PROCEDURA ORGANIZOWANIA I PROWADZENIA SZKOLENIA
NAUCZYCIELI I PRACOWNIKÓW SZKOLY W DZIEDZINIE BHP
Cel szkolenia
Ukończenie szkolenia powinno:
· poszerzyć, zaktualizować lub ugruntować wiedzę i umiejętności uczestników w zakresie identyfikacji i oceny zagrożeń oraz ograniczania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą pedagogiczną i opiekuńczo-wychowawczą,
· poszerzyć wiedzę i umiejętności uczestników związane z zdrowym stylem życia i profilaktyką zaburzeń, także patologii społecznej
· ugruntować podstawy prawne dotyczące materialnego prawa bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawnej ochrony pracy i nauki w szkole
· umożliwić podjecie przez uczestnika racjonalnego działania ratowniczego w razie wypadku oraz w sytuacjach zagrożeń (pożaru, awarii, alarmu o podłożeniu ładunków wybuchowych w szkole, itp.).
· ukształtować postawy dociekliwości i refleksyjności oraz odpowiedzialności za zdrowie i bezpieczeństwo własne oraz uczniów powierzonych opiece szkoły.
Zakres tematyczny
Realizacja celu szkolenia podstawowego wymaga zapoznania jego uczestników z następującymi tematami:
· ogólnymi regulacjami prawnymi dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności z przepisami regulującymi warunki pracy i nauki: stan techniczny budynku (wymagania prawne i normy), teren otaczający szkołę i użytkowany przez szkołę, sale lekcyjne, pracownie, klaso pracownie, sale gimnastyczne, szkolne obiekty sportowe, place gier i zabaw, świetlice szkolne (wyposażenie, zagęszczenie, opieka) oraz stołówki i bufety szkolne (wymogi higieniczno-sanitarne) w zakresie niezbędnym nauczycielom do sprawowania profesjonalnej opieki nad zdrowiem i bezpieczeństwem uczniów.
· wytycznymi w sprawie przeciwpożarowego zabezpieczenia obiektu szkoły, organizacji ewakuacji oraz zasadami postępowania na wypadek pożaru szkoły lub innego miejscowego zagrożenia.
· psychofizycznymi przesłankami organizowania bezpiecznych i ergonomicznych warunków pracy i nauki.
· oceną zagrożeń i ryzyka zawodowego w szkole, podstawowymi kierunkami i zasadami działania organów prowadzących i nadzorujących szkoły na rzecz bezpieczeństwa , higieny pracy i nauki.
· kompetencjami organów państwowego, związkowego lub oświatowego nadzoru i i kontroli nad warunkami pracy i nauki, zakresem praw i obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy poszczególnych grup pracowników szkoły ze szczególnym uwzględnieniem kadry pedagogicznej, osób kierujących pracownikami i dyrektora szkoły, profilaktyką zdrowotną, procedurami wypadkowymi i odszkodowawczymi, szkoleniami , przydziałem odzieży roboczej, obuwia roboczego, odzieży ochronnej i środków higieny osobistej oraz zasadami wypłacania wszelkich ekwiwalentów na cele bhp.
· metodyką i techniką prowadzenia zajęć z uczniami w warunkach zwiększonego ryzyka wypadkowego, pracą w warunkach szkodliwych, trudnych i uciążliwych, ochroną pracy kobiet i młodocianych.
Potrzeby szkoleniowe.
Realizacja tego zadania wymaga ustalenia, czego nauczyciele nie robią prawidłowo i bezpiecznie i w związku z tym – czego należy ich nauczyć, oraz do czego należy ich zachęcić. Symptomami potrzeb szkoleniowych są zaobserwowane przypadki niekompetencji, tolerancji wobec zagrożeń, niebezpiecznych postaw, itp.
W ustaleniu potrzeb szkoleniowych należy w szczególności wziąć pod uwagę:
¨ treści programowe określone rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej,
¨ opinie na temat błędów, wad, nieprawidłowości i zaniedbań proceduralnych przekazane przez inspektorów pracy Państwowej Inspekcji Pracy lub przedstawicieli innych organów państwowego, społecznego i administracyjnego nadzoru nad warunkami pracy i nauki w szkole, a także informacje uzyskane od organu prowadzącego lub nadzorującego szkołę,
¨ opinie, wnioski i sugestie dyrektora szkoły i nauczycieli,
¨ dokumentację powypadkową, zalecenia powypadkowe, uwzględniając rodzaje popełnianych błędów przez nauczycieli, oraz przyczyny ich popełniania,
¨ dokumentację chorób zawodowych nauczycieli,
¨ wyniki testu wstępnego – przeprowadzonego „na wejściu”.
Zasady doboru uczestników szkolenia.
Szkolenie przeznaczone jest dla nauczycieli szkół podstawowych, gimnazjów, liceów, oraz innych placówek oświatowo-wychowawczych, zatrudnionych w szkole publicznej, samorządowej lub niepublicznej.
Dla pracowników administracji i obsługi szkoły należy organizować szkolenie według odrębnego programu, ale w powiązaniu z problemami szkoły.
Podziału na grupy szkoleniowe (warsztatowe) dokonuje dyrektor szkoły.
Efektywna grupa warsztatowa w szkole powinna liczyć do 20 osób. W przypadku większej liczebnie Rady Pedagogicznej (a bywają ponad stu osobowe) oznacza to konieczność zorganizowania kilku grup. Szkolenie powinno być wówczas koordynowane na poziomie organu prowadzącego szkołę i w miarę możliwości organizowane oddzielnie dla nauczycieli o zróżnicowanej specjalności pedagogicznej.
Priorytet mają nauczyciele, których charakter pracy wiąże się z odpowiedzialnością cywilną, karną, kodeksową i służbową, za zdrowie i bezpieczeństwo uczniów powierzonych opiece szkoły (opiekunowie wycieczek, nauczyciele wychowania fizycznego, techniki, chemii, zawodu, itp.)
Sposób organizacji szkolenia.
Szkolenie powinno być zorganizowane w formie seminarium, samokształcenia kierowanego lub szkolenia na odległość wspomaganego komputerowo– w czasie pracy i na koszt szkoły. Należy preferować te formy, ponieważ stwarzają one nauczycielom możliwość zdobycia lub uzupełnienia wiedzy, umiejętności i postaw w dziedzinie bhp, bez konieczności przerywania lekcji. i odrywania się od obowiązków szkolnych. Ten system nie zakłóca pracy szkoły, nie ma potrzeby skracania czy zawieszania zajęć lekcyjnych dla uczniów, i co jest bardzo ważne, nie wpływa na obniżenie jakości nauczania w szkole. Cechą wyróżniającą seminarium i samokształcenie kierowane w porównaniu do kursu (tradycyjnej formy prowadzenia zajęć) są: indywidualne konsultacje, zajęcia kontaktowe ograniczone do niezbędnego minimum, pakiety edukacyjne, wykłady nagrane na kasecie wideo i płytach CD, wreszcie w przyszłości wykłady umieszczone w Internecie w formule interaktywnej.
Dyrektor szkoły powinien:
· zadbać o opracowanie szczegółowego programu szkolenia nauczycieli w zakresie bhp, ściśle związanego z materialnym środowiskiem pracy, w którym działają nauczyciele. Program musi uwzględniać potrzeby i możliwości nauczycieli uczących różnych przedmiotów, na różnych poziomach, często w wąskiej dziedzinie.
· zapewnić wyposażenie w pomoce dydaktyczne niezbędne do właściwej realizacji zaplanowanych ćwiczeń, treningów i projektów,
· zapewnić uczestnikom możliwość praktycznego korzystania z pomocy dydaktycznych (np. podręcznego sprzętu gaśniczego, środków opatrunkowych i wyposażenia do udzielania pomocy przedlekarskiej oraz sprzętu ochrony osobistej). W tym celu można przykładowo wykorzystać firmę obsługującą szkołę w zakresie badania i konserwacji sprzętu przeciwpożarowego.
· zagwarantować właściwy przebieg szkolenia oraz prowadzenia dokumentacji szkoleniowej: dzienników zajęć, protokołów z przebiegu egzaminów i rejestrów wydanych zaświadczeń,
· zapewnić warunki lokalowe do prowadzenia szkolenia,
· przestrzegać zasad higieny nauczania,
Dyrektor szkoły powinien zadbać, by otoczenie, w którym odbywa się szkolenie było wygodne, pod względem fizycznym i psychicznym. Długie wykłady, okresy ciągłego siedzenia, brak możliwości zrobienia czegoś samodzielnie, bardzo irytuje nauczycieli. Bardzo często uczestnicy szkolenia siedzą w tłoku, na krzesłach dostosowanych do warunków psychofizycznych uczniów szkoły podstawowej, w źle oświetlonych, dusznych i ciasnych pomieszczeniach (typu: świetlica czy stołówka). Najbardziej czarujące szkolenie wywoła letarg w gorącym, nie wentylowanym pomieszczeniu. Winę ponosi wtedy sala, a nie wykład. Najlepiej prowadzi się zajęcia w temperaturze 19 – 20 oC i dobrze wywietrzonej sali. Miejsca do siedzenia także są istotne. Mózg może wchłonąć tylko to, co zniosą plecy, czyli ważna jest wygoda. Pomieszczenie klasowe, w którym ławki stoją w równych rzędach naprzeciw wykładowcy, daje informację na temat struktury i hierarchii. Wielu nauczycielom krzesła ustawione w rzędy kojarzą się negatywnie ze środowiskiem szkolnym, co przeszkadza w zajęciach. Ustawienie krzeseł wokół wykładowcy daje inną informację, ponieważ wykładowca nie ma wówczas ustalonego miejsca. Ustawienie krzeseł w kształcie litery U z wykładowcą u wylotu U jest popularne, ponieważ zachęca do wzajemnego oddziaływania. Wolne krzesła można przesunąć na bok, dla odwiedzających, gości i spóźnialskich.
6. CZY PREFEROWANE JEST SAMOKSZTAŁCENIE KIEROWANE ?
Nauczyciele nie są próżnymi naczyniami, które mają być napełnione wiedzą i umiejętnościami przez wszystkowiedzącego wykładowcę. Jest to model przestarzały, ale wielu ludzi zachowuje się tak, jakby wciąż był aktualny. Wykładowcy sami wymagają doskonalenia, aby nabyć umiejętności konieczne w walce z wyzwaniem czasu. Ci którzy potrafią uczyć dorosłych, lub szkolić na odległość ze wspomaganiem komputerowym, będą w cenie złota dla każdej organizacji. Ich praca rozprzestrzeni się daleko poza salę szkoleń. Nie pozostaną nigdy bez zajęcia.
Studiowane samodzielnie przypisów i zasad bhp wymaga przestrzegania kilku wskazówek.
¨ na przeczytanie materiałów źródłowych, oglądanie kaset należy wykorzystywać nawet krótkie, dostępne minuty na uczenie się. Czekanie na wolny czas w tygodniu to wymówka, aby nic nie robić.
¨ w czasie uczenia się należy organizować krótkie przerwy na herbatę lub kawę ilekroć będzie taka potrzeba, nie wolno bowiem dopuścić do sytuacji naruszenia zasad higieny pracy umysłowej. Zawsze przerwać naukę, zanim poczuje się zmęczenie.
¨ .w tej formie szkolenia liczy się uczestnik, prowadzący konsultacje usuwa się w cień – jest tylko animatorem,
¨ prowadzący konsultacje nie powinien dawać rad, czy gotowych rozwiązań. Jego rola polega raczej na inspirowaniu uczestników samokształcenia kierowanego, by mogli znaleźć własny pomysł. Proszę zwrócić uwagę: trener drużyny piłkarskiej nie wchodzi na boisko, ale tylko dba by inni mogli grać. Musi ich motywować i przekonać. Dobry szkoleniowiec-trener bhp jest tylko kimś, kto naprowadza na właściwy kierunek.
¨ uzyskanie informacji o stanie wiedzy nauczycieli i ich umiejętnościach oraz o rzeczywistych potrzebach szkoleniowych wymaga przeprowadzenia kontroli wstępnej (test wejściowy). Kontrolę przeprowadza konsultant, na podstawie anonimowego testu,
¨ wszyscy uczestnicy samokształcenia kierowanego powinni otrzymać materiały szkoleniowe.
¨ uczestnicy tej formy szkolenia to dorośli, do nich należy przeczytanie wskazanych przepisów bhp, wykonanie wszystkich zaleceń konsultanta, przedyskutowanie problemów i wątpliwości z innymi uczestnikami samokształcenia, czy oglądanie kaset video.
¨ od prowadzącego konsultacje można oczekiwać pomocy przy odpowiedzi na pytania nie zawarte w przepisach. Najpierw jednak należy zapoznać się z materiałami źródłowymi, aby uzyskać gruntowniejszą wiedzę. Nie należy obawiać się prosić swojego wykładowcę o poświęcenie czasu na konsultację, jeśli jednak uczestnik napotka na jakieś trudności; nie może zakładać z góry, że wykładowca skontaktuje się z nim. Inicjatywa należy zawsze do uczestnika szkolenia.
¨ być może uczestnik szkolenia stwierdzi, że wyszedł z pomysłem lub sugestią, która została zignorowana przez konsultanta. Nie powinien przejmować się tym – powinien pogratulować sobie twórczego myślenia.
W procesie uczenia się można wyodrębnić cztery ogólne etapy:
· nieświadoma niekompetencja – uczestnik nie tylko nie wie, co robić, ale nie ma także żadnego doświadczenia w tej sprawie. Jest to etap „błogiej ignorancji”.
· świadoma niekompetencja – uczestnik zaczyna coś robić i wkrótce znajduje problemy. Pochłania to całą jego świadomą uwagę. Mimo, że ten etap jest uciążliwy, uczy się wówczas najwięcej. Ze względu na liczne niedogodności, konsultanci powinni w pełni wspierać osoby uczące się i uświadamiać im, że trudności to oznaka zdobywania wiedzy.
· świadoma kompetencja – uczestnik może wykonać zadanie, ale wymaga ono uwagi i koncentracji,
· nieświadoma kompetencja – umiejętność staje się serią nawyków i świadomy umysł uczestnika szkolenia może na przykład słuchać radia, kontemplować krajobrazy lub prowadzić rozmowę podczas prowadzenia samochodu. Umiejętnością robienia czegoś dobrze jest fakt, że się o tym nie myśli.
7. CZY SPRAWDZONO KWALIFIKACJE SZKOLENIOWCÓW I WYBRANO JEDNOSTKĘ SZKOLENIOWĄ W TRYBIE ZAMÓWIEŃ PUBLICZNYCH ?
Kwalifikacje wykładowców.
Przy ocenie kompetencji wykładowców obowiązuje „zasada ograniczonego zaufania”. Prestiż zawodu nauczyciela wymaga aby wykładowcy:
· legitymowali się ukończonymi studiami podyplomowymi (np. w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy w Warszawie, Politechnice Warszawskiej itd.) w zakresie objętym problematyką szkolenia (możliwości intelektualne wykładowców powinny być adekwatne do wymagań i poziomu wykształcenia nauczycieli).
· dysponowali wiedzą i umiejętnościami z zakresu andragogiki i dydaktyki ogólnej lub specyficznej dla danego obszaru działania uczestników szkolenia, dydaktyki szczegółowej (nauczyciele konsultanci, nauczyciele doradcy ),
· znali branżowe przepisy regulujące działalność szkół i placówek oświatowych i opiekuńczo-wychowawczych (wyobraźnia i intuicja nie są w stanie zastąpić doświadczenia praktycznego. Konieczne są niebanalne, inspirujące ćwiczenia, wykłady, wsparte licznymi przykładami, ilustracjami itp.),
· stosowali aktywizujące metody szkolenia (bierne wysłuchanie wykładu i bezproblemowe ćwiczenia nie są wystarczającą metodą szkolenia),
· inicjowali pracę zespołową (dynamikę grupy).
Wielu dyrektorów organizując szkolenie bhp, liczy pieniądze i wybiera najtańszą ofertę szkoleniową. Wiele szkół rozpatruje nadal szkolenie jako koszt, na który nie może sobie pozwolić i nie bierze pod uwagę kosztów ignorancji nauczycieli. Dobre szkolenie jest w rzeczywistości inwestycją. Po szkoleniu nauczyciele powinni pracować lepiej i stać się bardziej cenni dla organizacji. Szanowni dyrektorzy szkół pomyślcie o tym w ten sposób. Przyjrzyjcie się również tak nieuchwytnym sprawom, jak niskie morale personelu pedagogicznego, brak odczucia przynależności i zaangażowania się w sprawy szkoły. Można wtedy zaobserwować:
· płynność kadr (stąd koszty ponownego szkolenia i osiągania efektywności),
· duży wskaźnik wypadkowości, wizyty u lekarza,
· absencję w pracy, zatrzymania realizacji programu nauczania,
· zażalenia uczniów i rodziców oficjalne i nieoficjalne
Wszystkie one mogą być bardzo kosztowne, jeżeli występują łącznie, więc szkolenie może okazać się opłacalną inwestycją.
Czy szkolić może każdy? Nie. To jest działalność dydaktyczna, która powinna podlegać kontroli, niekoniecznie sprawowanej przez administrację państwową – w zupełności wystarczyłby nadzór środowiska zawodowego.
Firmy szkoleniowe są faktycznie niepublicznymi placówkami oświatowymi. Tymczasem w świetle prawa są traktowane jak inne przedsiębiorstwa usługowe. To nieporozumienie. Pomijanie odpowiedzialności organizatorów szkolenia wobec osób szkolonych niekorzystnie wpływa na rozwój tego rynku w Polsce.
Etyka zawodowa wymaga, by ktoś, kto wystawia zaświadczenia o zakończeniu kursu, zatrudniał kompetentnych wykładowców.
Planuje się, iż od 2000 r. wykładowcy problematyki BHP i ośrodki szkoleniowe będą mogli poddawać się dobrowolnej certyfikacji. Właściwym organem będzie Ośrodek Certyfikacji Kompetencji Personelu działający w ramach struktury Centralnego Instytutu Ochrony Pracy w Warszawie.
Będą przyznawane:
· Certyfikaty Personelu dla wykładowców problematyki bhp,
· Dokumenty Uznania Kompetencji dla Ośrodków Szkoleniowych.
Na dzień dzisiejszy jedynym wiarygodnym dokumentem jednostki szkoleniowej jest aktualny odpis z rejestru albo zaświadczenie o wpisie do ewidencji szkół i placówek niepublicznych albo do ewidencji działalności gospodarczej.
Szkolenie może też prowadzić jego organizator (szkoła), jeśli jest w stanie bez pomocy zewnętrznej zapewnić odpowiedni poziom (także w takim wypadku obowiązują przepisy regulujące szkolenie dorosłych i szkolenie bhp ).
Sposób sprawdzenia efektów szkolenia.
Ocenę należy przeprowadzać na różnych etapach:
1. Ocena na żywo w trakcie szkolenia – gdy wykładowca śledzi minuta po minucie to, co się dzieje. Przypomina to lot samolotem. Tylko dzięki ciągłej regulacji i patrzeniu na przyrządy pokładowe pilot trzyma się kursu. Nawigator, który patrzy na kompas o 9,30 przed południem, a następnie nie czyni tego aż do obiadu, może fatalnie zejść z kursu.
1. Ocena na koniec zajęć - gdy uczestnicy oceniają zajęcia i wykładowcę. Sam wykładowca również ocenia wiedzę, umiejętności i postawy uczestników. Ocenę i reakcję można uzyskać pytając uczestników, jak uplasowaliby siebie w skali od jeden do dziesięciu, przy czym jeden jest stanem zbliżonym do śpiączki, a dziesięć idealnym stanem uczenia się.
2. Ocena transferu - bez względu na to, jak dobrze sprawowali się uczestnicy podczas zajęć, będzie to bez znaczenia, jeżeli pozostawią swoje umiejętności i wiedzę w sali szkoleniowej. Każde szkolenie bhp dla nauczycieli musi kończyć się egzaminem sprawdzającym. Egzamin może być testowy, ustny lub praktyczny.
4. Ocena organizacyjna - jest sprawdzeniem sprawności całego procesu szkolenia.
W trakcie i na koniec szkolenia konieczne jest sprawdzenie, czy wszyscy uczestnicy osiągnęli zakładane cele. Postępując niezgodnie z tą zasadą, można być asem pilotażu, wspaniale sterować, wylądować na Okęciu, a następnie przypomnieć sobie że pasażerowie mieli lecieć do Londynu. Monitorowanie szkolenia trzyma nas na kursie. Dlatego też uzyskany podczas szkolenia „przyrost wiedzy” i umiejętności trzeba „zmierzyć” – zazwyczaj stosowane są testy wiadomości i zadania praktyczne
Zastosowanie na zakończenie szkolenia „końcowy testu wyboru odpowiedzi” da nam miarę wiedzy, ale nie określi miary uczenia się, jeśli się nie dowiemy, jaką wiedzę posiadali nauczyciele, gdy zaczynali szkolenie. W celu zmierzenia procesu uczenia się, to znaczy zmiany poziomu wiedzy, potrzebny jest „test wstępny” Nie wolno na „wejściu” i „wyjściu” stosować tego samego testu. Należy stworzyć test z podobnego rodzaju pytań. Różnica w ilości zdobytych punktów między testem wstępnym a testem po zakończeniu szkolenia daje bezpośrednią miarę wiedzy zdobytej w czasie szkolenia.
Oto interesująca propozycja: osoba, która zdobędzie najwięcej punktów, bez względu na wynik absolutny, nauczyła się najwięcej. Tak więc nauczycielka, która uzyskała 10 % poprawnych odpowiedzi w teście wstępnym i 60 % w końcowym, nauczyła się więcej niż kolega, który uzyskał najpierw 80 %, a następnie 90 %.
Jeżeli docelowa norma postępu wynosi 75 % poprawnych odpowiedzi, wówczas 90 % zalicza szkolenie, a 60 % nie. Jeżeli jednakże interesuje nas uczenie się, koleżanka, która uzyskała 60 %, nauczyła się więcej.
Można podejść do sprawy w sposób bardziej naukowy i zastosować „procent przyrostu wiedzy”, aby uwzględnić wyniki testu wstępnego. Obliczamy procent przyrostu w następujący sposób:
Punkty testu końcowego – punkty testu wstępnego x 100
Przyrost procentu =
Maksymalna ilość punktów – punkty testu wstępnego
Pierwsza osoba miałaby przyrost punktów wynoszący 55 %, druga – 50 %.
Średni współczynnik przyrostu wszystkich uczestników daję miarę efektywności szkolenia. Badania pokazują, że dobry szkoleniowiec, łącząc wkład własny i doświadczenie, uzyska średnią około 50 %.
Bez względu na sposób sprawdzania efektów nauczania – uczenia się dyrektor szkoły winien wziąć test sprzed szkolenia i test wykonany po szkoleniu, by porównać podobne z podobnym.
Szkoleniowcy powinni wiedzieć, czego muszą nauczyć, a uczestnicy powinni dowiedzieć się, jak będą sprawdzane efekty ich uczenia się oraz jakie wyniki zostaną zaakceptowane.
...
orfeusz15