(De principiis 4,2,4-9).
„Z samego Pisma czerpiemy naukę, jak o nim należy myśleć. U Salomona w Księdze Przysłów znajdujemy taki nakaz odnoszący się do przestrzegania Pisma Świętego: „I ty, powiada, zapisz sobie potrójnie w pamięci i rozumie, abyś mógł prawdziwie odpowiadać tym, którzy cię pytać będą” [Por. Prz 22, 20. 21]. Potrójnie więc należy zapisywać w swej duszy wszelkie rozumienie pism Bożych: to znaczy żeby każdy prosty człowiek czerpał zbudowanie z samego, że tak powiem, ciała Pisma - bo tak nazywamy pojmowanie zwyczajne i historyczne; jeśli zaś ktoś zaczął już czynić postępy i może patrzeć nieco szerzej, niech się buduje samą duszą Pisma; ci zaś, którzy są doskonali i podobni do tych, o których mówi Apostoł: „Głosimy mądrość między doskonałymi, ale nie mądrość tego świata ani mądrość władców tego świata, którzy giną, lecz głosimy mądrość Bożą ukrytą w tajemnicy, którą przed wiekami Bóg przeznaczył dla naszej chwały” [1 Kor 2, 6-7], niechaj jakby z ducha czerpią zbudowanie z samego prawa duchowego, które „zawiera cień przyszłych dóbr” [Por. Hbr 10, 1]. Jak zatem mówimy, iż człowiek składa się z ciała, duszy i ducha, tak samo i Pismo Święte, którego szczodrobliwość Boża udzieliła dla zbawienia ludzi [...].
Należy jednak zdawać sobie sprawę, że są w Piśmie pewne fragmenty, w których nie zawsze znajduje się to, co nazywamy ciałem, to znaczy prawidłowość rozumienia historycznego; wyjaśnimy to później; są również miejsca, w których należy doszukiwać się zrozumienia tylko tego, co nazwaliśmy duszą lub duchem [...].
O tym, jak wielki pożytek płynie z tego prostego rozumienia, które nazwaliśmy historycznym, świadczą całe rzesze wiernych, którzy wierzą dość szczerze i w prosty sposób; nie wymaga wielu dowodow to, co dla wszystkich jasne.
Natomiast wyjaśnienie duchowe mamy wówczas, gdy ktoś potrafi wskazać, jakich spraw niebieskich obrazowi i cieniowi służą ci, którzy są Żydami „wedle ciała”, i cień jakich przyszłych dóbr posiada Prawo, oraz objaśnić inne podobne zagadnienia, które znajdują się w Piśmie Świętym [...].
Gdyby jednak wszędzie była zachowana prawidłowość i porządek tej osłony, to znaczy historii i Prawa, zaiste, przestrzegając ciągłego toku pojmowania nie wierzylibyśmy, iż w głębi Pisma Świętego tkwi cokolwiek poza tym, co zostało odkryte na pierwszy rzut oka; dlatego Boża mądrość przygotowała pewne przeszkody i trudności w historycznym pojmowaniu Pisma, umieszczając w nim jakieś sprawy niemożliwe i niestosowne. Stało się tak po to, aby samo przerwanie toku opowiadania postawiło czytelnikowi jakby tamy, za pomocą których zagrodziło drogę i przejście temu zwyczajnemu pojmowaniu, a zatrzymawszy nas i naraziwszy na wstrząs skierowało na inną drogę, aby przez przejście wąskiej ścieżki otworzyć niezmierzoną szerokość jakiegoś wspanialszego i bardziej wzniosłego gościńca Bożej wiedzy” (De principiis 4,2,4-9).
Por. M. Simonetti, Między dosłownością a alegorią. Przyczynek do historii egzegezy patrystycznej (Myśl Ieologiczna 26), Kraków 2000, s. 71-98.
Pilo