Franciszek Danielak - Działalność PPR w Poznaniu w roku 1945.pdf - Polski ruch robotniczy - mqpz

Franciszek Danielak

Działalność PPR w Poznaniu w roku 1945

Z więzienia rawickiego uciekłem 24 względnie 25 stycznia 1945 roku.

Stamtąd udałem się pieszo do brata, który mieszkał w wyzwolonym już

Kościanie. Byłem u niego dwa dni i odpocząłem. Postarał się o rowery i 27

stycznia przyjechałem do Poznania. Żona mieszkała na działkach przy ulicy

Dwa Tory. Mieszkanie nasze było uszkodzone, więc już po południu

wyszedłem do miasta szukać przyzwoitego mieszkania. Znalazłem je przy ulicy

Opalenickiej 7. W tej okolicy byli jeszcze hitlerowcy. Przeprowadziłem się do

nowego mieszkania.

Niejaki Józef Danielak (nie krewny) spotkał się z oficerem GPU, który w

czasie rozmowy powierzył mu organizowanie milicji. Ten z kolei spotkał się z

Władysławem Nowickim (przedwojenny komunista, zginął w wypadku w 1947

roku) i poinformował go o tym poleceniu. Nowicki skontaktował się ze mną i

razem rozpoczęliśmy tworzyć milicję. Zajęliśmy lokal w willi przy ulicy

Głogowskiej 148. W tym domu utworzyliśmy biuro werbunkowe milicji.

Nazwaliśmy ją Milicją Proletariacką ' . Ta nazwa utrzymała się dwa dni.

Przyszedł bowiem Szott, ppłk WP przy komendanturze wojennej wojsk

radzieckich, i w rozmowie ze mną wyjaśnił zadania programowe PPR. Odtąd

przyjęliśmy nazwę: Milicja Obywatelska.

' Tak nazwano początkowo utworzoną przez PPR w Poznaniu milicję.

Zob. T. B e c e l a, Smak wolności. Wspomnienia z 1945 roku. Poznań 1967.

Pewnego dnia udałem się na ulicę Matejki stwierdzić, jak wygląda

opuszczanie przez Niemców miasta i tam zarekwirowałem trzy budynki: dla

Komendy Milicji, dla PPR i dla RKU. Na domu przy Matejki 59 umieściliśmy

napis: Tu mieści się Komitet Miejski PPR (chociaż go wcale nie było). Kiedy

przybył Paszta z grupą dwunastu oficerów zastał już utworzoną Komendę

Milicji na miasto Poznań oraz dziewięć posterunków w mieście. Zdałem mu

swoje obowiązki i odtąd pracowałem wyłącznie w partii.

Kiedy byłem w milicji, przyszedł do mnie Józef Majchrzak,

oświadczając, że mam się stawić u towarzyszy, którzy znajdują się w piwnicy

jednego z domów naprzeciwko Komendy, przy ulicy Głogowskiej. Zastałem

tam około dwunastu towarzyszy: inż. Feliksa Maciejewskiego, Roeslera,

Musiała (z PPR w czasie okupacji), Sobisiaka, Pawlika i innych. Oświadczono

mi, że zachodzi konieczność utworzenia partii. Wyjaśniłem, że mam

odpowiedni do tego celu lokal przy ulicy Matejki. Posłałem kogoś z nimi, aby

im pokazał gmach.

Tego samego dnia 28 stycznia zorganizowałem więc na Łazarzu. Kazałem

malarzom napisać transparent i w kilkuosobowej grupie przeszliśmy z tym

transparentem ulicą Głogowską, a za nami szły tłumy ludzi. Na tym wiecu

przemawiałem razem z por. WP, który mi zlecił zorganizowanie wiecu.

Mówiliśmy również, że przy ulicy Matejki tworzy się partia i wzywaliśmy do

wstępowania w jej szeregi. Wracając zorganizowaliśmy drugi wiec w

dzisiejszej szkole wychowania fizycznego w parku Kasprzaka. Na tym wiecu

przemawialiśmy podobnie jak na poprzednim. Ludzie bili brawa. Entuzjazm

był na sali szczególnie wtedy, gdy mówiliśmy, aby ludność nie kradła, żeby

organizowała szpitale itp.

Po zakończeniu wiecu odbyło się w godzinach popołudniowych zebranie

konstytucyjne PPR. Przybyło na nie około 50 osób. Większość uczestników

zebrania stanowili bezpartyjni, względnie sympatycy partii, którzy w

następstwie wiecu przybyli do lokalu, aby wstąpić w szeregi partii. Spośród

znanych mi komunistów i działaczy robotniczych z okresu międzywojennego i

okresu okupacji byli obecni: Roman Dziubiński (były działacz KPP), Feliks

Maciejewski (inżynier, działał rzekomo politycznie w czasie okupacji na terenie

Zakładów H. Cegielski), Musiał (późniejszy wicewojewoda w Gorzowie i

wojewoda w Zielonej Górze, działał rzekomo politycznie w okresie okupacji na

terenie Poznania), Sobisiak (działał podobno w Poznaniu w ruchu robotniczym

w latach międzywojennych i okupacji), Władysław Nowicki (robotnik przed

1939 rokiem był członkiem KZMP i KPP, więziony za działalność

komunistyczną), Florian Hirsch (kolejarz, działacz KPP i KZMP na terenie

Poznania), Kazimierz Knaflewski (komunista, uczestniczył w ruchu

robotniczym Poznania w latach 1925-1929), Franciszek Pawlik (kolejarz,

działacz KPP wśród kolejarzy), Zbitkowski (pracownik kolejowy), Leon

Zieliński (w czasie okupacji należał do PPR), Czyż (inteligent, szwagier J.

Brygiera), Józef Majchrzak (robotnik, działacz KPP). Zagaił J. Majchrzak,

mówiąc o konieczności utworzenia partii. Później była dyskusja, w której

prawie wszyscy wzięli udział. Sporo uwag wygłosił ów porucznik WP, który

był przy komendanturze radzieckiej. Po dyskusji padały z sali nazwiska ludzi

proponowanych do Komitetu Miejskiego. Wybrano ich jednogłośnie. Prawo

głosu mieli jednak tylko komuniści i peperowcy z okresu okupacji. Wybory

dały następujący rezultat:

Fr. Danielak – sekretarz, J. Majchrzak – zastępca sekretarza, F. Pawlik –

kierownik Wydziału Ekonomicznego, R. Dziubiński – kierownik Wydziału

Zawodowego.

Kilka dni po ukonstytuowaniu się Komitetu Miejskiego PPR, gdzieś 6, 7

lutego 1945 roku przybyła autem do Poznania z polecenia KC PPR Janina

Kowalska. Przyjechała z poleceniem utworzenia w Poznaniu organizacji i

władz PPR. W rozmowie ze mną i w obecności Majchrzaka oraz Czyża

Kowalska oświadczyła, że przyjechała w charakterze tymczasowego

komisarycznego sekretarza KW PPR na województwo poznańskie. Wyjaśniła

nam program PPR, ponieważ nie byliśmy w tym zupełnie zorientowani.

Niektórzy byli członkowie KPP odnosili się nawet do tego programu z rezerwą.

W czasie rozmowy z Kowalską zwróciliśmy uwagę, że program PPR nie

odbiega przecież wiele od programu KPP, dlaczego więc rezygnuje się z tej

nazwy. Następnie Kowalska omówiła z nami metody organizowania partii. W

następstwie tej rozmowy powstało w Poznaniu siedem Komitetów

Dzielnicowych PPR: Łazarz, Śródmieście, Śródka, Jeżyce, Sołacz, Wilda i

Starołęka. Kowalska przedstawiła nam również właściwą strukturę

organizacyjną KM. W rezultacie powstały dodatkowo Wydział Personalny,

którym kierował Czyż, oraz Wydział Rolny. Nawiasem mówiąc, ów Wydział

Rolny nie miał większego zastosowania w naszej pracy. Nie wiedząc, co z nim

w końcu robić, powierzyliśmy mu działalność wśród działkowiczów –

organizowanie ich do udziału w parcelacji wsi oraz do przejmowania Ziem

Odzyskanych.

Kowalska postawiła również przed nami zadanie udzielania pomocy

powiatom w zorganizowaniu komitetów partyjnych. W tym okresie nie było

jeszcze Komitetu Wojewódzkiego PPR w Poznaniu. Powstał dopiero po

przyjeździe Kalinowskiego do Poznania. W rezultacie tej rozmowy z Kowalską

wysłaliśmy szereg odpowiednich towarzyszy do większości powiatów. Tak np.

do Szamotuł wyjechał Musiał, który faktycznie utworzył Komitet Powiatowy

PPR, w skład którego weszli nawet byli aktywiści OMTUR. Zorganizował on

również pomoc dla Poznania. Po kilku dniach jego pobytu w Szamotułach

nadjechały przed KM PPR przy ulicy Matejki trzy auta ciężarowe z napisem:

„Szamotuły z pomocą dla Poznania”. Przywiozły one dużo świń i wołów

równocześnie worków grochu, kaszy itp. Większość tego podarku

przekazaliśmy świeżo utworzonemu Komitetowi Pomocy Społecznej, który

prowadził otwartą i bezpłatną kuchnię społeczną dla ubogiej ludności miasta.

Powracając do sprawy wyjazdów do powiatów trzeba wspomnieć, że

takich wyjeżdżających jak Musiał było wielu. Heinze wyjechał do Żnina, gdzie

utworzył KP PPR, był również w Wągrowcu i tam powołał KP.

W czasie pobytu Kowalskiej w Poznaniu przyszedł do Komitetu

Miejskiego PPR Franciszek Rybczyński, znany z okresu międzywojennego,

prawicowy działacz związkowy, w celu wstąpienia do PPR. Kategorycznie

broniłem się przed przyjęciem go, ale Kowalska przekonała mnie, że należy

skorzystać z jego doświadczenia związkowego i powierzyć mu zorganizowanie

Okręgowej Komisji Związków Zawodowych. Propozycję tę Rybczyński przyjął

i pracował tam jako sekretarz, zyskując sobie dużą popularność i uznanie.

W czasie pobytu Kowalskiej sfinalizowaliśmy również sprawę powołania

prezydenta miasta. Po uzgodnieniu z Kowalską kandydatury inż. F.

Maciejewskiego udaliśmy się do urzędującego już wówczas pełnomocnika

rządu pełniącego funkcję wojewody, Gwiazdowicza ' , który mianował

Maciejewskiego prezydentem miasta. Pierwszą siedzibą Zarządu Miejskiego, w

której urzędował prezydent miasta, był gmach dzisiejszego Collegium

Philozoficum przy ulicy Matejki.

' Michał Gwiazdowicz, działacz ruchu ludowego, pierwszy wojewoda w Poznaniu.

Zob. Z. H e m m e r l i n g, „Kronika miasta Poznania” 1965 nr 1, s. 27-30.

Pobyt Kowalskiej w Poznaniu trwał około 6-7 dni. Bardzo dużo czasu

poświęcała ona dyskusjom i rozmowom z pełnomocnikiem rządu

Gwiazdowiczem, z pełnomocnikiem rządu do spraw przemysłu i handlu oraz z

Komisją Ekonomiczną Rady Ministrów, która mieściła się przy ulicy

Chełmońskiego 10.

Sztandar PPR nad pl. Wolności w Poznaniu (wiec w dniu zakończenia wojny)

Pod koniec pobytu Kowalskiej przybył do Poznania z polecenia KC PPR

Ryszard Kalinowski jako sekretarz KW PPR. Ulokował się w naszych

pomieszczeniach KM przy ulicy Matejki 59. Niezwłocznie przystąpił do

lustracji wszystkich powstałych instytucji państwowych. Kilka dni po

przyjeździe R. Kalinowskiego przybył z Warszawy w charakterze drugiego

sekretarza KW PPR znany tutejszemu aktywowi KPP były okręgowiec KZMP

Jurczak. Większość pracowników powstającego aparatu KW stanowił aktyw

KM. Przeszli wówczas od nas do KW Blachowski, Piękniewski, Becela,

Zieliński i wielu innych. Po paru dniach KW PPR przeniósł swą siedzibę z

naszego gmachu do sąsiedniego przy ulicy Matejki 50. Odtąd rozpoczęła się

zorganizowana działalność partii w powiatach Poznańskiego.

Wiec mieszkańców Poznania na pl. Wolności w dniu 24 IV 1945 r. z okazji zawarcia

polsko-radzieckiego układu o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy

W ciągu miesięcy luty-marzec-kwiecień Komitet Wojewódzki PPR

prowadził uciążliwą pracę nad zorganizowaniem partii w powiatach. W końcu

lutego rozpoczęła się również kampania parcelacyjna na wsi wielkopolskiej.

Obsadzano kierownicze stanowiska partyjne i państwowe. Organizowano

państwowe gospodarstwa rolne z przejętych na własność państwa majątków

obszarniczych. Powstawały wtedy, począwszy od marca 1945 roku, rady

narodowe, którymi trzeba było politycznie pokierować. Najwcześniejszymi

sekretarzami Komitetów Dzielnicowych PPR w Poznaniu byli: na Jeżycach –

Cielelejewski, na Śródce – Sztaba, na Sołaczu – Suwart, w Śródmieściu –

Franciszek Danielak - Działalność PPR w Poznaniu w roku 1945.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: