Kurs Protela - Spotkania z Protelem 99 SE - EdW.pdf - Artykuły, poradniki - wojaczyna

Kurs Protela

Spotkanie 1

Czy masz świadomość, że Protel 99 SE to ist−

ny Rolls Royce w dziedzinie elektronicznych

pakietów projektowych? Czy chcesz nauczyć

się jeździć takim luksusowym autem?

W ramach cyklu spotkań, który właśnie

zaczynamy, masz niepowtarzalną szansę

opanowania tego Rolls Royce’a.

Serdecznie zapraszam Cię do udziału

w kursie, podczas którego krok po kroczku

zaprzyjaźnisz się z Protelem 99 SE, potęż−

nym narzędziem do projektowania urządzeń

elektronicznych. Obiecuję, że zajęcia będą

prowadzone w sposób jak najbardziej przy−

stępny i praktyczny. W ramach kursu przej−

dziemy przez najważniejsze etapy projekto−

wania: będziemy rysować schematy, projek−

tować płytki, przeprowadzać symulacje,

a także zmodyfikujemy biblioteki. Kurs jest

przewidziany dla typowych użytkowników,

więc nie będziemy wykorzystywać wszyst−

kich możliwości pakietu.

Wszystkie dostępne możliwości, nieco−

dzienna koncepcja pracy, mnogość najróż−

niejszych opcji z jednej strony otwierają

wspaniałe perspektywy, ale z drugiej, nie da

się ukryć, stawiają projektantowi spore wy−

magania, a na początku mogą wręcz przera−

żać. Poznanie wszystkich ważnych „zaka−

marków” potężnego pakietu wymaga nie tyl−

ko czasu.

Protel 99 SE to zestaw wielu oddzielnych

programów−narzędzi, które są doskonale zin−

tegrowane w jedną całość i wspólnie pracują

tak, iż nie dostrzegamy poszczególnych pro−

gramów. Dla nas Protel to jeden wielki pro−

gram o fantastycznych możliwościach.

Potęga Protela polega w dużym stopniu

na możliwości automatycznego rozmieszcza−

na setek elementów na projektowanej wielo−

warstwowej płytce (autoplacement), później−

szego automatycznego projektowania tysięcy

połączeń−ścieżek (autorouting), optymaliza−

cji przebiegu długości połączeń, uwzględnia−

jąc przy tym rezystancje, pojemności, induk−

cyjności ścieżek, przesłuchy, właściwości

dielektryka płytki, tak istotne przy przesyła−

niu sygnałów we współczesnych bardzo

szybkich układach analogowych i cyfrowych

(signal integrity). Wystarczy raz popatrzeć na

płytę główną komputera PC, by nabrać prze−

konania, iż taką płytkę nie sposób zaprojek−

tować na kartce papieru.

A właśnie Protel dobrze radzi sobie nie

tylko z zaprojektowanie prawidłowych połą−

czeń między elementami, ale też z wnikli−

wym sprawdzeniem skomplikowanego pro−

jektu na drodze precyzyjnej symulacji. Protel

to nie tylko narzędzie do narysowania sche−

matu (Schematic) i zaprojektowania płytki

drukowanej (PCB – Printed Circuit Board).

Pakiet zawiera zintegrowane narzędzie do

symulacji mieszanej analogowo−cyfrowej

bezpośrednio ze schematu (mixed signal si−

mulation). Wśród licznych narzędzi jest moż−

liwość sprawdzania zwartości sygnałowej

(signal integrity), tak istotnej we współcze−

snych bardzo szybkich systemach. Zaprojek−

towaną płytkę można obejrzeć „z lotu ptaka”

pod dowolnym kątem (3D view – trójwymia−

rowa wizualizacja) – patrz rysunek 1 . Od−

dzielne moduły umożliwiają zaprojektowa−

nie programowalnych układów logicznych

(PLD). Programy pomocnicze pozwalają

sprawdzić gęstość upakowania elementów

i ścieżek. Inne programy dają możliwość

wykonania różnorodnej dokumentacji pro−

dukcyjnej, w tym plików bezpośrednio steru−

jących automatami. Otwarta architektura pa−

kietu umożliwia współpracę z różnymi „ob−

cymi” programami (np. ze słynnym autorou−

terem Specctra).

Na wszystkich etapach pracy można do−

strzec liczne istotne ułatwienia i procedury

kontrolne, pozwalające uniknąć błędów i uła−

twiające pracę.

Krótko mówiąc, Protel jest potężnym i ko−

sztownym narzędziem, skrojonym na miarę

potrzeb zaawansowanych konstruktorów, pro−

jektujących wielowarstwowe płytki zawiera−

jące setki elementów SMD − wielce wymow−

ny przykład masz w kompozycji tytułowej. Na

pewno nikt nie kupi pakietu, kosztującego ty−

le co nowy samochód niższej klasy tylko po

to, żeby z jego pomocą zaprojektować jedno−

stronną płytkę, zawierającą kilkanaście „zwy−

kłych”, przewlekanych elementów.

Niewiele jest też osób, które swą karierę

projektanta zaczynają od sześciowarstwo−

wych płytek z zagrzebanymi przelotkami

(buried vias), oblepionych z obu stron setka−

mi elementów SMD. Prawie wszyscy zaczy−

nają od prostych projektów z kilkunastoma

klasycznymi elementami.

I tu pojawia się zarys problemu.

Czy naukę jazdy powinno się rozpoczy−

nać na kosztownym, luksusowym i bogato

wyposażonym samochodzie? Albo czy moż−

na szybko i bezboleśnie wskoczyć do pędzą−

cego Rolls Royce’a?

Być może wydaje Ci się, że luksusowy sa−

mochód z licznymi bajerami i potężnym sil−

nikiem, mający na dachu niebieską blachę

z literą L to świetny pomysł.

Tylko czy ucząc się jazdy takim cackiem

po dziurawych, krętych drogach, po wybo−

jach, bezdrożach i wertepach nie nabierzesz

złych przyzwyczajeń, które potem w co−

dziennej szarej rzeczywistości odbiją się nie−

przyjemną czkawką?

Nie widzisz problemu?

A ilu uczestników kursu będzie projekto−

wać skomplikowane moduły i urządzenia?

Ilu zechce natomiast wykorzystać Protela do

prostych projektów, zawierających 5...30

elementów?

Choć pewnie tego nie czujesz, wierz mi,

że problem istnieje. Inaczej podchodzimy do

projektu modułu gęsto upakowanego setka−

mi elementów SMD, a zupełnie inaczej do

Rys. 1

Elektronika dla Wszystkich

Marzec 2002

Kurs Protela

prostego układu na jednostronnej płytce. Nie

do pominięcia jest tu sprawa bibliotek ele−

mentów. Wszystko jest dobrze, jeśli wyko−

rzystujemy standardowe biblioteki przy pro−

jektowaniu płytki co najmniej dwustronnej

z metalizowanymi otworami. Gorzej gdy te

standardowe elementy z malutkimi polami

lutowniczymi i cieniutkie ścieżki zostaną

wykorzystane na płytce jednostronnej – ama−

tor lutujący na niej elementy „transformato−

rówką” na „dzień dobry” odpali połowę

punktów lutowniczych i tym samym bez−

powrotnie zniszczy płytkę.

To naprawdę jest istotny problem. Jeśli

chcemy projektować płytki jednostronne,

a zbyt daleko zaszlibyśmy „standardową”

drogą optymalną dla zaawansowanych pro−

jektów z SMD, z czasem po bolesnych do−

świadczeniach dojdziemy do wniosku, że

wszystko trzeba zaczynać od nowa.

Dlatego serdecznie zachęcam Cię do roz−

wagi. Najpierw zapoznaj się ogólnie z pakie−

tem, z jego filozofią i możliwościami. Nie

spiesz się od razu do rysowania schematu

i projektowania płytki.

Dobry początek to klucz do sukcesu. Jeśli

zaczniesz działać „po partyzancku”, niewiele

osiągniesz. Co gorsza, nabierzesz fatalnych

przyzwyczajeń. Znam osoby, które na własną

rękę próbowały poznać Protela metodą prób

i błędów. Niewiele z tego wyszło, zazwyczaj

opanowały tylko rysowanie schematów ideo−

wych, a i to bardzo powierzchownie.

Podkreślam jeszcze raz, że w naszym kur−

sie w niewielkim stopniu wykorzystamy po−

tęgę pakietu, natomiast dużo uwagi poświę−

cimy płytkom jednostronnym i dwustronnym

z klasycznymi elementami przewlekanymi.

Taki kierunek jest w pewnym stopniu

przeciwny wysiłkom twórców Protela. Je−

stem jednak przekonany, że jeśli nauczysz się

powoli jeździć naszym Rolls Royce’em po

wyboistych, krętych drogach, uliczkach i za−

kamarkach, nie sprawi Ci potem trudności ja−

zda po autostradach. Porządne opanowanie

Protela będzie nie tylko powodem do osobi−

stej satysfakcji, ale także ogromnym sukce−

sem, otwarciem drogi do współczesnych zło−

żonych, profesjonalnych projektów.

gielskie polecenia w menu i pojawiające się

komunikaty, ale dobrze byłoby samodzielnie

rozwiać ewentualne wątpliwości korzystając

z obszernej pomocy ( Help ). Ponieważ jednak

przetłumaczenie specjalistycznych angiel−

skich słów za pomocą słownika najczęściej

nie do końca wyjaśnia problem, potrzebna jest

też pewna miara umiejętności kojarzenia oraz

intuicji. Właśnie umiejętność kojarzenia, intu−

icja oraz gotowość do prób pomogą w oparciu

o angielskojęzyczne podręczniki i obszerny

Help zgłębić szczegóły – do czego tak na−

prawdę służy dana funkcja, albo jakie znacze−

nie ma taki czy inny parametr.

Jestem przekonany, iż większość uczestni−

ków kursu ma na tyle otwarty umysł, żeby nie

stać się jedynie rzemieślnikami, rutynowo

chodzącymi wydeptanymi ścieżkami, ale arty−

stami, tworzącymi dzieła sztuki projektowej.

Jak już pewnie wiesz, kurs oparty jest na

30−dniowej wersji (trial), którą można uzy−

skać z kilku źródeł. Zbyszek Raabe podał

w artykule wstępnym (EdW 2/2002) dwa

sposoby zaopatrzenia się z tę wersję testową

z pomocą Internetu: przez zamówienie płyty

na stronie producenta ( www.altium.com albo

www.protel.com ) albo bezpośrednie ściągnię−

cie pakietu z tych stron (razem kilkadziesiąt

megabajtów). Program można też ściągnąć

ze strony krajowego dystrybutora Protela:

( http://www.evatronix.com.pl/oferta/de−

mo.htm )

Proponuję czwartą możliwość: zakup

w AVT broszurki Poznajemy Protel 99 SE

w języku polskim, do której dołączona bę−

dzie oryginalna płyta z 30−dniową wersją

Protela – patrz fotografia 2 .

polsku, która w bardzo szybki sposób poka−

zuje drogę od pomysłu przez schemat, do

płytki i symulacji. Broszurkę tę potraktujemy

jako wartościowy materiał pomocniczy; po−

żyteczny, ale nie konieczny do niniejszego

kursu. W naszych rozważaniach pojawi się

bowiem szerszy obraz zagadnienia. My

w trakcie kursu zwrócimy baczną uwagę na

najważniejsze problemy i wątpliwości, które

przeszkadzają początkującym oraz na liczne

istotne szczegóły, związane ze specyfiką pro−

jektów na jednostronnych i dwustronnych

płytkach drukowanych z klasycznymi ele−

mentami przewlekanymi. Co bardzo ważne,

we właściwym czasie zmodyfikujemy biblio−

teki i dostosujemy je do własnych potrzeb.

Wbrew pozorom, są to ważne sprawy, a nie−

uwzględnienie ich jest główną przyczyną fia−

ska prób samodzielnego poznania Protela.

30 dni?

Zapewne chcesz nauczyć się jeździć naszym

Rolls Royce’em i zastanawiasz się, czy jest

to możliwe w ciągu 30 dni działania wersji

testowej.

Pamiętaj, że odinstalowanie i próba po−

nownej instalacji jest skazana na niepowo−

dzenie. I nie kombinuj nic z przestawianiem

zegara systemowego, próbą ponownej insta−

lacji w innym katalogu, bo to też nic nie da.

Ostrzegam przed grzebaniem w Rejestrze −

tylko doświadczeni komputerowcy mogliby

sobie ewentualnie pozwolić na sprawdzenie,

co po instalacji zmieniło się w Rejestrze sy−

stemu i w innych miejscach, by potem usu−

nąć wszystkie wpisy dokonane podczas in−

stalacji Protela.

Mam pełną świadomość, że te 30 dni to

mało, żeby dobrze poznać Protela, nie

mówiąc już o jakimkolwiek wykorzystaniu

praktycznym. Tym bardziej, że artykuły

w EdW będą ukazywać się w znacznie dłuż−

szym odcinku czasu. Absolutnie nie będę Cię

jednak zachęcał do szukania w Internecie

cracka, przedłużającego działanie pakietu

w nieskończoność. Zbyszek Raabe podał kil−

ka legalnych możliwości korzystania przez

dłuższy czas: instalowanie kolejno na kilku

komputerach u kolegów lub w szkolnej pra−

cowni. Wspomniał też o stosowanym przez

kogoś sposobie z dodatkowym małym dys−

kiem, formatowanym co miesiąc, zawierają−

cym tylko Windows i Protela – ten pomysł na

granicy legalności jest sprytny i atrakcyjny,

jednak bądź ostrożny! Do tego trzeba spore−

go doświadczenia, bo nieumiejętne zainstalo−

wanie Windows na takim dodatkowym ma−

łym dysku może nieodwracalnie uszkodzić

system na dysku głównym.

Jeśli masz cierpliwość, poczekaj do końca

cyklu artykułów i wtedy zainstalujesz Protela

na te 30 dni. Można jednak przypuszczać, że

wśród Czytelników znajdzie się spora grupa,

która nie do końca zgodnie z warunkami li−

cencji gotowa będzie co miesiąc formatować

Fot. 2

Co i dla kogo?

Nasz cykl spotkań pozwoli poznać Protela od

strony praktycznej, a do tego potrzebny jest

komputer z procesorem co najmniej Pentium II

300MHz, 32MB RAM i 300MB wolnego

miejsca na dysku. Ekran na monitorze powi−

nien mieć rozdzielczość 1152x864, absolutne

minimum 1024x768.

Na pewno niniejszy kurs Protela nie jest

przeznaczony dla zupełnie początkujących,

którzy nie potrafią obsługiwać komputera.

Oprócz umiejętności instalowania programów

i obsługi programów w środowisku Windows

niezbędna jest choćby elementarna znajomość

angielskiego. Trzeba nie tylko rozumieć an−

Ta niewielka 36−stronicowa broszurka sa−

ma w sobie jest godnym uwagi, bardzo zwię−

złym, wprowadzeniem do Protela.

Czy ta broszurka nie wystarczy?

Na pewno warto się z nią zapoznać. Jest

cenna, jako jedna z nielicznych publikacji po

Elektronika dla Wszystkich

Marzec 2002

Kurs Protela

„twardziela” i instalować od nowa wszystkie

programy, byle tylko cieszyć się Protelem

przez czas dłuższy.

to potężny pakiet narzędzi, pozwalający zre−

alizować projekt od wstępnej idei do szcze−

gółowej dokumentacji. Rozwijaj kolejno fol−

dery Cabling, Electronics, Enclosure, Project

Menagement . Zasada nawigacji jest iden−

tyczna, jak w Eksploratorze Windows.

Czy już widzisz, że w jednym pliku Pho−

toplotter.ddb zapakowana jest obszerna do−

kumentacja zawierająca mnóstwo rysunków,

schematów ideowych, montażowych, płytek

drukowanych i innych dokumentów? Kon−

cepcja umieszczenia wszystkich takich pli−

ków w jednej bazie danych (*.ddb − design

database) okazuje się znakomitym pomysłem

zwłaszcza w przypadku projektów bardziej

skomplikowanych.

Oczywiście za pomocą Protela możesz

„wydłubać” z bazy danych .ddb poszczegól−

ne pliki i zapisać oddzielnie (wystarczy klik−

nąć prawym klawiszem na pliku i wybrać

Export ).

Kliknięcie w lewym panelu na pliku z roz−

szerzeniem .sch bądź .pcb otworzy w pra−

wym panelu odpowiednio schemat bądź płyt−

kę drukowaną. Jeśli otworzysz wiele plików,

możesz je kolejno zamykać klikając prawym

klawiszem myszy i wybierając Close bądź

Close All Documents albo na pliku w lewym

panelu, albo na zakładce w prawym panelu.

Rysunek 3

pokazuje górną

część ekranu po

otwarciu kilku

plików. Jedno

z okienek wska−

zuje, że możesz

ustawić okna

obok siebie,

wybierając

opcję Tile All .

Rysunek 4 po−

kazuje ekran,

gdy w ten spo−

sób otwarte są

w trzech oknach

pliki: schemat,

płytka i wykaz

elementów

( Photoplot−

ter.ddb\Electro−

nics\Main Elec−

tronics Box\Ra−

te Controller ).

Zrobiłem zrzut

z ekranu przy

rozdzielczości

1280x1024, i tu

po części wyja−

śnia się, dlacze−

go do pracy za−

lecana jest roz−

dzielczość co

najmniej

1024x786 i jak

największy mo−

nitor – można wtedy otworzyć kilka okien,

co znacznie zwiększa komfort pracy.

Wiem, że drżysz z niecierpliwości, żeby

zacząć samodzielną pracę. Na razie nie

próbuj jednak rysować nowego schematu czy

płytki, tylko zapoznaj się bliżej z możliwo−

ściami Protela i przyzwyczaj się do specy−

ficznego sposobu pracy.

Czy potrafisz u siebie na komputerze uzy−

skać układ okien dokładnie taki sam, jak na

rysunku 4? Spróbuj!

Oprócz pliku Photoplotter.ddb , koniecz−

nie otwórz i przejrzyj także inne pliki *.ddb

z katalogu C:\Program Files\Design Explo−

rer 99 SE\Examples . Poświęć na to jak naj−

więcej czasu. Tytułowy obrazek naszego kur−

su to fragment płytki z projektu PCB Bench−

mark 94.ddb . Choć zapewne na razie nie

wszystko zrozumiesz, obowiązkowo zainte−

resuj się też plikami z podfolderu Exam−

ples\Circuit Simulation , gdzie znajdziesz

liczne przykłady wykorzystania Protela do

symulacji.

Jeśli się nie przerazisz i nie zwątpisz,

masz szansę pomału ujarzmić Protela.

Miej świadomość, że oglądane schematy,

płytki i rysunki to finalne efekty pracy kon−

struktorów, a nie widać tam żadnych etapów

pośrednich.

Instalacja

Pakiet Protel 99 SE instaluje się podobnie,

jak wszystkie typowe programy Windowso−

we. Jeśli nie potrafisz samodzielnie zainsta−

lować Protela, masz marne szanse na opano−

wanie go!

Pamiętaj, że oprócz pakietu głównego

trzeba od razu zainstalować łatkę – Service

Pack. Na płycie znajdziesz Service Pack

w wersji 4, a z Internetu możesz ściągnąć

najnowszy SP − w chwili pisania artykułu

w wersji 6 (niestety, o objętości ponad

12MB). „Krakersi” przed pierwszym urucho−

mieniem przeprowadzają swoje podejrzane

machlojki.

I jeszcze drobne przypomnienia od produ−

centa: jeśli przypadkiem podczas instalacji

wystąpi jakiś problem, nie próbuj odinstalo−

wać programu. Po prostu zacznij instalacje

od nowa w tym samym katalogu. Producent

ostrzega też, że przy korzystaniu z nortonow−

skiego SpeedDiska pliki z rozszerzeniami

*.ENT, *.KEY i *.RST trzeba zablokować,

by nie zostały przeniesione.

Ja swoim stałym zwyczajem podczas in−

stalacji wybrałem opcję Custom i nie zainsta−

lowałem składników dotyczących PLD, bo

programowaniem układów logicznych nie

będziemy się zajmować w ramach tego cyklu

spotkań.

Domyślnie Protel zostanie zainstalowany

na dysku C w folderze Program Files\Design

Explorer 99 SE . U mnie (bez PLD) zajął na

dysku około 250MB.

I oto wiekopomna chwila: pierwsze

„odpalenie” Protela: uruchom program

Client99SE.exe (dla wygody warto umieścić

skróty do Client99SE.exe na pulpicie i w pasku

zadań). Pokaże się okno z przypomnieniem, ile

jeszcze pozostało dni działania programu.

Przy pierwszym kontakcie Protel zapew−

ne wyda Ci się dziwny. Nie stresuj się!

W górnym pasku znajdziesz typowe: File,

View, Help , ale przed nimi jest jakaś gruba

strzałka w dół. Kliknij na strzałkę – pod nią

coś jest. Możesz tam zajrzeć, ale na razie nic

nie zmieniaj. Kliknij natomiast w pasku me−

nu File , a potem Open . W otwartym oknie

zobaczysz pliki z rozszerzeniem *.DDB

z folderu Design Explorer 99 SE\Samples .

Dobre wyobrażenie o możliwościach Pro−

tela daje plik Photoplotter.Ddb, który zoba−

czysz u góry okna. Otwórz go!

Kliknij na krzyżyk obok napisu Photo−

plotter.Ddb w lewym wąskim oknie, przez co

rozwiniesz projekt. Nie zwracaj uwagi na po−

zycje opisane Active design Stations (dotyczy

pracy w sieci), Design Team (dotyczy pracy

zespołowej) czy Recycle bin (kosz).

Przekonaj się, że projekt fotoplotera to nie

tylko schemat i płytka drukowana, nasz Protel

Rys. 3

Rys. 4

Elektronika dla Wszystkich

Marzec 2002

Kurs Protela

Zanim narysujemy schemat i zaprojektu−

jemy płytkę, muszę Cię poinformować lub

przypomnieć o zasadniczych kwestiach. Za−

równo rysując schemat, jak i projektując

płytkę, korzystamy z gotowych elementów

bibliotecznych. Z Protelem dostarczony jest

obszerny zestaw bibliotek, a z czasem stwo−

rzymy swoje własne.

Pamiętaj, że mamy tu dwa odrębne światy:

− biblioteki z elementami do rysowania sche−

matów, zawierające symbole elementów oraz

− biblioteki do projektowania płytek, zawie−

rające rysunki odpowiadające rzeczywistym

obudowom.

Aby osiągnąć końcowy efekt, zwykle trzeba

przejść przez szereg etapów pośrednich:

− założenie nowego projektu (pliku *.ddb)

− założenie nowego schematu ideowego (pli−

ku *.sch)

− konfigurowanie i obsługa bibliotek „sche−

matowych”

− rysowanie schematu

− sprawdzanie błędów

− przygotowanie płytki (pliku *.pcb z zary−

sem płytki)

− konfigurowanie i obsługa bibliotek „płytko−

wych”

− przygotowanie do załadowania elementów

− załadowanie elementów na płytkę (synchro−

nizacja)

− rozmieszczenie elementów na płytce

− poprowadzenie ścieżek

− sprawdzenie płytki z pomocą DRC

− końcowa korekta

− utworzenie ostatecznego wykazu elemen−

tów (BOM)

Często dochodzi do tego dodawanie i mo−

dyfikacja elementów bibliotecznych, liczne

zmiany na płytce i schemacie, symulacja oraz

różne inne kroki.

Najprościej biorąc, zadaniem jest naryso−

wanie schematu, a potem „przeniesienie” ele−

mentów na płytkę oraz rozmieszczenie ele−

mentów i ścieżek na płytce. Efektem pracy

będą dwa główne pliki: schemat.sch i płyt−

ka.pcb . Schemat możemy wydrukować na

drukarce, a projekt płytki (*.pcb) w zastoso−

waniach profesjonalnych przekazuje się do

wytwórcy. W warunkach domowych nie ko−

rzystamy z pełnego pliku *.pcb, tylko druku−

jemy poszczególne warstwy, zwłaszcza

ścieżki (Bottom Layer, ewentualnie też Top

Layer) oraz otwory (Drill Drawing).

Aby Cię nie przestraszyć, na początek po−

każę w ogólnym zarysie sposób pracy z Pro−

telem. Narysujemy prosty schemat i zapro−

jektujemy płytkę. Celowo pominiemy przy

tym mnóstwo szczegółów, a skoncentrujemy

na najważniejszych etapach projektowania.

Później, gdy skończymy ten pierwszy

projekt, weźmiemy się za następny i po−

wrócimy do pominiętych zagadnień. I dopie−

ro wtedy skonfigurujemy Protela według na−

szych potrzeb i upodobań oraz, co bardzo

ważne, zmodyfikujemy biblioteki.

W ramach pierwszego ćwiczenia we−

źmiemy na warsztat prosty wyłącznik

zmierzchowy.

Od początku zadbaj o porządek. I tu od ra−

zu ostrzeżenie: nie pomyl nowego projektu

z nowym schematem .

W oknie, które się pojawiło, kliknij pozy−

cję Schematic Document , jak pokazuje rysu−

nek 6 . Od razu zmień nazwę z Sheet1.sch na

np.: Schemat1.sch . Kliknij w lewym panelu

mały krzyżyk obok folderu Documents i klik−

nij raz, a jeśli trzeba, dwa razy na pokazanym

tam naszym nowym schemacie. W prawym

panelu ukaże się pusty arkusz, gotowy do ry−

sowania schematu oraz dwie małe (pływają−

ce) palety z narzędziami: DrawingTools i Wi−

ringTools . Na razie ich nie wykorzystuj, bo

najpierw trzeba umieścić na schemacie ele−

menty biblioteczne.

Nowy projekt

Uruchom Protela ( Client99SE.exe ). Otworzy

się ostatnio oglądany projekt. Zamknij go, na

przykład wybierając z menu głównego File –

Close Design . Nie zacznij przypadkiem pra−

cy w jakimś istniejącym projekcie! Koniecz−

nie utwórz nowy projekt . Przyzwyczajaj się

od razu do skrótów klawiaturowych (nieste−

ty, innych niż w popularnym Autotraxie).

Przy zamykaniu zamiast wybierać myszą

w menu File , a potem Close Design , naciśnij

F , D albo Alt+F , D . Przy tworzeniu nowego

projektu musisz wybrać File – New albo le−

piej nacisnąć Alt+F , N . Pojawi się okno po−

kazane na rysunku 5 . Zamiast MyDe−

sign.ddb wpisz bliższą sercu nazwę, na przy−

kład PierwszyProjekt.Ddb . Zmień też ścieżkę

– nie zapisuj nowego projektu w katalogu

Samples , tylko gdzieś indziej, najlepiej na in−

nym dysku. Jak widzisz, ja zapisałem go na

dysku D we wcześniej utworzonym folderze

Protel .

Rys. 6

Zapisz natomiast nasz pusty na razie sche−

mat ( File – Save , czyli klawisze F, S , ale nie

typowym dla innych programów Ctrl+S).

Nadszedł ważny moment – trzeba skorzy−

stać z bibliotek.

Biblioteki

Zauważ że w lewym panelu pojawiła się

u góry nowa zakładka Browse.sch , co widać

na rysunku 7 . Kliknij ją i ewentualnie prze−

staw pływające palety narzędzi. W prawym

panelu pojawi się obraz, jak na rysunku 8 .

Pod zakładką Browse.sch masz od razu

otwartą bibliotekę Miscellaneous Devi−

ces.lib , zawierającą grubo ponad 200 ele−

mentów, gotowych do umieszczenia na sche−

macie. Górne okno pokazuje otwarte biblio−

teki – w tym wypadku jedną. Środkowe okno

pokazuje elementy zawarte w wybranej bi−

bliotece. Z kolei

w dolnym oknie

na żółtym tle od

razu możesz zo−

baczyć, jak wy−

gląda element,

wybrany w środ−

kowym oknie.

Uwaga! Po−

równaj, czy u Cie−

bie na ekranie dół

panelu wygląda

tak samo? Czy na

dole ekranu wi−

dzisz cały ele−

ment ( 4HEA−

DER ), a poniżej

jeszcze słowo

Part , dwa klawi−

sze i napis 1/1?

Rys. 5

Po kliknięciu OK , na dysku w wybranym

katalogu pojawi się PierwszyProjekt.Ddb ,

a w lewym oknie Protela pokaże się żółty cy−

linder z napisem PierwszyProjekt.Ddb . Klik−

nij mały krzyżyk koło tego cylindra – nasz

nowy projekt to pusta na razie, ale obszerna

(192kB) teczka na dokumenty. Kliknij na fol−

der Documents − jest na razie pusty.

I dopiero teraz w naszym projekcie, a ści−

ślej w folderze Documents , zaczynamy zbie−

rać dokumenty.

Rys. 7

Nowy schemat

Mając podświetlony folder Documents wy−

bierz z menu File – New . Od początku przy−

zwyczajaj się do skrótów: zamiast wybierać

myszą w menu File , a potem New , zrób to

szybciej, naciskając klawisze F , N . Zwróć

uwagę, że „wewnątrz” Protela klawisz Alt

jest zbędny − nie musisz naciskać Alt+F, N,

tylko od razu F, N. To istotna i wygodna wła−

ściwość, pamiętaj o niej.

Elektronika dla Wszystkich

Marzec 2002

Kurs Protela

Nie widzisz?

To znaczy, że powinieneś zwiększyć

rozdzielczość ekranu do co najmniej

1152x864 lub jeszcze więcej. Jeśli przy roz−

dzielczości 1152x864 nadal nie widzisz

dolnej części lewego panelu, włącz Autou−

krywanie paska zadań Windows. Możesz

też bez żadnej szkody wyłączyć w górnej

części ekranu ikony narzędzi ( View−Tool−

bars−MainTools , albo lepiej naciskając kla−

wisze V, B, M ). Tu wyjaśnia się ostatecz−

nie, dlaczego rozdzielczość 1024x768 nie

wystarczy – dolne okienko z widokiem ele−

mentu zostałoby obcięte, a zawiera ono po−

żyteczne informacje.

Mając skonfigurowany wstępnie program

odszukajmy potrzebne elementy. Zrealizuje−

my układ wyłącznika zmierzchowego, które−

go ręcznie rysowany schemat znajdziesz na

rysunku 9 (pochodzi z drugiej wyprawy na

Oślą łączkę – EdW 1/2001 str. 40).

Zacznijmy

od rezysto−

rów. Mniej

więcej na

środku lewe−

go panelu ma−

my napis Fil−

ter i obok

okienko te−

kstowe, za−

wierające

gwiazdkę (*).

Wpisz przed

gwiazdką lite−

rę R (uzysku−

jąc: R* ) i naci−

śnij Enter .

W środko−

wym oknie

zostaną wy−

świetlone

wszystkie ele−

menty o na−

zwach zaczy−

nających się

od litery R

(gwiazdka za−

stępuje do−

wolne znaki).

Kliknij myszą (tylko jeden

raz) na element oznaczony

RES1 . W dolnym oknie poka−

że się symbol rezystora; nie−

stety, my nie stosujemy takie−

go symbolu z zygzakiem. My−

szką albo strzałkami wybierz

następny, czyli RES2 – teraz

masz prawidłowy symbol.

Dla ciekawości przejrzyj ko−

lejne elementy. Nie naciskaj

klawisza Find , który służy do

wyszukiwania elementów we

wszystkich istniejących bi−

bliotekach (których są dzie−

siątki), ani klawisza Edit , bo

otworzysz edytor bibliotek

i zgubisz się.

Rys. 10

Umieszczanie elementów

na schemacie

Mógłbyś nacisnąć klawisz Place, ale zrób to

prościej: zaznacz myszą element RES2 klika−

jąc jeden raz, a potem kliknij nań dwa razy.

Porusz myszą – biblioteczny rezystor jest te−

raz przyklejony do wskaźnika myszy i mo−

żesz go przesuwać „nad” arkuszem robo−

czym. Naciśnij klawisz spacji – każde naci−

śnięcie klawisza spacji obraca element o 90

stopni , natomiast każde kliknięcie myszką

umieszcza jeden element na arkuszu. Zabawę

można przerwać w dowolnej chwili naciska−

jąc prawy przycisk myszy lub klawisz Esc .

Proste?

Zapamiętaj raz na zawsze zasadę: jedno

lub w razie potrzeby dwa kliknięcia myszką

(lub klawisz Enter ) to działania zaczepne –

niejako w przód, natomiast kliknięcie pra−

wym przyciskiem myszy (lub klawiszem

Esc) to działania obronne – wycofywanie się.

Patrząc na rysunek 9 ustaw z grubsza

sześć rezystorów RES2 . Nie sil się na dokład−

ność, zresztą przy takiej skali byłoby to nie−

możliwe. Po zupełnie wstępnym rozmie−

szczeniu rezystorów naucz się powiększać

i zmniejszać obraz na ekranie. Służą do tego

polecenia z menu View . Możesz powiększać

lub pomniejszać obraz naciskając klawisze

odpowiednio V, I lub V, O albo korzystać

z klawiszy PageUp , PageDown . Ja, od daw−

na przyzwyczajony do Autotraxa, naciskam

klawisz Z (Zoom) zamiast V . Naciśnij

Z i obejrzyj tabelkę, która się pojawi. Naj−

częściej używane polecenia to Z, A (pokaż

wszystko), Z, I (powiększ) oraz Z, O (po−

mniejsz). Naciśnij Z, A , żeby w obszarze ro−

boczym pokazały się wszystkie umieszczone

elementy. Ja wstępnie ustawiłem rezystory

w sposób pokazany na rysunku 10 .

Dodajmy kondensatory. W lewym panelu

w małe okienko Filter wpisz C* i naciśnij En−

ter. W oknie pojawią się nazwy elementów za−

czynajace się od litery C. Obejrzyj kondensa−

tory. Oczywiście wykorzystamy element bi−

bioteczny CAP – zwyczajny kondensator.

Umieść dwa takie kondensatory na schemacie.

Gorzej z „elektrolitem”. Element oznaczo−

ny CAPACITOR POL nie nadaje się. Poszukaj−

my czegoś innego. W małym okienku Filter

wpisz tylko gwiazdkę * (lub wyczyść okienko)

i naciśnij Enter , by pokazały się wszystkie ele−

menty biblioteki. Znajdź elementy oznaczone

ELECTRO . Na schemacie umieść jeden ele−

ment ELECTRO2 . Potem kolejno poszukaj

i umieść na schemacie: dwie diody świecące

( LED ), małe tranzystory ( NPN1 ), tranzystor

mocy ( MOSFET N ), żarówkę ( LAMP ) i baterię

( BATTERY ). Pewien kłopot będzie z fotorezy−

storem. Możesz wykorzystać symbol zwykłe−

go rezystora, ewentualnie element oznaczony

VARISTOR . Po wstępnym wrzuceniu wszyst−

kich elementów bibliotecznych mój schemat

wyglądał jak na rysunku 11 .

Teraz ustawimy elementy i wykonamy

połączenia. Przesuwanie elementów jest

dziecinnie proste – klikasz jeden raz na dany

element – zostaje on otoczony przerywaną

obwódką. Przyciskając lewy klawisz myszy

przeciągasz element w potrzebne miejsce,

przy czym element zawsze umieszczony jest

w rastrze. Dziecinna zabawa, o ile tylko pod−

czas kliknięcia trafisz kursorem w rysunek

elementu, a nie w żaden napis. Jeśli klikniesz

napis, przesuniesz tylko ten napis i...

narobisz sobie kłopotu.

Rys. 8

Rys. 9

Elektronika dla Wszystkich

Marzec 2002

Kurs Protela - Spotkania z Protelem 99 SE - EdW.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: