej się trudnościami w przypominaniu sobie nazwy określonego desygnatu.

d. opieranie rozumienia na centralnych elementach wypowiedzi, tzn. że w całej wypowiedzi dziecko percypuje to słowo, które jest dla niego

najbardziej zrozumiałe, najlepiej znane i ono stanowi podstawę rozumienia całej wypowiedzi. Tu właśnie tkwi przyczyna trudności rozumienia,

ponieważ dziecko nie zawsze właściwie ocenia, które słowo jest centralne oraz nie uwzględnia jego relacji z innymi słowami wypowiedzi.

Różnorodność form gramatycznych, której nie uwzględnia dziecko oraz fakt, że nawet jeśli rozumie każde sławo z wypowiedzi to najczęściej po

prostu nie rozumie całości, a także to, że dla tych dzieci słowo jest konkretem oznaczającym jakąś określoną rzecz, stan, cechę i wiąże się ze

swoistym, własnym dla dziecka skojarzeniem i jego doświadczeniem. Wszystko to w poważnym stopniu utrudnia rozumienie wypowiedzi.

Kordyl Z. zwraca też uwagę, że wymienione cechy pod wieloma względami przypominają zespoły cech , występujące zarówno w normalnym procesie

rozwoju mowy dziecka, jak też w mowie osób upośledzonych umysłowo, czy w afazji typu dorosłych. W niedokształceniu mowy nie obserwuje się jednak

płynnego przechodzenia z jednej fazy rozwojowej w drugą, a trudności analogiczne dla normalnego rozwoju mowy są bardziej intensywne i nie ustępują

tak szybko jak u dzieci, u których są one tylko przejawem rozwoju. Autorka uważa, że pomimo podobieństw; między wymienionymi zespołami istnieją

też dość istotne różnice i dlatego należy je oddzielić.

Afazja rozwojowa i afazja nabyta

Z literatury przedmiotu wynika, że afazja rozwojowa w wielu zakresach różni się od nabytej afazji dziecięcej. Różnice te ukazuje niżej zamieszczona

tabela. Przyjęta kategoryzacja ma charakter klasyfikacji rozwojowo‐objawowej, uwzględnia nomenklaturę światową i jest opracowana w oparciu

o klasyfikacje międzynarodow e .

Rodzaj kryterium

różnicującego

Afazja rozwojowa

Afazja nabyta

1. Czas, w którym

nastąpiło

uszkodzenie

mózgu

przed ukończeniem 1 r. ż.

między 2 a 7 r. ż.

2. Okres rozwojowy,

w którym

nastąpiło

uszkodzenie

mózgu

prenatalny, perinatalny i częściowo postnatalny postnatalny

3. Charakter przyczyn

i rodzaj czynników

uszkadzających

mózg

w okresie prenatalnym:

zaburzenia nabyte po ukończeniu 1 r.ż. wywołane przez

czynniki egzogenne (choroby dziecka, urazy, schorzenia

mózgu itd.).

a. zaburzenia o charakterze wrodzonym,

wywołane przez czynniki endogenne,

uwarunkowane dziedzicznie

lub konstytucjonalnie;

b. zaburzenia nabyte, wywołane przez czynniki

egzogenne, jak np. zatrucie środkami

toksycznymi, chemicznymi, urazy psychiczne

matki itd.; w okresie perinatalnym: czynniki

egzogenne (urazy, niedotlenienie mózgu

itp.); w okresie postnatalnym (w 1 r.ż.):

czynniki egzogenne (choroby dziecka, urazy,

itd.)

4. Mechanizm

zaburzeń rozwoju

mowy

upośledzenie rozwoju struktur mózgowych,

odpowiedzialnych za zdolności językowe prowadzi do

opóźnienia rozwoju mowy

uszkodzenie mózgu wywołuje utratę wcześniej nabytych

zdolności językowych, zahamowanie, regres i opóźnienie

dalszego rozwoju mowy

5. Etiologia

najczęściej nieznana lub jedynie przypuszczalna urazy lub schorzenia mózgu

6. Etap rozwoju

mowy dziecka

patologia mózgu wystąpiła przed okresem

werbalizacji słownej

uszkodzenie mózgu wystąpiło, gdy mowa była już w pewnym

(odpowiednim do wieku) stopniu rozwinięta

7. Podstawy, na

których mowa się

kształtowała

od początku procesu rozwojowego ‐ patologiczne początkowo prawidłowe, patologiczne dopiero w chwili

uszkodzenia mózgu

8. Istota zaburzeń

rozwoju mowy

brak integracji mowy

w wypadku opanowanych już zdolności językowych ‐

dezintegracja mowy; w wypadku umiejętności jeszcze nie

wykształconych, brak dalszej integracji mowy

9. Objawy zaburzeń

rozwoju mowy

brak rozwoju mowy i w konsekwencji jej

opóźnienie. Najczęściej występują mieszane

postacie zaburzeń rozwoju mowy (zaburzenia

percepcyjno‐ekspresyjne)

zatrzymanie, zahamowanie, utrata zdolności językowych,

prowadzące do opóźnienia jej dalszego rozwoju. Występują

zarówno mieszane postacie zaburzeń rozwoju mowy, jak

i zaburzenia z przewagą komponenty motorycznej

bądź sensorycznej

10. Rokowania ustępowanie zaburzeń zależy od wielu czynników.

W przypadku zaburzeń wrodzonych rokowania są

gorsze, gdyż gdy zaburzenia utrzymują się długo

i nierzadko okazują się trwałe. Są one cięższe niż

nabyte, gdy uszkodzenia powstały w trakcie porodu

i po porodzie

możliwa jest szybka restytucja mowy, co tłumaczy się

plastycznością neurobiologiczną mózgu, a nie odwracalnością

uszkodzeń tkanki mózgowej. Powrót funkcji mowy zależy od

rodzaju schorzenia, rozległości i głębokości uszkodzenia

mózgu, jego możliwości kompensacyjnych, czynników

społecznych i stopnia opanowania języka w chwili

uszkodzenia. W przypadku zaburzeń ekspresyjnych

rokowania są lepsze niż przy zaburzeniach percepcyjno‐

ekspresyjnych. Zaburzenia języka najszybciej ustępują

w uszkodzeniach urazowych mózgu.

Źródło: G. Jastrzębowska, Podstawy teorii i diagnozy logopedycznej, 1998, s. 217

Objawy dysfazji wrodzonej i afazji nabytej są często podobne, stąd w praktyce logopedycznej stosujemy analogiczne sposoby postępowania. Należy

jeszcze uwzględniać fakt, że u dzieci przejawy afazji są bardziej globalne i niespecyficzne niż u dorosłych. U dzieci obserwuje się także szybszy

i pełniejszy powrót mowy, chociaż nie w każdym przypadku. Często u dzieci pozostają nieznacznego stopnia objawy zaburzeń i charakterystyczne jest

także współwystępowanie trudności w koncentracji uwagi, niepokoju psychoruchowego oraz wzmożonej męczliwości (są to także konsekwencje

dysfunkcji mózgowych). Zaburzenia te należy przewidzieć w planowaniu pracy terapeutycznej. Na przykład z dzieckiem można prowadzić tylko krótkie

ćwiczenia, ale za to częściej, należy ograniczać zakres materiału do ćwiczeń aby nie rozpraszać uwagi dziecka oraz stosować zasadę stopniowania

trudności (rozpoczynać pracę od materiału nie sprawiającego dziecku trudności); trzeba stosować dość częste przerwy, jeżeli zaobserwujemy

narastające zmęczenie lub dekoncentrację uwagi.

Afazja rozwojowa a proste (samoistne) opóźnienie rozwoju mowy

Często afazję rozwojową myli się z prostym opóźnieniem rozwoju mowy. Odróżnienie tych zespołów jest bardzo trudne, a do wieku 3‐4 lat wręcz

niemożliwe. W zasadzie do 5 roku życia nie ma żadnej istotnej różnicy pomiędzy nimi. W obu przypadkach obserwuje się początkowy brak i opóźnienie

rozwoju mowy. Dopiero długotrwała obserwacja przebiegu procesu rozwojowego może pozwolić na określenie rodzaju zaburzenia. Gdy opóźnienie

rozwoju mowy utrzymuje się powyżej 5 r.ż. wówczas można już mówić o afazji rozwojowej. Dzieci z prostym opóźnieniem rozwoju mowy w pewnym

wieku nagle zaczynają mówić i szybko wyrównują opóźnienie, natomiast postęp w rozwoju mowy u dzieci z afazją rozwojową jest niewielki.

Afazja rozwojowa a proste (samoistne) opóźnienie rozwoju mowy charakteryzują się dobrym słuchem, prawidłowym rozwojem umysłowym, prawidłową

strukturą i funkcją aparatu wykonawczego mowy, czyli dobrą motoryką mowy. Lekarze zaliczają je do wrodzonych zaburzeń rozwoju mowy pochodzenia

korowego. Istnieje wiele hipotez na temat przyczyn niedokształcenia mowy o typie afazji. W obu przypadkach ich etiologia najczęściej jednak

pozostaje niewyjaśniona. Cechą wspólną tych zespołów objawowych jest częste występowanie zaburzeń lateralizacji oraz ujawniające się w wieku

szkolnym: dysleksja i dysortografia.

Podobnie jak w przypadku afazji nabytej i rozwojowej ‐ rozróżnienia prostego (samoistnego) opóźnienia rozwoju mowy i afazji rozwojowej dokonuje

się uwzględniając różne czynniki. Pr z edstawia to poniższa tabela.

Rodzaj czynnika

różnicującego

Proste (samoistne) opóźnienie rozwoju mowy

Afazja rozwojowa

1. Łatwość ustępowania

objawów (najważniejsze

kryterium różnicujące)

do 5 r.ż ‐ opóźnienie rozwoju mowy zrównuje się

z poziomem mowy rówieśników.

zaburzenia mowy utrzymują się długo, często

są trwałe

2. Rozwój motoryczny może być opóźniony

często występuje ogólna niezręczność ruchowa

3. Rozwój innych funkcji

psychomotorycznych

nie obserwuje się zaburzeń koordynacji wzrokowo‐ruchowej

i ujmowania stosunków przestrzennych ani żadnych

objawów niespecyficznych, które można by bezpośrednio

wiązać z występującym opóźnieniem rozwoju mowy.

U dzieci tych nie ma żad‐nych zmian anatomicznych

czy psychoneurologicznych, które można by uznać za

przyczynę wolniejszego tempa rozwoju mowy.

mogą wystąpić zaburzenia myślenia, uwagi,

pamięci, motywacji; często występują

zaburzenia koordynacji wzrokowo‐ruchowej

i ujmowania stosunków przestrzennych

4. Rodzaj czynników

wywołujących opóźnienia

czynniki społeczne (środowiskowe) lub biologiczne

(uwarunkowania genetyczne)

czynniki biologiczne, natomiast czynniki

środowiskowe i uwarunkowania społeczne ‐

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: