Władysława Dejnarowicz
„Sytuacje i procesy wychowawcze w klasie szkolnej”
Ciesielska Magdalena
Przyroda i Informatyka
II Rok
Władysława Dejnarowicz była nauczycielka w jednej z warszawskich szkół podstawowych. W swojej książce przedstawia czytelnikom doświadczenia wychowawcy klasy szkolnej a także wszystkie interakcje zachodzące pomiędzy uczniami. W książce tej nie ma nawet szczypty teoretyzyzmu,
Władysława Dejnarowicz analizuje konkretną rzeczywistość wychowawczą mającym miejsce w ściśle określonym czasie,w konkretnej grupie społecznej i opisanej w autentycznych dokumentach wychowawczych, jak Np. dzienniku wychowawcy klasowego.
Autorce udało się uzyskać obraz obiektywny, uwolnić się od tendencyjności; w końcu była ona badaczem bezpośrednio i emocjonalnie uwikłanym w badana rzeczywistość.
Tym bardziej należą się Pani Dejnarowicz pochwały, gdyż trudno szukać potwierdzenia słuszności własnych programów bez nutki subiektywizmu.
Opracowanie rozpoczyna się od wprowadzenia, w którym autorka przybliża czytelnikowi motywy i okoliczności powstania pozycji.
Książka napisana jest w sposób przejrzysty. Podzielona jest na sześć części:
1. Podstawowe pojęcia w zakresie badanych zjawisk wychowawczych.
2. Praktyka wychowawcza w klasie szkolnej jako przedmiot badań pedagogicznych
3. Ogólna charakterystyka rzeczywistości wychowawczej w klasie szkolnej
4. Sterowanie procesami wychowawczymi w klasie szkolnej i ich kontrola
5. Proces kształtowania i rozwijania samorządności w klasie szkolnej
6. Treści i kierunki działalności wychowawczej w zespole klasowym
Każda z części podzielona jest na rozdziały i podrozdziały, co sprawia, że treści przytoczone są jasno i klarownie. Na końcu pozycji zamieszony został dodatkowo aneks, w którym przedstawiono ciąg sytuacji wychowawczych na przestrzeni jednego miesiąca. Co moim zdaniem jest wspaniałym dopełnieniem książki a także pomocą dla zrozumienia pewnych procesów zachodzących w szkole.
Opracowanie to nie jest sfabularyzowaną opowieścią ani o pracy autorki z tymi samymi wychowankami nadprzestrzeni kilku lat, ani o życiu tych wychowanków w okresie ich rozwoju od dzieci w klasie V do młodzieży w klasie VIII. Ale opracowanie to jest próba przekazania doświadczeń z kierowanie klasą. Konkretne opisy sytuacji wychowawczych nie są tylko ilustracji do stwierdzeń teorii wychowania, lecz są ponadto samoistnymi fragmentami metodyki wychowania
Rozdział 1.
Podstawowe pojęcia w zakresie badanych zjawisk wychowawczych
Jak wiadomo analizy wybranej rzeczywistości trzeba dokonywać z pozycji teorii tej rzeczywistości; dlatego w pierwszym rozdziale Władysława Dejnarowicz zamieściła podstawowe pojęcia w zakresie badanych zjawisk wychowawczych, co jest bardzo pomocne podczas czytania książki szczególnie dla osób posiadających mała wiedze pedagogiczną, Np. dla studentów.
Ogólna charakterystyka procesów wychowawczych
Procesy wychowawcze ujmowane od stronniczość wychowawcy, autorka wyróżniła trzy główne rodzaje tych czynności
a) Planowanie procesów i ich elementów
b) Ocena przebiegu procesów i ich efektywności oraz oceniania poszczególnych elementów tych procesów
c) Czynności wykonawcze, obejmujące przede wszystkim organizowanie środków wychowawczych, kontakty z rodzicami, innymi nauczycielami przedstawicielami instytucji społecznej środowiska itp.
Cele wychowawcze
Precyzowanie celów wychowawczych sprawia nauczycielom wiele trudności.
Są to:
o Trudności formalne- wynikające z poszukiwania przesłanek i związanych z procedurą wyprowadzania z nich celów wychowawczych
o Trudności merytoryczne- wynikające z niejednolitości i zmienności poglądów i pojęć dotyczących wartości.
o Trudności operacyjne- związane ze stosowaniem celów wychowania jako kryteriów oceny rzeczywistości wychowawczej.
o I właśnie te trudności występują łącznie w chwili planowania procesów wychowawczych.
o
Dla wychowawcy najważniejsze jest wybranie celów naczelnych.
Wychowawca klasy realizuje cele wychowawcze w określonych organizacyjno -społecznych warunkach. Te warunki SA bardziej korzystne do realizacji jednych a mnie korzystne do realizacji drugich.
Racjonalny wychowawca, wiedząc ze nie tylko on wywołuje, powinien przede wszystkim stawiać te cele dla realizacji, których ma najkorzystniejsze warunki
Zarysowanie celów operacyjnych w praktyce wychowawczej jest niezbędne. Dopiero świadomość celów a więc tego jakie rodzaje aktywności należy wywoływać u wychowanków, pozwala przejść do rozwiązań praktycznych dotyczących wychowania
Pani Dejnarowicz podejmuje się wyjaśnienia takich pojęć jak: Społeczność szkolna, klasa szkolna, proces socjalizacyjny, sytuacje wychowawcze, procesy wychowawcze, cele wychowawcze, program wychowanie, diagnoza wychowania.
Zadania i sytuacje wychowawcze
a) Wychowawca powinien przyjąć postawę kontrolera zachowania uczniów w dowolnych, a dostępnych mu sytuacjach życia wychowanków
b) Wychowawca powinien przyjąć postawę twórcy sytuacji skłaniających wychowanków do określonych rodzajów zachowań
Każda sytuacja wychowawcza jest pewnym układem interakcji
o Wychowawca – wychowanie
o Wychowawca –wychowankowie i wychowankowie pomiędzy sobą
o Wychowankowie pomierzy sobą
Struktura sytuacji wychowawczych
Elementy obrazu empirycznego
o Termin
o Miejsce
o Osoby
o Zadania rzeczowe
o Konkretna sprawa
o Działanie
o Reakcje informacje
o Efekt
Elementy konstruktu teoretycznego
o Cel wychowawczy
o Zadania wychowawcze
o System kar i nagród
o Manipulacje wychowawcze
o Układ bodźców
o Wewnętrzną motywacja aktywności wychowanków
Autorka dogłębnie analizuje funkcjonowanie układu nagród i kar. Uważa ze „wychowawca manipulując układem nagród i kar steruje zachowaniami tak, aby aktywność celowa była nagradzana, a niepożądana ukarana.”
Miernikiem skuteczność i działania określonych bodźców są określone rodzaje zachowań, a te z kolei podlegają nagrodę albo karę
2.
Praktyka wychowawcza w klasie szkolnej jako przedmiot badań pedagogicznych
W drugim rozdziale autorka przedstawiła jak wykorzystując pojęcia i teorie pedagogiczna zanalizowała i uporządkowała dane empiryczne zgromadzone w toku obserwacji klasy szkolnej.
Dokumentacja zjawisk wychowawczych w klasie szkolnej
Dziennik wychowawcy klasy jest zasadniczym źródłem danych empirycznych.
Jednakże istnieją również inne źródła jak np.
o Programy plany pracy wychowawcy klasowego
o Plany pracy klasy
o Dzienniki klasowe
o Dzienniczki pracy zespołowej
o Prace wychowanków badania socjometryczne wypowiedzi rodziców
Sposób analizy dokumentacji i pracy wychowawczej
Podstawę do analizy stanowią zdarzenia z życia klasy mające związek z zadaniami wychowawczymi, dające się ująć w organizacyjno- czasowe.
Za najbardziej istotne elementy zostały uznane:
a) Określenie zadana
b) Formy organizowania aktywności wychowanków
c) Zadania rzeczowe wykonywane przez wychowanków
d) Określone kategorie reakcji wychowanków
Pani Dejnarowicz wyłoniła dwa typy sytuacji wychowawczych, których rzeczywiste ciągi ukazują realizacje celów wychowawczych i stosunek wychowanków do tych celów, wyrażanych formami ich aktywności;
· Sytuacje główne – wyodrębnione zdarzenie znacząco wychowawczo
· Sytuacje podrzędne – aspekt wyodrębnionego zdarzenia wychowawczego
Każda sytuacja wychowawcza przebiega w określonym miejscu i czasie.
Moim zdaniem jest to właśnie podstawa do rozważań na temat rzeczywistego kształtowania się procesów wychowawczych w zespole klasowym.
Najliczniej występowały sytuacje kształtujące poczucie odpowiedzialności społeczne przyjęte za podstawe kategoryzacje sytuacji wychowawczych.
Jedne z nich bardziej wymagają ćwiczeń umiejetnościowo – sprawnościowych, inne natomiast- ćwiczeń motywacyjnych.
Najbardziej uderza liczbowe podobieństwo sytuacji podejmowania zadań i oceny. Jest to odzwierciedlenie ścisłego związku tych dwóch spraw.
ze względu na zdarzenia z życia wychowanków można wyróżnić:
a) Sytuacje wychowawcze specjalnie organizowane – bezpośrednio przez wychowawcę
b) Sytuacje wychowawcze powstałe w wyniku przekształcenia sytuacji naturalnie zdarzających się
c) Sytuacje samozachowawcze- wszystkie te momenty z życia wychowanków, które wyraźnie wynikały z ustaleń organizacyjnych, utrwalonej obyczajowości i przyjętych norm
Oto ilustracja sposobu opisu zdarzeń zarejestrowanych w dokumentacji zastosowanej przez panią Dejnarowicz:
3.
Ogólna charakterystyka rzeczywistości wychowawczej w klasie szkolnej
W trzecim rozdziale, myślę, że najciekawszym autorka dokonuje ogólnego oglądu wglądu w podstawowe składniki mojej praktyki wychowawczej w klasie szkolnej.
Charakterystyka konkretnej klasy szkolnej jako terenu badań rzeczywistości wychowawczej
W. Dejnarowicz charakteryzuje klasę, której jest wychowawcą. Klasa ta liczy ponad 35 uczniów wywodzących się z różnych środowisk społeczno – zawodowych. Większość uczniów wykazywało tendencje do interesowania się własna osoba. 7 Osób z klasy było aktywnymi uczniami, chętnie podejmowało działania na rzecz ogółu. Spośród 35 dzieci, aż 13 miało opinie „dziecka trudnego”.W strukturze tej klasy nie było grup wyodrębnionych, przyjaźnie występowały tylko w 4 parach uczniowskich, a aż 4 osoby pozostawione zostały poza nawiasem zainteresowań kolegów.
Rzeczywiste sytuacje wychowawcze w klasie szkolnej
Ten rozdział poświęcony jest przedstawieniu rzeczywistych sytuacji wychowawczych, jakie miały miejsce,a następnie zostały omówione składające się na te sytuacje rzeczywiste procesy wychowawcze.
Za najbardziej cenne uważa autorka sytuacje, które powstawały niezależnie od zamiarów wychowawcy, były to, przeto sytuacje samowychowawcze, równie istotne w procesie wychowania
Autorka zwraca uwagę na zaburzenia w kontaktach interpersonalnych, a w szczególności na izolowanie się uczniów.
W tradycyjnej organizacji życia szkolnego dla celów ściśle wychowawczych przeznaczone SA przede wszystkim godziny wychowawcze w tygodniowej siatce zajęć szklonych jest tylko jedna taka jednostka.
Duża liczba sytuacji wychowawczych wystąpiła podczas lekcji przedmiotowych jest rzeczą naturalna ze nauczyciel wychowuje podczas nauczania.
Procesy wychowawcze w klasie szkolnej i ich przebieg
W rozdziale tym zostało wyodrębnione 8 procesów wychowawczych tj.;
1. Proces kształtowania i rozwijania samorządności
2. Proces kształtowania i aktywności społecznej
3. Proces kształtowania kultury współżycia
4. Proces wzbogacenia wiedzy i rozwoju zainteresowań
5. Proces wyrabiania obowiązkowości uczniowskiej
6. Proces kształtowania gospodarności
7. Proces wyrabiania umiejętności organizacyjnych
8. Proces kształtowania samodzielności indywidualnej
9.
Najistotniejsze z punktu widzenia przyjętego programu wychowawczego były dwa pierwsze procesy.
Z porównania tych dwóch procesów wychowawczych realizujących się w klasie szkolnej wynikają dwa istotne spostrzeżenia;
Po pierwsze o charakterze i strukturze dających się wyodrębnić procesów wychowawczych decydujących się wyodrębnić procesów wychowawczych decydują rodzaje celów wychowania wyznaczonych procesów
Po drugie struktury przebiegu porównywanych procesów okazały się ściśle współuzależnione, były takie min, dlatego że występowały łącznie. Proces kształtowania i rozwijania samorządności przebiegał trudno, ale pomyślnie a to min., Dlatego, ze w sposób pożądany przebiegał też proces kształtowania aktywności społecznej.
Przebieg ogółu procesów wychowawczych w klasie
4.
Sterowanie procesami wychowawczymi w klasie szkolnej i ich kontrola
Czwarty rozdział traktuje o planowaniu pracy wychowawcy klasie szkolnej. Autorka uważa ze, aby móc sterować procesami zachodzącymi w klasie trzeba najpierw te procesy samemu zaprojektować. Najważniejszy w planowaniu pracy zespołu jest fakt, że należy konsekwentnie go realizować.
Plan pracy wychowawczej w klasie szkolnej
...
monika75107