Ćwiczenie 6

CHROMATOGRAFIA CIENKOWARSTWOWA LIPIDÓW.

ZWIĄZKI FOSFORANOWE – OZNACZANIE NIEORGANICZNEGO FOSFORANU METODĄ FISKE-SUBBAROWA

Część doświadczalna obejmuje:

-          chromatografię cienkowarstwową oraz identyfikację lipidów

-          przygotowanie rozcieńczonych roztworów KH2PO4

-          wykonanie oznaczeń

-          wykreślenie krzywej kalibracyjnej i wyliczenie średniego współczynnika kierunkowego

I. LIPIDY

Lipidy (tłuszczowce, tłuszcze) stanowią dużą, niejednorodną grupę związków organicznych, które z reguły nie rozpuszczają się w wodzie, ale są dobrze rozpuszczalne w rozpuszczalnikach organicznych (chloroform, aceton, etanol). Słaba rozpuszczalność lipidów w wodzie jest wynikiem braku w ich cząsteczkach atomów o wysokiej elektroujemności  odpowiedzialnych za polaryzację wiązań.

Wyróżniono dwie klasy lipidów:

·         ulegające hydrolizie (zmydlające się): klasa ta obejmuje tłuszcze, które podczas ogrzewania z roztworami zasad ulegają hydrolizie z wytworzeniem soli kwasów tłuszczowych (mydeł). Do klasy tej należą: estry proste kwasów tłuszczowych, fosfolipidy, glikolipidy

·         nie ulegające hydrolizie (niezmydlające się): kwasy tłuszczowe, steroidy, pochodne izoprenu

1.      Lipidy nie ulegające hydrolizie:

a. kwasy tłuszczowe: związki te są łańcuchami węglowodorowymi zakończonymi grupą karboksylową. Nazwę systematyczną kwasu tłuszczowego tworzy się od nazwy wyjściowego węglowodoru, np. kwas tłuszczowy zawierający osiemnastowęglowy łańcuch (C18) nosi nazwę: kwas oktadekanowy, gdyż wyjściowym węglowodorem jest

oktadekan. Kwasy tłuszczowe mogą być nasycone, lub zawierać co najmniej jedno wiązanie podwójne (kwasy nienasycone), np. kwas oktadekenowy (18:1) zawiera jedno wiązanie podwójne. W fizjologicznych wartościach pH kwasy tłuszczowe mają zjonizowaną grupę karboksylową i są określane jako formy anionowe, np. palmitynian, oleinian, itd.

Atomy węgla w cząsteczce kwasu tłuszczowego numerujemy zaczynając od grupy karboksylowej (C-1) (Ryc.1). Atomy węgli pierwszej (C-2) i drugiej (C-3) grupy metylenowej   (-CH2) określa się również jako α i β. Atom węgla znajdujący się na końcu cząsteczki, w grupie metylowej (-CH3) jest nazywany atomem ω (omega).

Położenie wiązania podwójnego w nienasyconych kwasach tłuszczowych oznacza się symbolem: Δ z numerem atomu węgla przy którym ono występuje, np. cis- Δ9 oznacza, że w łańcuchu jest wiązanie podwójne w konfiguracji cis między atomami węgla 9 i 10. Innym sposobem oznaczania wiązania podwójnego jest numerowanie atomów węgla od końca cząsteczki (od atomu ω), np. kwasy ω-3 (omega 3) mają wiązanie podwójne miedzy 3 i 4 atomem węgla licząc od grupy metylowej.

Ryc. 1. Numeracja atomów węgla w cząsteczce kwasu tłuszczowego (Berg, Tymoczko, Stryer 2009)

W Tabeli 1 zestawiono niektóre kwasy tłuszczowe występujące u zwierząt.

Tabela 1. Niektóre kwasy tłuszczowe występujące u zwierząt (na podstawie: Berg, Tymoczko, Stryer 2009, zmieniono)