Wykład I
DEFINICJA EMOCJI Oatley i Jenkins
Emocja spowodowana jest zazwyczaj przez świadome lub nieświadome wartościowanie przez podmiot zdarzenia jako istotnego dla jakiejś ważnej dla niego sprawy (celu). Emocja jest odczuwana jako pozytywna, jeśli zdarzenie sprzyja tej sprawie, a negatywna, jeśli ją utrudnia. Rdzeniem emocji jest gotowość do działania i podsuwania planów, konkretna emocja nadaje priorytet jednemu lub kilku rodzajom działania, narzucając poczucie ich pilności – może więc zakłócać alternatywne procesy umysłowe lub działania, albo rywalizować z nimi. Konkretna emocja jest zazwyczaj doznawana jako odrębny typ stanu umysłowego, któremu towarzyszą lub następują po nim zmiany somatyczne, akty ekspresji i działania.
NASTROJE A EMOCJE podobieństwa i różnice
Emocje: Emocje modulują zachowanie. Wzbudzane są najczęściej w sytuacjach wymagających działań przystosowawczych, ich wzbudzeniu towarzyszy aktywność autonomicznego układu nerwowego wspierająca działanie.
Nastroje: Nastroje modulują przetwarzanie informacji. nastrój nasila dostępność pamięciową pewnych treści, a osłabia innych. Może wpływać na sposób przetwarzania treści, np. pozytywny nastrój sprzyja twórczości.
Nastrój – przynajmniej słaby – jest stale obecny i nadaje afektywny koloryt wszystkiemu co robimy. Emocje można traktować jako chwilowe perturbacje, pojawiające się na tle nastroju. Emocje wydają się być konsekwencjami zdarzeń spostrzeganych jako pojawiające się szybko i bez ostrzeżenia, a nastroje rozgrywających się w wolniejszym tempie. Emocje mogą prowadzić do określonego nastroju, nastroje mogą zmieniać prawdopodobieństwo pojawienia się określonej emocji. Emocje mogą być krótkotrwałe – rzędu sekund lub minut. Czas trwania nastrojów sięga godzin lub dni. Kiedy mówimy o emocjach trwających godzinami mamy na myśli sumowanie powtarzających się, krótszych epizodów emocjonalnych. Jeśli jakiś stan trwa tygodniami lub miesiącami to mówimy o zaburzeniach afektywnych, a nie nastrojach. Nastroje zdają się obniżać próg pobudzenia tych emocji, które najczęściej im towarzyszą. Nastrojom nie towarzyszy specyficzny wyraz mimiczny, typowy dla większości emocji. Ludzie najczęściej potrafią wskazać przyczyny emocji a nie nastrojów. Przyczynami nastrojów mogą być: zmiany stanów neurohormonalnych lub biochemicznych (brak snu, pożywienia, menstruacja) oraz częste przeżywanie powtarzających się emocji o dużej sile. Emocje, jako stany intencjonalne, mogą wynikać z relacji łączących człowieka z jakimś obiektem, w umyśle istnieją stany afektywne i stany gotowości związane z obiektami. Nastroje mają charakter nieintencjonalnych stanów afektywnych. Mają swoje przyczyny, ale to nie one są ich obiektem. Znaczenie relacyjne polega na tym, że niezależnie czy jakaś emocja ma charakter ulotny (stan), czy powtarzalny (cecha) jej pełna analiza wymaga rozważenia relacji między osobowością, a otoczeniem. Podstawowa różnica między ostrymi emocjami, a nastrojami zależy od motywacyjnych i poznawczych warunków, które kształtują oceny owocujące każdym z tych stanów, czyli: w przypadku emocji ocena odnosi się do losów konkretnego realizowanego przez jednostkę celu – czy bieżące warunki zagrażają, czy sprzyjają jego realizacji. W przypadku nastrojów ocena odnosi się do egzystencjalnego tła naszego życia. Emocje na ogół doświadczane są jako intensywniejsze niż nastrój, wiążą się z pobudzeniem fizjologicznym organizmu. Nastroje – na ogół nie są intensywne, chyba, że mamy do czynienia z zaburzeniami nastroju. Emocje są intencjonalne, czyli posiadają obiekt – są odpowiedzią na zdarzenie bodziec. Nastrój nie ma wyraźnego obiektu, treści, źródła. Ale i tak są wątpliwości.
EMOCJE PODSTAWOWE WG EKMANA I DLACZEGO MOŻNA JE DO PODSTAWOWYCH ZALICZYĆ
Emocje podstawowe – o wspólnych gatunkowo wzorcach reakcji i ekspresji. Uniwersalna ekspresja mimiczna. Pankulturowe – podobnie doświadczane przez ludzi na całym świecie i rozpoznawane na podstawie tych samych sygnałów ekspresji. Strach, złość, smutek, radość, wstręt. Pogarda?
MÓZG EMOCJONALNY – TEORIA LEDOUX – ROLA CIALA MIGDAŁOWATEGO, HIPOKAMPA, WZGÓRZA I KORY MÓZGOWEJ W PROCESIE EMOCJONALNYM
Ciało migdałowate – rozpoznanie biologicznego znaczenia bodźców – podstawowy warunek uruchomienia reakcji emocjonalnej. Emocje sygnalizujące niebezpieczeństwo dla organizmu
Płaty czołowe kory mózgowej odpowiadają za kontrolowanie emocji i procesy decyzyjne. Usunięcie kory nowej płata skroniowego i znacznej części układu limbicznego spowodowało u małp zmianę zachowań żywieniowych i seksualnych oraz utratę strachu przed ludźmi, agresywności i ekspresji mimicznej (zespół Kluvera-Bucy’ego). Usunięcie ciała migdałowatego powoduje wystąpienie zespołu K-B. LeDoux – usunięcie bądź zablokowanie funkcjonowania ciała migdałowatego powoduje: upośledzenie zdolności do określenia i uczenia się znaczenia motywacyjnego bodźca (nagradzająca wartość bodźca) oraz brak odczuwania strachu w sytuacji zagrożenia. Mózg emocjonalny: układ limbiczny i wzgórze. Układ limbiczny: podwzgórze, ciało migdałowate i hipokamp. Układ limbiczny kontroluje autonomiczny układ nerwowy odpowiedzialny za zmiany somatyczne – tętno, pocenie się, rytm i głębokość oddechu, za pomocą przysadki kontroluje system hormonalny, u człowieka uczestniczy w subiektywnym odczuwaniu emocji. Wzgórze – wstępne rozpoznawanie bodźców na podstawie ich parametrów zmysłowych, Ciało m. – rozpoznaje i zapamiętuje znaczenie afektywne bodźca (obiektu), Hipokamp – rozpoznaje i zapamiętuje znaczenie kontekstowe bodźca (obiektu).
Droga wysoka: bodziec emocjonalny – wzgórze sensoryczne – kora sensoryczna – ciało migdałowate – reakcja emocjonalna.
Droga niska: bodziec emocjonalny – wzgórze sensoryczne – ciało migdałowate – reakcja emocjonalna.
Wnioski: Postrzeganie obiektu i jego ewaluacja są oparte o informacje przetwarzane przez mózg oddzielnie. Bodziec wywołuje w mózgu procesy wartościowania, zanim systemy spostrzegania w pełni przetworzą bodziec. „Mózg będzie wiedział co jest dobre a co złe zanim ty dowiesz się szczegółowo co to jest”. Afekt jako składowa emocji jest pochodna jest od procesów wzbudzanych w ciele migdałowatym.
LATERALIZACJA MÓZGU
Lateralizacja – stronność, asymetria czynnościowa lewej i prawej stronny ciała ludzkiego, która wynika z różnic w budowie i funkcjach obu półkul mózgowych. Asymetria półkul ma związek z: asymetrią pozytywno-negatywną emocji oraz odrębnością dwóch systemów wartościowania: refleksyjnego i automatycznego.
Lewa półkula: prawa ręka, prawa część pola widzenia, rozpoznawanie słów, nazywanie, analitycznie, więcej szczegółów, zdolności językowe, postrzeganie szczegółów, mówienie, pisanie, liczenie, czytanie, przetwarzanie werbalne, symboliczne, analityczne
Prawa półkula: lewa ręka, lewa część pola widzenia, rozpoznawanie kształtu, bardziej ogólny zarys, zdolności przestrzenne, postrzeganie całościowe, kształty i schematy, rozpoznawanie twarzy, funkcje emocjonalne, abstrakcyjne, myślenie symboliczne, doświadczeniowy system jaźni
W sytuacji gdy emocjonalna prawa półkula nie potrafi właściwie rozpoznać obiektu, racjonalna lewa półkula obserwując emocjonalne reakcje organizmu tworzy konfabulacje aby zachować ciągłość narracji wewnętrznej. Badania Gazzanigi pacjentka z przeciętym połączeniem między dwiema półkulami potrafi rozpoznać znaczenie emocjonalne na filmie wtedy gdy jest on pokazywany prawej półkuli. Pacjentka jednak nie potrafiła opisać tego co widziała, ponieważ funkcje językowe należą do lewej półkuli. Sygnały strachu dotarły do lewej półkuli lecz nie wiedząc nic o ich przyczynach pacjentka zaczęła szukać jakiegoś konkretnego wytłumaczenia: „może to pan mnie denerwuje”.
Interpretacja ekspresji mimicznej zgodnie z wyrazem twarzy po lewej stronie z punktu widzenia obserwatora, a prawej osoby na którą patrzymy.
Osoby z uszkodzeniami lewej kory lepiej rozpoznają mimiczne sygnały kłamstwa niż zdrowi bądź z uszkodzoną prawą korą. Bo – poleganie na oznakach mimicznych.
Napinanie mięśni twarzy lub dłoni z lewej strony wywołuje emocje negatywne, a z prawej pozytywne bez udziału świadomości. Z prawej zachowanie asertywne.
Dla negatywnych epizodów emocjonalnych silniejsza jest aktywacja prawej półkuli.
Po udarach prawostronnych częściej mania, lewostronnych depresja
WYKŁAD II
PROCES EMOCJONALNY W TEORII LAZARUSA I FOLKMAN. NA CZYM POLEGA I CZEGO DOTYCZY OCENA POZNAWCZA W PROCESIE EMOCJONALNYM
Każda emocja odczuwana przez człowieka może być charakteryzowana przez 3 składowe: Walencję czyli znak emocji (pozytywna – negatywna), intensywność oraz treść (co jest jej przedmiotem).
Relacyjna teoria Lazarusa i Folkman. Fazy procesu emocjonalnego: 1. Ocena poznawcza – pierwotna i wtórna. Ocena poznawcza – uznanie zdarzenia za ważne dla podmiotu oraz jego wartościowanie kontekstowe. Ocena pierwotna – w wyniku tej oceny zdarzenie może być uznane za pozytywne, negatywne bądź nieistotne dla dobrostanu jednostki, osiągnięcia celów. Ocena wtórna – w której podmiot ocenia swoje możliwości poradzenia sobie z sytuacją. Ocenia zasoby swoje i ich adekwatność. 2. Gotowość do działania – nadanie priorytetu jednemu bądź kilku rodzajom działania. 3. Ekspresja i zmiany somatyczne – komunikowanie stanu emocjonalnego innym i przygotowanie organizmu do działania. 4. Działanie.
…….
ZJAWISKO SAMEJ EKSPOZYCJI. Znaczenie tego zjawiska dla rozumienia znaczenia świadomości w procesie emocjonalnym.
Efekt samej ekspozycji – wzrost atrakcyjności obiektów w wyniku powtarzających się ekspozycji tych obiektów. Badanie polega na tym, że osobie badanej prezentowane są bodźce z różną liczbą ekspozycji. Bodźce prezentowane wcześniej są przemieszane z nowymi a uczestnik ma ocenić ich znajomość/atrakcyjność – nowych i starych. Badanym podobały się bardziej znaki stare niż nowe, niezależnie czy myślał, że je widział, czy też nie – świadome rozpoznawanie bodźców jako stare-nowe i ich lubienie są reakcjami niezależnymi. Japońskie znaki.
PRADYGMAT TOROWANIA – ZAJONC I MURPHY. Znaczenie tego zjawiska dla rozumienia świadomości w procesie emocjonalnym.
Przykładowe badanie: badanym eksponowano w czasie 16ms, a więc poniżej progu świadomości twarze wyrażające emocje złość/radość, a następnie proponowano napoje. Osoby, którym eksponowano złość wypijały mniej niż te, którym radość.
TRÓJKĄT EMOCJE-PAMIĘĆ.
Bodźce emocjonalne są lepiej zapamiętywane niż nieemocjonalne, niezależnie czy są to słowa, obrazy, wydarzenia. Intensywne emocje poprawiają zapamiętywanie głównych szczegółów, a pogarszają zapamiętywanie szczegółów tła – prawdopodobnie dlatego, że powodują stronniczość uwagi oraz późniejszego powtarzania wspomnień.
Stan emocjonalny podczas kodowania – Emocjonalna treść pamięci – Stan emocjonalny podczas wydobywania Przypominanie zgodne z nastrojem – to teoria sieci skojarzeniowej. Wątpliwości dotyczące tej teorii to pytanie dlaczego nie dochodzi do niekończącej się pętli pozytywnego sprzężenia zwrotnego (wzmacniania aktualnego nastroju).
Przypominanie niezgodne z nastrojem – tu mamy motywacyjne teorie emocji i pamięci, czyli jednostka może aktywnie przywoływać swoje wspomnienia, tak aby modyfikować, wzmacniać, podtrzymywać swoje nastroje, cele i plany oraz mamy konstruktywistyczne i kontekstualne teorie emocji i pamięci tu kodowanie oraz wydobywanie wspomnień jako procesy konstrukcyjne.
ZNACZENIE EMOCJI/NASTROJU W PROCESACH WARTOŚCIOWANIA. MODEL WOJCISZKE.
Są trzy rodzaje zjawisk afektywnych: emocje, nastroje i oceny.
Oceny od emocji i nastrojów odróżnia: brak pobudzenia wegetatywnego, raczej werbalny niż motoryczny wzorzec ekspresji, możliwość punktu indyferencji, czyli ocena neutralna, możliwość sprzeczności synchronicznych (ten sam obiekt w tym samym czasie jest różnoimiennie oceniany) i diachronicznych (ten sam obiekt jest różnoimiennie oceniany przy różnych okazjach). Proces oceniania innego człowieka może być aprioryczny (czyli przed analizą danych dotyczących człowieka) i aposterioryczny (po poznawczym przeanalizowaniu danych o człowieku ocenianym). W większości przypadków proces oceniania zawiera w różnych proporcjach elementy aprioryczne i aposterioryczne. Aprioryczne komponenty procesu oceniania: identyfikacja osoby spostrzeganej, oznakowanie afektywne osoby spostrzeganej (oznakowanie afektywne to bardzo prosta, najczęściej automatyczna operacja polegająca na ustaleniu globalnej wartościowości danej osoby jako pozytywnej lub negatywnej), wygenerowanie hipotezy ewaluatywnej, formułowanie oceny, które w zakresie selekcji kryterium oceny, poszukiwania i analizy danych ma charakter tendencyjnego weryfikowania hipotezy ewaluatywnej (ukierunkowanie na jej potwierdzenie). Aposterioryczne komponenty oceniania: identyfikacja osoby spostrzeganej, brak oznakowania afektywnego, ustalenie kryterium oceny, które zwykle wynika z celu realizowanego przez podmiot (powód dla którego się ocenia), wstępna ocena wynikająca z analizy danych: może być subiektywnie wiarygodna lub nie.
INFUZJA AFEKTU –
Proces, w którym informacja niosąca ładunek emocjonalny wywiera wpływ na procesy poznawcze i oceniające i zostaje przez nie wchłonięta, ingerując w przemyślenia danej osoby i modyfikując ich wynik końcowy.
Mechanizmy powodujące infuzję afektu to: torowanie afektywne i afekt jako źródło informacji (ocenianie zgodne z nastrojem).
Strategia bezpośredniego dostępu – najprostszy sposób generowania oceny, decyzji. Sprowadza się do bezpośredniego wyszukania istniejącej już wcześniej odpowiedzi. Pytanie czy lubisz partie XY zadane komuś kto interesuje się polityką. Niemożliwa infuzja afektu ponieważ nie ma okazji do torowania afektywnego, itp.
Strategia przetwarzania zmotywowanego – używana przez podmiot głównie wtedy, gdy ma on silna motywację do uzyskania określonego stanu. Np. motywacja do poprawy nastroju, obrona zagrożonego poczucia własnej wartości, obrona grupy własnej, itp. Mało prawdopodobna infuzja afektu bo motywacja podmiotu jest dobrze określona.
Strategia heurystyczna – wykorzystywana w niejasno zdefiniowanych sytuacjach, gdy podmiot pragnie uzyskać pożądany stan rzeczy, przy minimum wysiłku. W takich sytuacjach ludzie myślą na skróty i unikają szczegółowego i rzeczowego przetwarzania informacji. Przedmiot oceny jest prosty czy typowy, osobiste zaangażowanie podmiotu małe, a jego możliwości poznawcze niewielkie. Osoby dążące do wypracowania odpowiedzi szybko i bez wysiłku mogą błędnie uznawać nastrój za wiarygodne źródło informacji o własnych reakcjach ewaluacyjnych. Może wystąpić infuzja afektu.
Strategia przetwarzania analitycznego – wymaga od podmiotu zrozumienia i zinterpretowania nowej informacji i oraz uważnego jej powiązania z dotychczasowymi strukturami wiedzy. Strategia stosowana wówczas, gdy przedmiot oceny jest skomplikowany albo nietypowy, a jednocześnie nie jesteśmy ukierunkowani na uzyskanie jakiegoś celu, jak w przypadku przetwarzania zmotywowanego. Infuzja afektu może wystąpić.
Tak więc podczas formułowania najróżniejszego rodzaju sadów o rzeczywistości i podejmowania zachowań nastrój może wywierać na nie wpływ torujący. To czy tak się stanie zależy od strategii przetwarzania, jaką podmiot wybierze oraz od jego możliwości poznawczych. Infuzja jest tym silniejsza, im bardziej szczegółowy i analityczny jest tryb przetwarzania informacji. Np. ludzie zostali wprowadzeni w pozytywny lub negatywny nastrój i mieli ocenić pary przy kawiarnianych stolikach. Pary były dopasowane zewnętrznie i niedopasowane. Widok par dopasowanych powinien angażować mniej zasobów uwagi niż niedopasowanych. Siła wpływu zaindukowanego nastroju na opinię jaką badani formułowali była większa gdy pary były niedopasowane niż wtedy gdy pasowali do siebie.
WYKŁAD III ROZWÓJ EMOCJONALNY. RODZAJE EMOCJI.
MODEL RÓŻNICOWY I MODEL ODRĘBNYCH SYSTEMÓW
Model różnicowy – specyficzne stany emocjonalne wywodzą się ze zmian rozwojowych. W momencie urodzenia dzieci mają dwubiegunowy stan emocjonalny dyskomfort (negatywny) i zaspokojenie (pozytywny). Inne stany wyłaniają się z czasem poprzez różnicowanie w wyniku dojrzewania, socjalizacji, rozwoju poznawczego.
Model odrębnych systemów – specyficzne stany emocjonalne istnieją już chwili narodzin, ale mogą ujawniać się w dalszych etapach rozwoju. Określone stany emocjonalne wyłaniają się w określonym porządku albo zgodnie z zapotrzebowaniem jednostki.
Doświadczenie emocjonalne jest dokonywaną przez jednostkę oceną i interpretacją własnego stanu emocjonalnego i ekspresji. Dopóki jednostka nie jest zdolna do obiektywnej samoświadomości może jej brakować zdolności do doświadczania emocji. Część emocji wymaga samoświadomości.
Pierwsze 6 miesięcy życia – emocje podstawowe: złość, strach, smutek, radość, wstręt, zaskoczenie
Od 18 do 24 mca życia – samoświadomość – zakłopotanie, zazdrość, empatia
Od 2,5 do trzeciego roku życia – rozwijanie standardów i zasad – zakłopotanie, duma, wstyd, poczucie winy
SOCJALIZACJA I WPŁYWY RODZICIELSKIE
Socjalizacja to proces rozwoju społecznego człowieka, będący efektem zarówno kierowanych i zamierzonych (wychowanie) oddziaływań otoczenia społecznego jak i niezamierzonych.
WPŁYWY RODZIECIELSKIE – bezpośrednie i pośrednie. Bezpośrednie – intencjonalne próby wpływu na emocjonalne zachowanie dziecka, np. informowanie dziecka, że uczucia innego dziecka będą zranione jeśli się będzie z niego śmiało. Pośrednie – niejawne lub nieintencjonalne modyfikowanie zachowań emocjonalnych dziecka. Np. wpływ sposobów wyrażania radości/złości przez rodziców.
Style przywiązania: wskaźniki przywiązania: selektywny uśmiech społeczny – skierowany do znanych osób, pojawia się około 2-3 mca życia, lęk przed obcymi – ok. 6 mca życia, lęk przed rozstaniem – około 12 mca życia
Przywiązanie zapewniające poczucie bezpieczeństwa – dzieci badają nowe otoczenie i zwracają się o pomoc do matek gdy potrzebują, przywiązanie lękowo-oporne – nie zapewnia poczucia bezpieczeństwa – dzieci w nowym otoczeniu nie badają go, są zaniepokojone, a gdy matka wraca reagują ambiwalentnie (raz odpychają, raz przywierają). Przywiązanie lękowo-unikowe – dzieci słabo przywiązane do matek słabo lub wcale nie reagują.
FAZY ROZWOJU EMOCJONALNEGO – NABYWANIE, DOSKONALENIE, TRANSFORMACJA
Nabywanie – jednostka nabywa i ćwiczy różnorodne emocje, uczy się ich okazywania i nazywania. Niemowlęta wkrótce po narodzinach dysponują sporym zasobem ekspresji emocji podstawowych – złości (gniewu, strachu), radości, wstrętu. Niemowlęta szybko uczą się odczytywania ekspresji emocji podstawowych z wyrazu twarzy matki – odczytują smutek, strach itp. (najdalej w wieku 11 tygodni). Niemowlęta rozumieją znaczenie emocji podstawowych i dostosowują swoje zachowanie do emocji wyrażanych przez matkę.
Doskonalenie – w tej fazie następuje różnicowanie okazywania emocji, a także rozwija się umiejętność ich wiązania z kontekstem społecznym. Zmienia się sposób i miejsce wyrażania. Dziecko nabywa umiejętności ukrywania przeżywanych emocji oraz rozwijane są elementy samokontroli emocjonalnej – dziecko nabywa umiejętności hamowania lub podsycania emocji. W okresie niemowlęcym podczas zabaw twarzą w twarz dziecko uczy się sposobu wyrażania poszczególnych emocji. Mogą pojawić się dysfunkcje emocjonalne gdy dziecko naśladuje ekspresję emocjonalną depresyjnej matki. W dzieciństwie ekspresje emocjonalne stają się bardziej przystosowane do wymagań rodzinnych i kulturowych. W okresie dojrzewania rozwija się ekspresja emocji społecznych – okazywanie poczucia winy, pogardy. Początkowo ma miejsce duża niezręczność w okazywaniu emocji zwłaszcza mających związek z zachowaniem prywatności i dystansu – ekspresja emocji rozumiana jako wrogość.
Transformacja – dotyczy zmian w całym systemie emocjonalnym. Stany emocjonalne stają się elementem systemów myśli i zachowań. W dzieciństwie pojawiają się transformacje doświadczeń emocjonalnych do systemów reprezentacji świata, np. różne style narracyjne w opowiadaniu historii związanych z różnymi uczuciami. W okresie dojrzewania doskonalenie mechanizmów emocjonalnych obejmuje wzrost świadomości zmian nastrojów. Wraz z wiekiem zmienia się wpływ kontekstu społecznego na sposób przeżywania emocji – dla nastolatka emocje zaczynają się łączyć z rówieśnikami, a nie tylko z rodziną.
RÓŻNICA MIĘDZY LĘKIEM A STRACHEM
Lęk – trwożne przewidywanie przyszłych zagrożeń lub nieszczęść, któremu towarzyszą uczucia dysfotyczne (zaburzenia dysfotyczne to zaburzenia nastroju ze skłonnością do drażliwości, wybuchowości i agresji nieadekwatnie do sytuacji) lub somatyczne objawy napięcia
Strach – różni się od lęku tym, że jest wywoływany przez rozpoznawalny bodziec i wiąże się z działaniami zaradczymi, np. ucieczka, unikanie
Lęk jako nierozwiązany strach
TEORIA POZNAWCZO ATRYBUCYJNA EMOCJI SAMOŚWIADOMOŚCIOWYCH
Emocje samoświadomościowe: wstyd, poczucie winy, duma, pycha, zażenowanie, empatia, zazdrość, zawiść
1. Ustalenie przez człowieka własnych norm, zasad, celów – od pierwszego roku życia dzieci zaczynają uczyć się właściwych wzorców zachowań odzwierciedlających normy zasady i cele danej kultury. W drugim roku życia dzieci wykazują pewne zrozumienie czym jest właściwe/niewłaściwe zachowanie
2. Ocena sukcesu lub porażki swoich działań w odniesieniu do owych norm, zasad i celów
3. Dokonanie autoatrybucji: atrybucja całościowa – skoro tak postąpiłem jestem niedobry; atrybucja szczegółowa – koncentracja na zdarzeniu – zrobiłem źle i nie wolno mi tego powtórzyć.
W modelu 4 stany emocjonalne. PORAŻKA: Wstyd jest wynikiem niepowodzenia w stosunku do celów, norm i zasad wtedy gdy człowiek dokonuje całościowej oceny Ja. Poczucie winy – skupia się na określonych działaniach Ja. SUKCES: Pycha – całościowo, duma – szczegółowa autoatrybucja.
ROLA EMOCJI POZYTYWNYCH (FREDRICKSON)
THE BROADEN-AND-BUILD THEORY
Doświadczanie emocji pozytywnych: zmienia umysł (zwiększa zakres uwagi, poszerza repertuar zachowań, poprawia intuicję i kreatywność), korzystnie wpływa na funkcjonowanie organizmu (obniża poziom pobudzenia układu sercowo-naczyniowego, będącego efektem stresu oraz poprawia funkcjonowanie układu immunologicznego), jest predykatorem zdrowia fizycznego i psychicznego (zwiększa odporność na trudności, zmniejsza odczuwanie bólu), jest predykatorem długości życia
The broaden effect – na krótki czas pozytywne emocje poszerzają pole uwagi i poprawiają myślenie
The build effect – pozytywne emocje pobudzają rozbudowę osobistych i społecznych zasobów, przez co korzystnie wpływają na zadowolenie z życia
The undo effect – pozytywne emocje usuwają ślady przeżywania emocji negatywnych, zmniejszają wzbudzone przez emocje negatywne pobudzenie organizmu
REGULACYJNA ROLA OPTYMIZMU I NADZIEI
OPTYMIZM Ważnym motywem ludzkiej aktywności jest dążenie do osiągania wyznaczonych sobie celów, - pożądanego stanu rzeczy, czy wartości. Ważnym czynnikiem wewnętrznym decydującym o wyborze celów i ukierunkowaniu aktywności jest dyspozycyjny optymizm. Optymizm to oczekiwanie w przyszłości zdarzeń pozytywnych, dobrych dla jednostki oraz oczekiwanie ze zdarzenia niepomyślne będą się pojawiały rzadko lub wcale. W obliczu trudności optymizm skłania do zwiększania wysiłku, a pesymizm powoduje pojawienie się wątpliwości i niezdecydowania. Z badań empirycznych wynika, że optymizm pozytywnie wiąże się z poziomem dobrostanu psychicznego, w tym również po przeżyciu trudnej lub krytycznej sytuacji (aborcja np.) Optymizm pozytywnie wiąże się ze stosowaniem adaptacyjnych strategii copyingu – optymiści częściej niż pesymiści stosują strategie radzenia sobie ze stresem nastawione na problem, traktują sytuację trudną jako coś realnego i nie stosują nieadaptacyjnych mechanizmów wypierania zagrażającej wiedzy, poszukują wiedzy i informacji o sytuacji trudnej i właściwych sposobach postępowania, łatwiej i szybciej akceptują sytuację, poszukują dobrych stron sytuacji i ewentualnych korzyści, stosują poczucie humoru jako strategię obniżania napięcia emocjonalnego, a nie np. używki.
NADZIEJA. Wyższy poziom nadziei większa wiedza nt. raka, wyższy poziom nadziei – mniejszy ból odczuwany w chorobie, pozwala nadzieja dostrzegać korzyści w chorobie, w rozwiązywaniu problemów, jest predykatorem stosowania strategii radzenia sobie nastawionych na problem oraz planowania, wysoki poziom nadziei wiąże się ze stawianiem sobie większej ilości i trudniejszych celów, wyższy poziom nadziei jest predykatorem lepszych wyników w szkole, lepsze funkcjonowanie – mniej myśli negatywnych
REGULACYJNA ROLA I ZNACZENIE FUNKCJONALNE EMOCJI NEGATYWNYCH
Złość organizuje i reguluje wewnętrzne procesy fizjologiczne i psychiczne związane z samoobroną i dominacją, a także kontrolowaniem zachowań społecznych. Złość reguluje zachowania interpersonalne a także jest regulowana w trakcie socjalizacji. Wyrażanie złości w sposób społecznie konstruktywny wiąże się z lepszymi osiągnięciami w szkole. Złość stanowi ważne źródło energii dla zachowań przystosowawczych u niemowląt i wiąże się z poczuciem skuteczności. W okresie przedszkolnym dzieci reagują stresem i pobudzeniem emocjonalnym w sytuacji gdy obserwują nasycone złością interakcje między dorosłymi, czego wynikiem może być skłonność do agresji. W okresie przedszkolnym rodzina i rówieśnicy nakładają na dziecko ogromne wymagania dotyczące regulowania emocji i wyrażania ich w sposób konstruktywny społecznie. Niektóre dzieci przejawiają trudności z radzeniem sobie z emocjami (szczególnie złości), a trudności te są predykatorem gorszego funkcjonowania społecznego. W okresie szkolnym widoczne są trudności z regulowaniem złości w sytuacji prowokacji przez dzieci odrzucane i lub agresywne. Trudności w kontaktach z rówieśnikami w dużym stopniu zmniejszają szanse dziecka na nauczenie się radzenia sobie ze złością w konstruktywny sposób. Dysregulacja emocjonalna – wzorzec słabej samoregulacji i intensywnej negatywnej emocjonalności. Ogranicza elastyczność reakcji i stanowi czynnik ryzyka psychopatologii. Wiąże się też z ryzykiem problemów behawioralnych.
WYKŁAD IV....
ed1280