Szczegółowa uprawa roślin = produkcja roślinna
WYKŁADY
Prof. Zofia Jasińska
Wykład I 04.10.2005
W produkcji wykorzystuje się energię słoneczną, a środkiem produkcji jest gleba.
Elementy składające się na produkcję:
→ podmiot – człowiek (kieruje produkcją);
→ przedmiot produkcji – to co produkujemy (rośliny, zwierzęta);
→ warunki produkcji – gleba, klimat (temp., wilgotność, nasłonecznienie);
→ proces produkcyjny – technologia (agrotechnika);
Na agrotechnikę wpływają:
→ stanowisko w płodozmianie;
→ uprawa roli;
→ nawożenie;
→ przygotowanie materiału siewnego;
→ siew;
→ pielęgnowanie (wszystko co się robi, gdy roślina jest zasiana);
→ zbiór;
→ przygotowanie do obrotu lub przechowywania;
→ ekonomika produkcji;
Zbiór – usunięcie rośliny z pola (sprzęt roślin z pola);
Zbiory – masa ogólna, która zbieramy z pola;
Plon – wydajność rośliny z jednostki powierzchni (1 ha);
Produkcyjność – ilość wytworzonej biomasy;
Produktywność – intensywność tworzenia biomasy; podaje się w jednostkach: masa/1 dzień i w określonej jednostce powierzchni:
→ g / m2 / 1 dzień – ok. 60 g (na małych powierzchniach);
→ kg / ha/ 1 dzień – ok. 300 kg (na dużych powierzchniach);
Zwiększenie wydajności zależy od:
→ podmiotu produkcji – wiedza i umiejętność zastosowania;
→ postępu biologicznego;
→ wyższą produkcję dają odmiany o dłuższym okresie wegetacji, większym współczynniku ulistnienia, o dłuższym utrzymywaniu ulistnienia na łodydze, od genów;
→ wykorzystania zdolności produkcyjnej tej odmiany (człowiek tworzy warunki do produkcji np. stan gleby, wilgotność – umieszczanie roślin w odpowiednich rejonach);
→ technologii produkcji – zależy od rolnika;
→ rolnik musi odpowiednio dobrać roślinę, nie może natomiast wpłynąć na warunki środowiska;
→ wydajności ekonomicznej (zależy od wielkości gospodarstwa);
W Polsce najwięcej uprawia się (17%) pszenicę i żyto, a najmniej rzepak (2,2%);
Długość sezonu wegetacyjnego: 195 – 223 dni;
Średnia roczna temperatura: 6,2 – 8,7 0C;
Roczna suma opadów: 450 – 700 mm;
W Polsce jest dużo gleb klasy IV i III, a mało I i II;
Grunty orne w ha / l mieszkańca:
→ Polska – 0,37
→ Świat i Europa – 0,30
→ Dania – 0,50
Procent gleb w Polsce niedostatecznie zaopatrzonych w fosfor – 56%
Minimalna temperatura kiełkowania
Rośliny dnia długiego i krótkiego
Rośliny dnia długiego potrzebują do przejścia w stan wegetacyjny długiego naświetlania (powyżej 14 h / 24 h). Rośliny dnia krótkiego potrzebują 8 h naświetlania. Jeśli posadzi się rośliny dnia krótkiego w regionie dnia długiego (Pl) roślina nie dojrzeje i nie będzie mieć kwiatów;
→ rośliny dnia krótkiego – topinambur, soja (przeniesiona do dnia długiego przedłuża swoją wegetację);
→ rośliny dnia długiego – zboża, konopie;
Jakość produktu – wygląd zewnętrzny, smak, możliwość przechowania. Określa się składem chemicznym (białko, tłuszcz, węglowodany);
→ gromadzeniu białka sprzyja klimat kontynentalny (suchszy, cieplejszy); w suszy ziarno będzie drobniejsze, ale zasobniejsze w białko; białko jest składnikiem przeciwstawnym do tłuszczu, włókna roślin pastewnych;
→ tłuszcz lepiej gromadzi się w klimacie wilgotniejszym i cieplejszym; przedłużenie wegetacji np. rzepaku, powoduje przyrost plonu i zawartość tłuszczu;
→ węglowodany są podstawowym produktem asymilacji; lepiej gromadzą się w klimacie wilgotnym (umiarkowana temperatura, duże nasłonecznienie);
Jakość nie idzie w parze z ilością!!!
System uprawy:
1) konwencjonalny – wysokie nawożenie, ŚOR (środki ochrony roślin);
2) ekologiczny – unika się nawożenia mineralnego;
3) integrowany – uzyskuje się jakościowo dobry produkt (system pośredni);
Wykład II 11.10.2005
Podział roślin na grupy użytkowe:
1) zbożowe – należą tu rośliny towarowe, powinny zajmować 50% w strukturze zasiewów (obecnie zajmują więcej, tak jak w Norfolku);
2) okopowe – dużo się przy ich uprawie kopie w glebie + podstawowy produkt jest w glebie (głównie korzeń, bulwa); powinny zajmować 25% powierzchni; dają produkt z dużym udziałem H2O, a małym suchej masy (odwrotnie niż zboża);
3) motylkowate (bobowate) – budowa kwiatu typu motylkowatego, współżyją z bakteriami brodawkowymi; produkt zawiera dużo białka; w glebie zostawiają dużo azotu (zostawiają środowisko zasobne w N):
→ strączkowe = grubonasienne – mają duże nasiona, uprawiane głównie na nasiona zasobne w białko, które mogą być paszą treściwą lub bezpośrednim pokarmem dla ludzi; głównie jednoroczne;
→ drobnonasienne = wieloletnie = pastewne – głównie wieloletnie; uprawiane głównie na zieloną masę, potem suszone – nie są to rośliny towarowe (bezpośrednio do sprzedaży); na użytek własny; niski plon + wysoka cena; nie na paszę;
4) oleiste – dają nasiona o dużej zawartości tłuszczu;
5) włókniste – głównie w łodygach gromadzą włókno, służą do produkcji tkanin; ich nasiona są wykorzystywane do innych celów np. len – do produkcji oleju, cele lecznicze;
6) specjalne – służą do specjalnych celów; tytoń, chmiel; wiklina (wierzba krzaczasta) – produkcja koszy, mebli, cel melioracyjny, energetyczny;
7) zielarskie i lecznicze – zioła;
Produkcja ważniejszych roślin rolniczych na świecie
Roślina
Pow. uprawy (mln ha)
Zbiory (mln t)
Plony (dt / ha)
Pszenica
200
27
Ryż
150
38
Kukurydza
140
45
Jęczmień
50
25
Owies
14
21
Żyto
7
Pszenżyto
3
Ziemniak
19
160 – 180
Burak cukrowy
6
400
Rzepak
23
Roman1313