Żeromski Stefan-Pocałunek.pdf

Stefan Żeromski

Pocałunek

Zawsze mający słuszność, twardy, trzeźwy i

spokojny zdrowy rozsądek odniósł już we mnie od

dawna zwycięstwo nad wszelkiego rodzaju ideami

trapiącymi mię w latach młodości, odniósł

zwycięstwo tego rodzaju, że stał się

przekonaniem, ideą poniekąd. Zaniechałem

wszelkiego rodzaju zdziwień i oburzeń, wyrzekłem

się chodzenia bosymi nogami po rozpalonych na

kolor biały sztabach żelaznej rzeczywistości,

patrzenia w gwiazdy-prawdy. Mimo to filistrem w

umiejętnym, że tak powiem, znaczeniu tego

wyrazu, nie jestem. Czemu? Wątpię, abym na

pytanie tak psychologicznej natury odpowiedzieć

potrafił-ja, pomocnik referenta powiatu ...skiego.

Zaznaczyć tu jedynie mogę zjawisko będące

według wszelkiego prawdopodobieństwa źródłem

ujemnej, że tak powiem, mojej filistrii. Oto -

istnieje w głębi tej urzędniczej, przesiąkłej

atramentem, wygiętej w łuk pokłonu duszy jakiś

płomyczek niedostrzegalny, jak płomyk palącego

się wodoru, jest w tym zdrowym i naturalnie

mądrym moim myśleniu jakby mała, lecz wiecznie

ropiejąca ranka i jest zanadto często wrażenie

zagłębiającej się w nią igły. Odruchem tego

wrażenia jest cichy, niedosłyszalnie cichy, nie

przekraczający ścian serca krzyk - excelsior! -

wstyd wyznać.

Zresztą - jestem bardzo, wybitnie, bezczelnie

brzydki. Mój nos w kształcie pięty i o kolorze

rędziny proszowskiej, łzawe oczka, postać cała

przypominająca sztalugi i powieszone na nich

najniemodniej pozszywane kawałki kortu, wieczna

wilgoć usposobienia, wywołują szczerą i serdeczną

wesołość, ilekroć daję się widzieć przedstawicielom

i przedstawicielkom gentry naszego miasta. Nie

dosyć na tym - jestem źle widziany. Człowiek źle

przez optymatów w mieście gubemialnym widziany

- mizantropieje, dziczeje, rozpija się, a co

najlepsza - zajmuje stanowisko zdecydowanego

pesymisty gubemialnego.

Dla mnie wynaleziono nawet przydomek,

prawdopodobnie dowcipny, a rozpowszechniony,

przez damy szczególniej, ze skwapliwością

fanatyczną. Znany jestem pod pseudonimem - "

Marginesa". Tymczasem - miał i " Margines"

piękne wżyciu chwile - ba, ba!

Rzecz tak się miała. Raz jeden w życiu, przed

pięcioma laty, wydaliłem się z granic

Przywiślańskiego Kraju, udając się na kurację za

granicę.

Skrzydełka u ramion panu pomocnikowi urosły, "

ekscelsiory" rozsadzały mu piersi: i on jest

przecież farysem - czy tam jak...

W pogodne popołudnie czerwcowe siedziałem w

wagonie klasy trzeciej, napawając się samą już

przyjemnością jazdy. Na widnokręgu rozsuwały się

góry, rozsunięte jak mgły niebieskie - świst

przeciągły dał znać, że widać już stare, bardzo

stare miasto. Wychyliłem się z okna wagonu i

patrzałem z dziwnym wzruszeniem na wieże

wysokie i czarne sylwetki gmachów.

W dniu następnym rozpocząłem po mieście

wspomnianym wędrówkę, z pośpiechem

ubliżającym mej randze i wiekowi. W pewnej

galerii obrazów zapatrzyłem się, prawdziwie

zabawnie, na rysunek wielkiego artysty,

zatytułowany Znak. Odchodziłem i wracałem

znowu, by błąkać się myślami Bóg wie gdzie,

myśleć bez końca, marzyć...

Zapatrzony byłem w rysunek do tego stopnia, że

nierychło dopiero spostrzegłem stojącą obok mnie

najpiękniejszą na ziemi kobietę. Na próżno bym

usiłował opisać tę głowę przepiękną, obciążoną

bogactwem włosów ciemnopopielatych z

odbłyskiem srebra, tę twarz matowo a

jednostajnie białą, te wielkie, kryniczne, niebieskie

oczy, długie jak u bogiń egipskichrzęsy, rzucające

na podoczne powieki ruchome cienie... Usiadłem

na jakiejś kanapce i przyglądałem się tej kibici w

kształcie serca, wysmukłej i gibkiej, a posiadającej

rytmiczność delikatnych zgięć - biodrom w

kształcie liry, ramionom z lekka wzniesionym i

koniec końców usiłowałem zrozumieć, jakim

sposobem ja należę do jednego z tym arcydziełem

gatunku zoologicznego. Szczególniej oczy jej

sprawiały wrażenie przerażające: zdawało się, że

za chwilę zadadzą ci spojrzeniem cios śmiertelny,

nie można było patrzeć w nie bez jakiejś namiętnej

grozy i dreszczów zachwytu.

Odwracałem głowę, aby ich nie widzieć. Obok

nieznajomej stał dżentlmen, mąż jej

prawdopodobnie, jeden z tych dżentlmenów,

jakich taki nawet jak ja światowiec widział wielu.

Krótko obcięte włosy sczesywał artystycznie na

czoło, otwierał z precyzją usta, gdy kładł na nos

pince-nez, i patrzał zajęczym wzrokiem w

przestrzeń, nie dostrzegając w niej naturalnie

pomocników referentów. Piękna zatrzymała się

długo przed rysunkami, jakie opuściłem przed

chwilą, i patrzała - ach, jak patrzała! Nozdrza jej

rozdymały się jakąś dumą szczególną, drgały

ramiona, niebieskie źrenice czerniały od kryjących

je do połowy rzęs, szarpała palcami zdjętą przed

chwilą rękawiczkę.

- Grottger... - szeptała do siebie.

I zakochałem się w ciągu mniej więcej dziesięciu

minut, zakochałem się raz na zawsze, bezmyślnie,

ślepo, tak jak serce młodzieńcze rozmiłowuje się w

idei. Z płomieniami w czaszce wyszedłem za tą

parą, gdy opuścili galerię. Kroczyłem za nimi z

oddali, usiłując nawet przybrać nieodpowiednie,

prawda, lecz żywsze ruchy.

Mijaliśmy ulice i rynki zmierzając ku gmachowi,

którego olbrzymi fronton wznosił się przed nami na

wzgórzu urwistym. Natłok uczuć dławił mię. Na

widok tej posępnej, kolosalnej budowy uczułem,

że zdejmuje mię cześć najwyższa i najbardziej

głęboka pokora; pragnąłem upaść na drodze

wiodącej do tej ponurej świątyni i bić się w piersi

mówiąc Domine, non sum clignus...

Zwiedzałem wspólnie z nieznajomą mi parą

świątynię, a wkrótce potem zstępowaliśmy po

schodach marmurowych, by zobaczyć trumny

dawno umarłych mocarzów ziemi. Przodem

postępował przewodnik oświecając sarkofagi. Ja

szedłem tuż obok pięknej nieznajomej. Szła na

palcach, jakby lękając się przerwania ciszy,

czasami dotykała rękami marmurów, odczytywała

napisy łacińskie. Dzikie uniesienie tlało w jej

oczach, wargi odchylały się jak do uśmiechu i

błyskały białe zęby, w kącikach oczu wielmożnych

świeciły łzy.

- Martwy kapitał - wymówił z subtelnym

uśmieszkiem dżentlmen, gdy zawróciliśmy ku

wyjściu.

- O tak, martwy... - odpowiedziała nie odwracając

głowy.

Nagle posunęła się o parę kroków naprzód i

stanęła przy grobowcu z piaskowca.

Napisane na nim było imię i nazwisko małego

człowieczka, podniesionego aż do godności spania

snem wiecznym z królami.

- Zostaw mię na chwilkę - zwróciła się do

towarzysza. Skinąwszy pobłażliwie głową

dżentlmen opuścił podziemie.

Słuchała przez chwilę skrzypienia ziarenek piasku

pod stopami odchodzącego, potem pochyliła się

nad sarkofagiem, zakryła twarz rękami i zapłakała

gorzko, spazmatycznie, długo, nieskończenie

długo, tak jak płakać można raz w życiu, w wielkiej

jego minucie.

Płacz ten wstrząsał jej ramiona i plecy, piękna

głowa opadła na piersi. Zatknięta przez posługacza

na lichtarzu świeca rzucała na tak płaczącą białą

plamę światła.

Jaką to gorycz przyniosła ze świata, jaki żal, jaką

rozpacz wypowiadała wielkiemu cieniowi?...

Bezwiednym ruchem ująłem jej rękę i podniosłem

do ust. Przez wielkie łzy stojące na jej źrenicach

popatrzyła mi w oczy. Staliśmy tak w ciągu chwili

długiej.

Potem szybko na pochylonym przed nią czole

moim złożyła pocałunek.

Za chwilę, spostrzegłszy zapewne, jak wielki

popełniła błąd, wyszła. Nie było jej, gdy

wyszedłem z grobów, nie było nigdzie, nigdzie.

Czasami myślę, że była tylko złudzeniem...

Wróciłem po odbyciu kuracji do Przywiślańskiego

Kraju, przeżyłem przy moim biurku wiele lat,

zgorzkniałem bardziej jeszcze i dziś chory jestem

na spokojną pogardę, na plugawą obojętność, na

zimny, najedzony zdrowy rozsądek. Czasami tylko,

gdy nadejdą długie i bezsenne noce jesieni, gdy

chory i znużony męczę się w samotnym pokoju -

przepiękne jej widmo, nie otwierając drzwi,

wkracza do tej izby i wydaje mi się, że ma nad

czołem płomyk, jaki noszą geniusze Grottgera. I

usta jej tajemniczymi słowy mówią choremu

sercu: "Pójdź za mną..."

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: