2. Narzędzia do doprawiania roli.pdf

Doprawianie roli, wþki, brona, kultywator, waþ

http://www.wipie.ur.krakow.pl/images/stories/ktrs/skrypt_N_Marks/ro...

Powrót do strony głównej

2. Narzędzia do doprawiania roli

Orka pługiem nie stwarza najczęściej właściwych warunków do wegetacji (wzrostu i rozwoju) roślin uprawnych, poniewaŜ powierzchnia pola po orce jest nierówna,

niedokładnie spulchniona, ma róŜnej wielkości bryły, wskutek czego rola nie jest przygotowana do siewu nasion zgodnie z wymogami współczesnej agrotechniki. Przez

doprawianie roli rozumiemy szereg czynności polegających na:

spulchnianiu górnej warstwy w taki sposób, aby uzyskać strukturę gruzełkowatą z równomiernym rozmieszczeniem porów,

niszczeniu skorupy wierzchniej warstwy i przez to stworzenie struktury utrudniającej parowanie,

mechanicznym niszczeniu chwastów,

ugniataniu nadmiernie spulchnionej wierzchniej warstwy gleby z równomiernym rozbijaniem brył gleby,

wyrównaniu wierzchniej warstwy i przyśpieszeniu podsiąkania wody,

przyśpieszeniu osiadania gleby po zbyt późno wykonanej orce.

Zakres zabiegów agrotechnicznych wykonywanych przy uŜyciu narzędzi doprawiających jest więc bardzo szeroki i stąd duŜa róŜnorodność ich typów. Narzędzia

doprawiające dzielimy na następujące grupy: włóki, brony, kultywatory, wały i pogłębiacze. NaleŜy tu podkreślić, Ŝe nowoczesna agrotechnika i tendencje w konstrukcji

maszyn i narzędzi doprawiających w zasadzie eliminują stosowanie prostych narzędzi uprawowych jako samodzielnych agregatów.

Wymienione narzędzia doprawiające łączone są w róŜne kombinacje zarówno pomiędzy sobą, jak i z innymi maszynami (glebogryzarki, brony i kultywatory

aktywne, siewniki do nawozów i nasion, opryskiwacze, sadzarki i inne), tworząc złoŜone agregaty wieloczynnościowe wykonujące przy jednym przejeździe kilka

czynności agrotechnicznych. W nowej technice uprawy roli dominuje bowiem ogólna tendencja do upraszczania zabiegów uprawowych z równoczesnym zwiększeniem

wydajności pracy i obniŜką kosztów produkcji.

2.1. Włóki

Włóka przeznaczona jest do wczesnowiosennego płytkiego (12 cm) spulchniania wierzchniej warstwy gleby, kiedy nadmierna wilgotność uniemoŜliwia zastosowanie

cięŜszych i bardziej energicznie działających maszyn i narzędzi. Działanie włóki polega na ścinaniu wierzchniej warstwy skib (po orce zimowej) i zniszczenia zaskorupienia

gleby, a przez to zapobieganiu nadmiernemu parowaniu gleby. Włókowanie powoduje szybkie obsychanie gleby i przyśpieszenie jej ogrzewania. Dzięki temu uzyskujemy

przyśpieszenie terminu siewu. Oprócz tego włókę stosuje się do wyrównania powierzchni roli przed siewem w innych okresach agrotechnicznych. Włóka jest najprostszym

narzędziem rolniczym, które wychodzi z praktycznego uŜytkowania. Głównie spotyka się ją w wieloczynnościowych zestawach uprawowych. Włókowanie wykonuje się

pod kątem ostrym w stosunku do grzbietów skib, a jego efekt jest krótkotrwały i trwa zaledwie parę dni. Sekcję włóki tworzy jedna lub kilka kątowych belek stalowych,

połączonych łańcuchami.

Włóka (ryc. 2.1) moŜe składać się z kilku lub kilkunastu sekcji doczepianych łańcuchami do belki zaczepowej. Belka zaczepowa ma stojak do łączenia z

podnośnikiem hydraulicznym ciągnika.

Ryc. 2.1. Włóka zawieszana:

1 belka główna, 2 belka usztywniająca, 3 stojak, 4 zawias, 5 sekcja włóki

Źródło: Bernacki 1981

Belki skrawające mogą być róŜnie ustawiane. Belki kątowe łączone łańcuchami przylegają jedną płaszczyzną do powierzchni pola, natomiast belki ustawiane pod

kątem przyspawane są do listew bocznych (ryc. 2.2). Pierwsza belka ustawiona pod kątem α < 90 słuŜy do ścinania grzbietów skib, druga belka ustawiona pod kątem α

> 90 wyrównuje spulchnioną juŜ częściowo powierzchnię gleby, a belka trzecia, o ile występuje, słuŜy do płytkiego spulchnienia gleby, a takŜe do rozbicia większych brył

gleby i moŜe być zaopatrzona w zęby.

Ryc. 2.2. Sekcja włóki z belkami ustawionymi pod róŜnymi kątami

Źródło: Bernacki 1981

1 z 19

2009-03-26 17:30

Doprawianie roli, wþki, brona, kultywator, waþ

http://www.wipie.ur.krakow.pl/images/stories/ktrs/skrypt_N_Marks/ro...

2.2. Brony

Zadania bronowania są wielorakie i obejmują:

wyrównanie powierzchni gleby po orce,

rozdrobnienie brył i stworzenie odpowiedniej struktury gleby do siewu,

niszczenie chwastów i zadarnienia,

wymieszanie nawozów mineralnych z glebą,

przykrycie nasion po siewie,

podorywkę lub bezorkową uprawę gleby.

Ze względu na budowę zespołów roboczych, brony dzielimy na:

zębowe,

zębowo obrotowe,

talerzowe.

Szczegółową klasyfikację bron przestawiono w tabeli 2.1.

2.2.1. Brony zębowe

Brony zębowe są to proste, uniwersalne narzędzia do płytkiego spulchniania górnej warstwy gleby, rozbijania brył, wyrównywania powierzchni roli, niszczenia

chwastów, przykrywania nasion po siewie, wydobywania rozłogów perzu i przerzedzania zbyt gęstych wschodów. Brony zębowe moŜemy podzielić według:

budowy zębów na sztywne i spręŜynowe,

budowy pól na sztywne, przegubowe, siatkowe, segmentowe,

przeznaczenia na uprawowe, łąkowe, chwastowniki,

masy (cięŜaru) przypadającego na 1 ząb na lekkie (510 N), średnie (1020 N), cięŜkie (2535 N).

Częściami roboczymi brony zębowej są zęby osadzone w belkach ramy, która składa się ze stalowych belek podłuŜnych, połączonych poprzeczkami. Belki podłuŜne

są wygięte w kształt litery S lub Z. Trzy do pięciu belek połączonych poprzeczkami tworzy tzw. pole brony (sekcję) (ryc. 2.3).

Ryc. 2.3. Pola brony S i Z:

1 belka zaczepowa, 2 łańcuchy, 3 belka poprzeczna, 4 belka podłuŜna, 5 łańcuch łączący pola bron, 6 ogniwa zaczepowe

Źródło: Wójcicki 1969

2 z 19

2009-03-26 17:30

Doprawianie roli, wþki, brona, kultywator, waþ

http://www.wipie.ur.krakow.pl/images/stories/ktrs/skrypt_N_Marks/ro...

Źródło: Kanafojski 1967

3 z 19

2009-03-26 17:30

Doprawianie roli, wþki, brona, kultywator, waþ

http://www.wipie.ur.krakow.pl/images/stories/ktrs/skrypt_N_Marks/ro...

ZaleŜnie od siły pociągowej i rodzaju bron, liczba pól moŜe wynosić od dwu do kilkunastu. Pola łączone są łańcuchami pomiędzy sobą i równocześnie z belką

zaczepową, która łączy się z ciągnikiem za pomocą haka u bron przyczepianych i stojaka u bron zawieszanych. Belka zaczepowa bron przyczepianych oparta jest na dwu

kołach, a przy duŜych szerokościach roboczych (620 m) ma budowę kratową.

Najpowszechniej stosowane są brony uprawowe, których elementami roboczymi są zęby sztywne o róŜnym kształcie, przekroju i długości (ryc. 2.4) przykręcone do

belek pola (sekcji).

Ryc. 2.4. Zęby bron:

a zagięty, owalny, b cięŜki, kwadratowy, c cięŜki, okrągły, d średni, kwadratowy, e średni, okrągły, f lekki, okrągły, g radełkowy

Źródło: Bernacki 1981

Ryc. 2.5. Strefa działania zębów bron

Źródło: Bernacki 1981

Górna część zęba ma gwint do umocowania zęba w belce, a poniŜej gwintu ząb ma przekrój kwadratowy lub eliptyczny, co zabezpiecza go przed obracaniem się (nie

dotyczy prostych zębów o przekroju okrągłym). Do wykonania zębów bron stosuje się stal węglowo manganową. Działanie spulchniające zęba polega na przemieszczeniu

gleby na boki i rozbijaniu brył znajdujących się na jego drodze. Podczas pracy, na poszczególne zęby nie działa jednakowy opór gleby, dlatego brona porusza się ruchem

węŜykowatym, który uzaleŜniony jest od liczby zębów i głębokości roboczej. Ten wymuszony węŜykowaty ruch oraz kilka szeregów zębów zwiększa zdolność brony do

rozbijania brył. Szerokość strefy działania zęba na boki i w przód zaleŜy od kąta tarcia wewnętrznego φ gleby (ryc. 2.5).

Poprzeczne rozstawienie zębów obliczamy uŜywając następującego wzoru: t 0 = 2 a max + d + t [cm]

gdzie:

a głębokość robocza w cm,

d grubość lub średnica zęba w cm,

t 25 cm; zaleŜy od gatunku gleby i grubości zęba.

Przy właściwym rozmieszczeniu zębów w sekcji brony ich ślady nie powinny się pokrywać. Konstrukcję zębów brony zębowej moŜna oprzeć na metodzie rozwinięcia

kilkuzwojowej linii śrubowej (ryc. 2.6).

Ryc. 2.6. Rozmieszczenie zębów brony:

4 z 19

2009-03-26 17:30

Doprawianie roli, wþki, brona, kultywator, waþ

http://www.wipie.ur.krakow.pl/images/stories/ktrs/skrypt_N_Marks/ro...

K liczba zwoi, M liczba szeregów zębów, Sz odległość sąsiednich śladów zębów

Źródło: Bernacki 1981

Prawidłowe rozmieszczenie zębów zapewnia niezagarnianie gleby, niepokrywanie się śladów, równomierne pokrycie powierzchni śladami zębów i dynamikę

działania właściwą dla odpowiedniej brony.

Brony z zębami spręŜynowymi (ryc. 2.7) są stosowane głównie do zwalczania chwastów podczas ich wschodów. Działanie zębów tych bron polega na drgających

uderzeniach w glebę i uszkadzaniu wschodzących chwastów w międzyrzędziach lub bruzdach, bez uszkadzania roślin uprawnych. W uŜytkowaniu spotkać obecnie moŜna

jeszcze następujące rodzaje bron spręŜynowych: bronę chwastownik zwaną zgrzebłem (ryc. 2.8), bronę chwastownik z zębami spręŜynowymi(ryc. 2.9) i bronę łąkową

posiadającą zęby spłaszczone.

Ryc. 2.7. Zęby spręŜynowe bron:

a polowej, b łąkowej, c chwastownika; 1 radełko, 2 spręŜyna

Źródło: Kanafojski 1967

Ryc. 2.8. Brona chwastownik

Źródło: Wójcicki 1969

Ryc. 2.9. Brona chwastownik z zębami spręŜynowymi

5 z 19

2009-03-26 17:30

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: