KAROL KARSKI SYMBOLIKA Zarys wiedzy o Ko�cio�ach i wsp�lnotach chrze�cija�skich Chrze�cija�ska Akademia Teologiczna Warszawa 1994 ' KOREKTA Maria Labyk BIBLIOTEKA Wydzia�u Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Wursu- � � ';''��: jo ul Nowy �wiat 69, 00-tUc Wdisza �1 620-03-81 w. 295,296 Wydanie publikacji dofinansowane przez Komitet Bada� Naukowych ISBN 83-901296-3-9 Wydano nak�adem CHRZE�CIJA�SKIEJ AKADEMII TEOLOGICZNEJ, ul. Miodowa 21,00-246 Warszawa, tel. 31-15-48. Nak�ad: 1500 egz. Obj�to�� ark. wyd. 21,0 ark. druk. 13,0 Sk�ad i druk: Zak�ad Poligraficzny IW AFM w Warszawie ul. Czardasza 16/18 OD WYDAWCY Z satysfakcj� oddajemy do r�k student�w oraz wszystkich interesuj�cych si� religiologi� i jej aspektem szczeg�lnym, jakim jest wiedza o wyznaniach, podr�cznik akademicki dra hab. Karola Karskiego, profesora Chrze�cija�skiej Akademii Teologicznej, Kierownika Katedry Ekumenizmu ChA T. Podr�cznik nosi nazw� � Symbolika ". Zawiera jednak podtytu� wyja�niaj�cy, �e jest to �Zarys wiedzy o Ko�cio�ach i wsp�lnotach chrze�cija�skich ". W tej sytuacji s�owo � symbolika ", funkcjonuj�ce i znane w ko�ach ewangelickich, staje si� powszechnie zrozumia�e. Oznacza bowiem w swoim szerokim i technicznym znaczeniu po prostu wiedz� o wyznaniach, i to wyznaniach aktualnie istniej�cych, stanowi�cych g��wne nurty �ycia religijnego, r�wnie� w naszym kraju. W tym sensie, podr�cznik jest znakomitym uzupe�nieniem historii religii, jak r�wnie� uszczeg�owieniem nauk o religii w aspektach konstytutowych element�w wsp�lnot religijnych, jakimi s� ich dzieje, doktryna, ustr�j i dzia�alno��. Autor, wybitny znawca przedmiotu, przyj�� szerok�, otwart� i ekumeniczn� formu�� prezentacji wyzna�, odwo�uj�c si� �jak stwierdza � do � literatury wydawanej przez poszczeg�lne Ko�cio�y lub wsp�lnoty". Chodzi�o mu bowiem o � ukazanie, jak one same siebie rozumiej�, a nie o powielanie tego, jak postrzegaj� je inni". Zaznaczy� r�wnie�, �e pisz�c kolejne rozdzia�y � stara� si� w miar� o �cis�e przestrzeganie zasady obiektywizmu. Ograniczy� si� zatem do prezentowania, natomiast �wiadomie zrezygnowa� z oceniania ". Jest to zasada bardzo cenna, gdy� w dziedzinie wiedzy wyznaniowej kwestia obiektywizmu i autentyzmu jest spraw� i delikatn� i niezwykle wa�n�, jako �e partykularne i subiektywne oceny wyzna�, szczeg�lnie mniejszo�ciowych, nie tylko mog� wypacza� rzeczywisty obraz rzeczy, ale tak�e sta� si� �r�d�em niepowetowanych krzywd moralnych. Podr�cznik jest uj�ciem nowoczesnym. Przedstawia aktualny stan wyzna�. Dostarcza niezwykle bogatej i obszernej, zaprezentowanej komunikatywnie i interesuj�co wiedzy o wyznaniach chrze�cija�skich istniej�cych w Polsce w uj�ciu i chronologicznym, od najwcze�niejszych i najstarszych pocz�wszy, a na wyznaniach m�odych i liczebnie mniejszych sko�czywszy. Autor wykaza� tutaj sw� olbrzymi� erudycj� i kompetencj� i to nie tylko jako teoretyka, lecz tak�e dydaktyka. Za to wszystko nale�� si� Mu szczere s�owa uznania. Jeste�my przekonani, �e podr�cznik zostanie �yczliwie i z zainteresowaniem przyj�ty zar�wno przez student�w akademii teologicznych i seminari�w duchownych, jak i duchownych r�nych wyzna�, a tak�e religiolog�w. �ywimy nadziej�, �e podr�cznik przyczyni si� do spopularyzowania wiedzy o g��wnych nurtach chrze�cija�skich, rozwijaj�cych swe pos�annictwo wsp�cze�nie w Polsce i na ��wiecie. Wydawca Spis tre�ci 1. Historia i zadanie symboliki ........................................ 9 1.1. Obja�nienie poj�cia............................................... 9 1.2. Polemika poprzedniczk� symboliki .................................. 9 .3. Upadek polemiki ................................................. 9 .4. Pocz�tek symboliki jako dyscypliny teologicznej ...................... 10 .5. Powstanie symboliki katolickiej .................................... 10 .6. Od symboliki do wiedzy o wyznaniach (Konfessionskunde) ............ 11 .7. Symbolika ekumeniczna .......................................... U .8. G��wne zadania symboliki (wiedzy o wyznaniach) .................... 12 1.9. Uk�ad materia�u................................................. 13 2. Jedno�� i podzia� w chrze�cija�stwie ................................ 15 2.1. Wsp�lne dziedzictwo religijne ..................................... 15 2.2. Podstawowe zasady moralne ...................................... 15 2.3. Wiara i zwyczaje................................................ 16 3. StarokoScielne wyznania wiary .................................... 19 3.1. Poj�cie symbolu ................................................. 19 3.2. Z dziej�w bada� nad symbolami ................................... 19 3.3. Zacz�tki symbolu w Nowym Testamencie ........................... 20 3.4. Powstanie Romanum ............................................ 21 3.5. Apostolicum .................................................... 21 3.6. Nicaeno-Constantinopolitanum .................................... 22 3.7. Athanasianum .................................................. 25 Ko�ci� Prawos�awny ............................................ 27 .1. Nazwa ......................................................... 27 .2. Ko�cio�y prawos�awne dzisiaj ...................................... 27 .3. Wiara prawos�awna .............................................. 31 .4. �ycie kultowe .................................................. 33 .5. Ustr�j ko�cielny i stosunki Ko�ci�-pa�stwo ......................... 43 .6. �ycie mnisze ................................................... 46 .7. Prawos�awie a ekumenizm .........................................47 Orientalne Ko�cio�y narodowe ..................................... 49 ,'5.1. Uwagi og�lne ................................................... 49 5.2. Ko�ci� Koptyjski w Egipcie ...................................... 50 5.3. Ko�ci� Etiopski ................................................ 52 5.4. Ko�ci� Syryjski (jakobicki) ....................................... 53 5.5. Ko�ci� Syryjsko-Malankarski w Indiach ............................ 55 V5.6. Ormia�ski Ko�ci� Apostolski ..................................... 57 . Ko�ci� Apostolski Wschodu ...................................... 61 7. Ko�ci� Rzymskokatolicki ........................................ 65 7.1. Nazwa ......................................................... 65 7.2. Rozw�j historyczny i stan aktualny ................................. 66 7.3. Cechy charakterystyczne ......................................... 69 � 7.4. �ycie kultowe .................................................. 71 7.5. Struktura hierarchiczna .......................................... 86 I 7.6. Ko�cio�y unickie Wschodu (Katolickie Ko�cio�y wschodnie) ............ 91 | 7.7. Rzym a ekumenizm .............................................. 93 8. Ko�ci� Starokatolicki ............................................ 97 8.1. Nazwa ......................................................... 97 8.2. Rys historyczny i stan aktualny ......................'.............. 97 8.3. Zasady doktrynalne .............................................. 99 8.4. Ustr�j ........................................................ 100 8.5. �ycie kultowe ................................................. 101 8.6. Kontakty mi�dzywyznaniowe i ekumeniczne ........................ 102 8.7. Ko�ci� Mariawit�w ............................................ 103 9. Ko�ci� Anglika�ski ............................................ 105 19.1. Rys historyczny ................................................ 105 9.2. Sytuacja obecna Ko�cio�a Anglii .................................. 106 9.3. Wsp�lnota Ko�cio��w Anglika�skich .............................. 108 9.4. Elementy doktryny ............................................. 109 9.5. Struktura hierarchiczna ......................................... 111 9.6. �ycie kultowe i sakramentalne .................................... 112 9.7. Zaanga�owanie ekumeniczne ..................................... 114 10. Ko�ci� Ewangelicko-Metodystyczny .............................. 117 10.1. Nazwa ........................................................ 117 10.2. Szkic historyczny i stan aktualny .................................. 117 10.3. Za�o�enia doktrynalne ........................................... 119 10.4. Zasady organizacyjne ........................................... 120 10.5. Metody�ci a ruch ekumeniczny ................................... 121 11. Ko�ci� Ewangelicko-Lutera�ski .................................. 123 11.1. Ko�ci� ksi�g wyznaniowych (symbolicznych) ....................... 123 11.2. Rozmieszczenie luteranizmu w �wiecie ............................. 127 11.3. Zarys doktryny ................................................ 130 11.4. �ycie kultowe ................................................. 133 11.5. Formy ustrojowo-organizacyjne .................................. 140 11.6. �wiatowa Federacja Lutera�ska .................................. 141 11.7. Zaanga�owanie ekumeniczne..................................... 143 12. Ko�ci� Ewangelicko-Reformowany ............................... 145 12.1. Nazwa i powstanie ............................................. 145 12.2. Stare i nowe wyznania wiary ..................................... 146 12.3. Rozmieszczenie reformowanych w �wiecie .......................... 150 12.4. Charakterystyczne cechy doktryny ................................ 154 12.5. �ycie kultowe ................................................. 156 12.6. Ustr�j ko�cielny ................................................
amicusveritas