Róża Luksemburg Rewolucja Rosyjska.pdf

Róża Luksemburg

Rewolucja rosyjska

Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)

WARSZAWA 2005

Róża Luksemburg – Rewolucja rosyjska (1918 rok)

Tekst „Rewolucja rosyjska” napisała Róża

Luksemburg w 1918 roku przebywając we

wrocławskim więzieniu. Choć pozostał on

niedokończony, pełen myśli do rozwinięcia, został

opublikowany w 1922 roku, po śmierci autorki,

przez Paula Leviego.

Podstawa niniejszego wydania: antologia tekstów

„Marksizm XX wieku”, red. Janusz Dobieszewski i

Marek J. Siemek, tom 1, Warszawa 1990.

Podstawa tłumaczenia: Rosa Luxemburg, „Die

russische Revolution”, w: „Rosa Luxemburg und

die Oktoberrevolution 1917”, Hamburg, 1970. Z

języka niemieckiego tekst przetłumaczył

Aleksander Ochocki.

- 2 -

www.skfm-uw.w.pl

Róża Luksemburg – Rewolucja rosyjska (1918 rok)

Rewolucja rosyjska jest największym wydarzeniem wojny światowej. Jej wybuch, jej bezprzykładny

radykalizm, jej trwałe oddziaływanie najlepiej dowodzą kłamliwości frazesu, za pomocą którego oficjalna

socjaldemokracja niemiecka początkowo usłużnie upiększała ideologicznie zaborczą wyprawę

niemieckiego imperializmu: frazesu o misji niemieckich bagnetów, powołanych do obalenia caratu i

wyzwolenia uciśnionych przez niego ludów. Olbrzymi zasięg rewolucji rosyjskiej, głębokie oddziaływanie,

wstrząsające wszystkimi stosunkami klasowymi, rozciągające się na całość problemów społecznych i

gospodarczych, postępujące konsekwentnie naprzód z fatalizmem wewnętrznej logiki od pierwszego

stadium republiki burżuazyjnej do coraz dalszych faz – przy czym obalenie caratu okazało się tylko mało

znaczącym epizodem, nieomal drobnostką –wszystko to pokazuje jak na dłoni, że wyzwolenie Rosji nie jest

dziełem wojny i klęski militarnej caratu ani zasługą „niemieckich bagnetów w niemieckich garściach”, jak

zapewniała „Neue Zeit” pod redakcją Kautsky'ego w artykule wstępnym, lecz było głęboko zakorzenione

we własnym kraju i całkowicie dojrzałe wewnętrznie. Awantura wojenna niemieckiego imperializmu pod

ideologicznym szyldem socjaldemokracji niemieckiej nie spowodowała rewolucji w Rosji, lecz początkowo

– po jej pierwszym wzbierającym przypływie w latach 1911-1913 – przerwała ją tylko na pewien czas, a

następnie – po jej wybuchu – stworzyła jej jak najcięższe, jak najbardziej nienormalne warunki.

Ten proces jest jednak dla każdego myślącego obserwatora rozstrzygającym argumentem przeciwko

doktrynerskiej teorii – podzielanej przez Kautsky'ego z partią rządowych socjaldemokratów – zgodnie z

którą Rosja, jako kraj zacofany gospodarczo, głównie rolniczy, nie dojrzała jeszcze jakoby do rewolucji

społecznej i dyktatury proletariatu. Teoria ta, wedle której w Rosji możliwa jest tylko rewolucja

burżuazyjna – skąd bierze się w Rosji taktyka koalicji socjalistów z burżuazyjnym skrzydłem liberalizmu –

jest zarazem doktryną oportunistycznego ugrupowania rosyjskiego ruchu robotniczego, tak zwanych

mienszewików, pod wytrawnym kierownictwem Akselroda i Dana. I jedni, i drudzy, zarówno rosyjscy jak i

niemieccy oportuniści, zgadzają się całkowicie co do tej zasadniczej koncepcji rewolucji rosyjskiej, z której

przyjęcia wynikają same przez się konkretne kwestie taktyczne, z rządowymi socjalistami niemieckimi i w

opinii tych trzech stanowisk rewolucja rosyjska powinna była zatrzymać się w tym stadium, które zgodnie z

mitologią niemieckiej socjaldemokracji stanowiło szlachetny cel prowadzenia wojny przez imperializm

niemiecki – w stadium obalenia caratu. Jeśli wyszła poza tę granicę, jeśli postawiła sobie za zadanie

dyktaturę proletariatu, był to wedle owej doktryny ewidentny błąd radykalnego skrzydła rosyjskiego ruchu

robotniczego – bolszewików, a zatem wszystkie wypaczenia, które nastąpiły w dalszym przebiegu

rewolucji, cały zamęt, w który popadła, był właśnie wynikiem tego zgubnego błędu. Doktryna ta,

okrzyczana zarówno przez stampferowski Vorwärts, jak i przez Kautsky'ego jako owoc „marksistowskiego

myślenia”, prowadzi pod względem teoretycznym do oryginalnego „marksistowskiego” odkrycia, że

przewrót socjalistyczny jest narodową, domową, by tak rzec, sprawą każdego nowoczesnego państwa. W

mgławicy abstrakcyjnego schematu potrafi Kautsky, rzecz jasna, odmalować nader szczegółowo

powiązania światowego kapitału, które czynią ze współczesnych krajów jeden zwarty organizm, ale

rewolucji rosyjskiej – owocu rozwoju międzynarodowego i kwestii agrarnej – nie można wyjaśnić,

pozostając w granicach społeczeństwa burżuazyjnego.

Praktyczną tendencją tej doktryny jest zwolnienie proletariatu międzynarodowego, przede

wszystkim niemieckiego, od odpowiedzialności za wydarzenia rewolucji rosyjskiej i zanegowanie

międzynarodowych powiązań tej rewolucji. Przebieg wojny i rosyjskiej rewolucji dowiódł nie braku

dojrzałości Rosji, lecz niedojrzałości proletariatu niemieckiego do spełnienia misji dziejowej i właśnie

dobitne zaznaczenie tego jest pierwszym zadaniem krytycznej analizy rewolucji rosyjskiej. Losy rewolucji

rosyjskiej zależały bez reszty od wydarzeń międzynarodowych. To, że bolszewicy całkowicie nastawili

swoją politykę na rewolucję światową, jest właśnie najwspanialszym świadectwem ich politycznej

dalekowzroczności i wierności zasadom, śmiałości projektu ich polityki. Widać tu olbrzymi skok, którego

dokonał rozwój kapitalizmu w ostatniej dekadzie. Rewolucja lat 1905-1907 znalazła tylko słaby oddźwięk

w Europie. Dlatego musiała pozostać jedynie początkowym rozdziałem. Kontynuacja i rozwiązanie splatały

- 3 -

www.skfm-uw.w.pl

Róża Luksemburg – Rewolucja rosyjska (1918 rok)

się z rozwojem Europy.

Jasne jest, że nie bezkrytyczna apologetyka, lecz tylko wnikliwa, rozważna krytyka jest w stanie

wydobyć bogactwo doświadczeń i nauk. Doprawdy, nonsensem byłoby sądzić, że w trakcie pierwszego

światowego eksperymentu z dyktaturą proletariatu i to w najtrudniejszych do wyobrażenia warunkach: w

centrum światowego pożaru i chaosu imperialistycznej zagłady ludów w stalowych kleszczach najbardziej

reakcyjnej potęgi militarnej Europy, w warunkach całkowitej absencji międzynarodowego proletariatu, że

więc podczas eksperymentu z doktryną proletariatu w tak nienormalnych warunkach akurat wszystko, co

uczyniono i do czego doszło w Rosji, miałoby być szczytem doskonałości. Wręcz przeciwnie, elementarne

pojęcia polityki socjalistycznej i zrozumienie koniecznych przesłanek historycznych każą nam przyjąć, że w

tak fatalnych warunkach nawet największy idealizm i nieodparta energia rewolucyjna nie były w stanie

urzeczywistnić demokracji i socjalizmu, lecz tylko ich słabowite, zniekształcone pierwociny.

Elementarnym wprost obowiązkiem socjalistów wszystkich krajów jest jasno przedstawić sobie te

głębokie związki i oddziaływania, ponieważ tylko taka gorzka prawda pozwoli zrozumieć cały ogrom

odpowiedzialności międzynarodowego proletariatu za losy rewolucji rosyjskiej. Z drugiej strony tylko w

ten sposób ujawni się rozstrzygające znaczenie zwartego międzynarodowego wystąpienia rewolucji

proletariackiej, jako podstawowego warunku, bez którego największa nawet dzielność i najwyższe

poświęcanie proletariatu w jednym odosobnionym kraju muszą w sposób nieunikniony pogrążyć się w

zamęcie sprzeczności i błędów.

Nie ulega wątpliwości, że mądrzy przywódcy rewolucji rosyjskiej, że Lenin i Trocki na swej

ciernistej drodze, obfitującej w różnego rodzaju pułapki, dokonywali nieomal każdego decydującego kroku,

walcząc z największymi wątpliwościami i z najsilniejszym oporem wewnętrznym, że przeto im samym

musi być obca myśl, iżby ich postępowanie, zrodzone w burzliwym wirze wydarzeń, pod naciskiem

surowej konieczności, miało być uznane przez Międzynarodówkę za niezrównany wzorzec socjalistycznej

polityki, do którego należałoby się odnosić z bezkrytycznym podziwem i który należałoby gorliwie

naśladować.

Równie chybiona byłaby obawa, że krytyczne rozpatrzenie dotychczasowej drogi rewolucji

rosyjskiej mogłoby niebezpiecznie podkopać znaczenie fascynującego przykładu rosyjskich proletariuszy,

który jedynie mógłby przezwyciężyć fatalną ociężałość niemieckich mas. Nie ma nic błędniejszego niż to.

Obudzenie rewolucyjnej zdolności do działania klasy robotniczej w Niemczech nie może przenigdy zostać

wywołane zaklęciem w duchu opiekuńczych metod niemieckiej socjaldemokracji świętej pamięci, przez

jakiś nieskazitelny autorytet, czy to będzie autorytet własnych „instancji” czy też „rosyjskiego przykładu”.

Historyczna zdolność działania niemieckiego proletariatu nie może zrodzić się dzięki wytworzeniu

hurrarewolucyjnych nastrojów, lecz wręcz przeciwnie, tylko dzięki zrozumieniu całej przerażającej powagi,

całego skomplikowanego charakteru zadań, tylko z politycznej dojrzałości i duchowej samodzielności, z

krytycznej zdolności osądu mas, które to cechy przez dziesięciolecia były systematycznie zabijane pod

różnymi pretekstami przez niemiecką socjaldemokrację. Krytyczne rozliczenie się z rewolucją rosyjską w

całokształcie jej historycznych powiązań jest najlepszym szkoleniem zarówno niemieckich, jak i

międzynarodowych robotników do zadań, które wyrastają przed nimi z obecnej sytuacji.

Pierwszy okres rewolucji rosyjskiej, od jej wybuchu w marcu aż do przewrotu październikowego,

odpowiada dokładnie w swym ogólnym przebiegu zarówno wielkiej rewolucji angielskiej, jak i wielkiej

rewolucji francuskiej. Jest to typowy przebieg każdej pierwszej, wielkiej, ogólnej rozprawy sił

rewolucyjnych, powstałych w łonie społeczeństwa burżuazyjnego, z okowami starego społeczeństwa.

Jej rozwój odbywa się naturalnie po linii wstępującej: od umiarkowanych początków do coraz

większej radykalizacji celów i paralelnie, od koalicji klas i partii do wyłącznego panowania partii

radykalnej.

W pierwszym momencie, w marcu 1917 roku, na czele rewolucji stali „kadeci”, czyli liberalna

- 4 -

www.skfm-uw.w.pl

Róża Luksemburg – Rewolucja rosyjska (1918 rok)

burżuazja. Pierwsze powszechne wezbranie fali rewolucyjnej porwało wszystko i wszystkich: czwarta

Duma, najbardziej reakcyjny produkt zrodzonego z zamachu stanu najbardziej reakcyjnego,

czteroklasowego prawa wyborczego, przekształciła się raptem w organ rewolucji. Wszystkie partie

burżuazyjne, z nacjonalistyczną prawicą włącznie, utworzyły nagle jedną falangę przeciw absolutyzmowi.

Ten zaś po pierwszym szturmie padł prawie bez walki, jak obumarły organ, którego wystarczyło tylko

dotknąć, aby go usunąć. Także krótkotrwałe usiłowanie liberalnej burżuazji, by przynajmniej uratować tron

i dynastię, rozbiło się w ciągu paru godzin. Rwący rozwój wydarzeń przebywał w ciągu dni i godzin

odległości, do których przebycia Francja potrzebowała niegdyś dziesiątków lat. Okazało się, że Rosja

wykorzystała wyniki europejskiego rozwoju, a przede wszystkim, że rewolucja 1917 roku była

bezpośrednią kontynuacją tej z lat 1905-1907, a nie podarkiem niemieckich „wyzwolicieli”. W marcu 1917

roku ruch nawiązał bezpośrednio do tego punktu, w którym urwała się jego działalność przed dziesięciu

laty. Republika demokratyczna była gotowym, dojrzałym wewnętrznie produktem pierwszego już natarcia

rewolucji.

Ale teraz zaczęło się drugie trudne zadanie. Siłą napędową rewolucji były od pierwszej chwili masy

proletariatu miejskiego. Jego dążenia nie wyczerpywały się bynajmniej w demokracji politycznej, lecz były

skierowane na palący problem polityki międzynarodowej: natychmiastowy pokój. Jednocześnie rewolucja

przerzuciła się na masy żołnierskie, które podniosły ten sam postulat natychmiastowego pokoju oraz na

masy chłopstwa, wysuwającego na plan pierwszy kwestię agrarną, wokół której obracała się rewolucja już

od 1905 roku. Natychmiastowy pokój i ziemia – wraz z tymi dwoma celami pojawiło się wewnętrzne

rozdarcie falangi rewolucyjnej. Żądanie natychmiastowego pokoju znalazło się w najostrzejszej

sprzeczności z imperialistycznymi tendencjami liberalnej burżuazji, której wodzirejem był Milukow;

kwestia ziemi była straszakiem głównie dla innego skrzydła burżuazji: dla właścicieli ziemskich, ale

zarazem, jako zamach na świętą własność prywatną w ogóle, była bolesnym punktem dla wszystkich klas

burżuazyjnych.

Tak więc następnego dnia po pierwszym zwycięstwie rewolucji rozpoczęła się wewnętrzna walka w

jej łonie wokół dwóch palących kwestii: pokoju i ziemi. Liberalna burżuazja uciekła się do taktyki

odwlekania i wykrętów. Masy robotnicze, armia i chłopstwo napierały coraz gwałtowniej. Nie ulega

wątpliwości, że z problemami pokoju i ziemi związane były także losy politycznej demokracji republiki.

Klasy burżuazyjne, porwane przez pierwszą sztormową falę rewolucji, dały się pociągnąć aż do

republikańskiej formy państwa, ale wkrótce zaczęły się cofać w poszukiwaniu punktów oparcia i po

kryjomu organizować kontrrewolucję. Jaskrawym wyrazem tej tendencji była wyprawa Kozaków Kaledina

przeciwko Petersburgowi. Gdyby ten akt został uwieńczony powodzeniem, wtedy nie tylko sprawa pokoju i

kwestia agrarna, lecz także los demokracji, samej republiki, byłby przypieczętowany. Nieuniknioną

konsekwencją byłaby dyktatura wojskowa i terror wymierzony przeciwko proletariatowi, a następnie

powrót do monarchii.

Można tutaj ocenić utopijność i w gruncie rzeczy reakcyjność taktyki, którą kierowali się

mienszewicy, rosyjscy socjaldemokraci kierunku kautskistowskiego. Tkwiąc mocno w fikcji o

burżuazyjnym charakterze rewolucji rosyjskiej – wszak Rosja nie dojrzała jeszcze do rewolucji socjalnej –

chwytali się rozpaczliwie koalicji z burżuazyjnymi liberałami, tzn. próbowali na siłę połączyć te elementy,

które w toku naturalnego, wewnętrznego procesu rozpadły się, popadły w najostrzejszą sprzeczność.

Akselrodowie i Danowie pragnęli za wszelką cenę współpracować z tymi klasami i partiami, ze strony

których rewolucji i jej pierwszej zdobyczy, demokracji, groziły największe niebezpieczeństwa.

Ze zdumieniem można obserwować, jak ten pracowity człowiek (Kautsky) w ciągu czterech lat

wojny swym niestrudzonym pisarstwem spokojnie i metodycznie robi w socjalizmie jedną po drugiej

teoretyczne wyrwy i dzięki tej pracy socjalizm, niczym sito, nie zachowuje ani jednego całego miejsca.

Bezkrytyczny spokój ducha, z jakim jego zwolennicy przyglądają się tej pilnej pracy swego oficjalnego

teoretyka i bez zmrużenia oka łykają coraz to nowe jego odkrycia, znajduje swoją analogię w spokoju

ducha, z jakim stronnicy Scheidemanna i spółki przypatrują się, jak ci ostatni dziurawią socjalizm

praktycznie. W istocie oba rodzaje działalności uzupełniają się doskonale i Kautsky, oficjalny strażnik

- 5 -

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: