II.20. Główne kierunki literackie w dwudziestoleciu.pdf

II. 20 GŁÓWNE KIERUNKI LITERACKIE W DWUDZIESTOLECIU (PRZYKŁADY)

- A. Hutnikiewicz, Od Czystej Formy do literatury faktu. Główne teorie i programy literackie XX stulecia.

- Słownik terminów literackich , red. J. Sławiński.

- J. Kwiatkowski, Dwudziestolecie międzywojenne .

- http://dwudziestolecie-miedzywojenne.klp.pl

Ogół XX-wiecznych kierunków artystycznych, zwłaszcza z pierwszej ćwierci wieku, których programy i realizacje

wyrastały zdecydowanego sprzeciwu wobec sztuki zastanej, jej zadań i osiągnięć oraz które torowały drogę nowym

rozwiązaniom ideowo- artystycznym to AWANGARDA. Tendencje wspólne wszystkim awangardowym kierunkom to:

- antytradycjonalizm;

- rozbrat z tradycjami zeszłowiecznego realizmu i naturalizmu;

- poszukiwanie związanych ze współczesnością środków wyrazu artystycznego;

- nastawienie eksperymentatorskie;

- dążenie do programowości i teoretycznych uzasadnień działania twórczego;

- nadrealizm (surrealizm)

- neoklasycyzm

- kreacjonizm

- psychologizm

- realizm magiczny

W dwudziestoleciu uprawiano ogrom gatunków. Zarówno poezja ( tradycyjna i awangardowa) jak i proza były równie

często uprawiane, dlatego nie można ocenić, co w tych latach dominowało. Do pojęć – haseł, określających powstałe w

tym czasie zjawiska literackie, zaliczyć należy na pewno:

- technikę strumienia świadomości (w wykonaniu Jamesa Joyce'a).

- technikę symultaniczną (Wirginia Voolf).

- sagi rodzinne – osadzone najczęściej w tradycjach XIX wiecznych i będące wyrazem tęsknoty za spokojem i światem

starych, przedwojennych wartości (np. Saga rodu Forsytów Johna, w Polsce: N oce i dnie Marii Dąbrowskiej).

- zabieg izolacji (np. swoisty mikroświat ukazany w sanatorium w Czarodziejskiej górze Tomasza Manna).

W epice uprawiano często prozę poetycką (np. Bruno Schulz: Sklepy cynamonowe, Sanatorium pod klepsydrą ).

Powstało kilka odmian powieści, m.in.:

- powieść społeczna (Stefan Żeromski: Uciekła mi przepióreczka ),

- powieść psychologiczna (Zofia Nałkowska: Granica ; Maria Kuncewiczowa: Cudzoziemka ),

- powieść realistyczna (Maria Dąbrowska: Noce i dnie ),

- powieść awangardowa (Witkacy: Nienasycenie ; Witold Gombrowicz: Ferdydurke ),

- powieść historyczna (Jarosław Iwaszkiewicz: Czerwone tarcze ; Zofia Kossak-Szczucka: Krzyżowcy ),

- powieść środowiskowa (Gustaw Morcinek: Łysek z pokładu Idy ; Pola Gojawiczyńska: Dziewczęta z Nowolipek ).

W dwudziestoleciu pojawia się też literatura faktu i dokumentu (Maria Dąbrowska Pamiętniki chłopów polskich ) oraz

reportażu (Melchior Wańkowicz: Na tropach Smętka ).

GŁÓWNE AWANGARDOWE KIERUNKI LITERACKIE:

EKSPRESJONIZM

(łac. expressio - „wyraz, wyrażenie”). Kierunek narodził się ok 1910 r. na niemieckim obszarze językowym i stamtąd

promieniował na cała Europę, trwał do końca lat 20. XX wieku. Z założenia stanowił opozycję dla realizmu.

Kształtował się pod wpływem irracjonalistycznych tendencji w sztuce i myśli końca XX wieku, m.in. filozofii F.

Nietzschego i H. Bergsona. Lata jego rozkwitu przypadają na 1910-1925 rok.

Fazy rozwoju ekspresjonizmu (za Hutnikiewiczem):

- wyjściowa, początki kształtowania się zasad teoretycznych kierunku, trwającą do wybuchu I wojny światowej, w

której dominującym nurtem były tendencje metafizyczno-moralistyczne.

- druga, trwającą przez całą I wojnę światową, w której zaistniała odmiana rewolucyjna, mająca na uwadze problemy

społeczno-polityczne,

- trzecia (schyłkowa), na pierwszy plan wysunęły się tendencje surrealistyczne.

Założenia:

XX-wieczny ekspresjonizm zakłada:

- sprzeciw wobec skupionego na konkretnych punktach programu, realistycznego i przewidywalnego naturalizmu oraz

psychologizmu (antypsychologizm ekspresjonizmu) w myśl hasła: Nie sztuka naśladuje życie, lecz życie sztukę!

- przeciwstawienie się modernizmowi, pojmowanemu jako kierunek, który nie sprawdził się w sytuacji wojny,

Główne awangardowe kierunki literackie to:

- ekspresjonizm

- futuryzm

- formizm

- dadaizm

- opowiadanie się za powrotem do źródeł kultury , czyli moralności, duchowości, próbę odnowienia mistycyzmu, co

wynika z reakcji na kryzys polityczno-społeczny,

- rezygnację z mieszczańskiego stylu życia,

- próbę powrotu do tego, co prymitywne i pierwotne, odwieczne,

- propagowanie postaw, tez, symboli, stylizacji językowej czy zasad, którymi wypełnione są stronice mitologii greckiej

i rzymskiej,

- nadrzędność prawdy wobec estetyki,

- ekspresję „ja”, pojmowaną jako dążenie do przekazywania w dziełach emocji jednostki by zbliżyć się do Absolutu,

jako najważniejszy wyznacznik estetyki,

- odwrócenie uwagi artysty od formy dzieła,

- wiarę, że jedynym bytem jest byt duchowy,

- przypisywanie poecie roli wizjonera, czyli profety,

- poetykę nastawioną na dążenie do uogólnień, typizację i symbolizację postaci.

W liryce ekspresjonizm ujawniał się w następujących formach wyrazu: chaos, liczne wykrzykniki, pauzy, pocięte,

urwane zdania, „poetyka krzyku”, barbaryzacja języka, wizyjność, skrót, symbol, alegoria, zdynamizowanie struktury i

fabuły dzieła,

Kategorie estetyczne:groteska, brzydota, deformacja, kontrast, zniekształcenie, przejaskrawienie, wyolbrzymienie,

improwizacja.

Przedstawiciele w Polsce:

Tadeusz Miciński – choć jest on poetą epoki Młodej Polski, to tendencje ekspresjonistyczne są obecne w jego utworach

(podobnie jak w wierszach, powieściach, dramatach czy artykułach Stanisława Przybyszewskiego - Powrotna fala

( Naokoło ekspresjonizmu ), Ekspresjonizm, Słowacki i Genezis z ducha , a zwłaszcza w cyklu Lucyfer , In loco

tormentorum , w dramacie W mrokach złotego pałacu , czyli Bazylissa Teofanu .

Jerzy Hulewicz – to on przyczynił się w największym stopniu do przeniesienia niemieckiego prądu literackiego na

polski grunt. W 1917 roku zaczął wydawać w Poznaniu dwutygodnik "Zdrój" (1917-1922), które szybko stało się

czołowym tytułem polskich piewców ekspresji jako czołowego środka wyrazu. To właśnie w "Zdroju" Hulewicz zaczął

publikować swoje ekspresjonistyczne poglądy, powiększając tym samym regularnie materiał, który w 1921 roku został

zawarty w książce Ego eimi. E ewangeliey Jezu Chrysta według spisania Janowego. Rzecz o Duchu uźrzana .

Przedstawiciele na świecie:

Georg Trakl, Franz Werfel, Bertolt Brecht, Alfred Döblin

Wpływ na inne dziedziny sztuki

film np. Gabinet Doktora Caligari Roberta Wienego, Nosferatu Friedricha Murnau

plastyka Edvard Munch Krzyk , Bronisław Linke, Oskar Kokoschka

FUTURYZM

(łac. futurus - „przyszły”), pierwsze symptomy powstającego futuryzmu widać już na początku XX wieku we

Włoszech, kiedy w 1909 r. Marinetti ogłasza swój manifest. W Polsce okres rozkwitu i ekspansji kierunku przypada na

lata 1918-23. Założenia futuryzmu opierają się głównie na odrzuceniu wszystkiego, co już było, zanegowaniem

zdobyczy cywilizacji, kultury, odwróceniem się od tradycji. Futuryści wykazywali zafascynowanie techniką, materią i

nowoczesnością, afirmowali przyszłość, pochwalali dynamizm, witalność, wszelką aktywność. Rozpowszechniali

nowego bohatera literackiego – anielskiego chama – kierującego się emocjami prymitywa.

Do najważniejszych haseł – cytatów programowych futurystów, mówiących o rozrachunku z tradycyjną kulturą i

tradycyjnymi formami sztuki, oprócz palenia bibliotek, można zaliczyć:

- Cywilizacja, kultura z ich chorobliwością na śmietnik!

- Ryczący samochód (…) jest piękniejszy od Nike z Samotraki

- Gorąco kawałka żelaza lub drzewa roznamiętnia nas bardziej niż uśmiech czy łzy kobiety!

- Chcemy wielbić ruch agresywny (…) policzkowanie i uderzanie pięścią

- Wojna jako jedyna higiena świata!

- Nonsens jest wspaniały,

- Być rozumiany nie jest wcale rzeczą konieczną!

20 lutego 1909 r. miało miejsce pierwsze oficjalne wystąpienie twórców futuryzmu, wtedy poeta Marinetti i Boccioni

ogłosili w paryskim dzienniku „ Le Figaro” pierwszy Manifest futuryzmu:

1. Chcemy wyśpiewywać miłość do niebezpieczeństwa, praktykę energii i zuchwałość.

2. Podstawowymi elementami naszej poezji będą odwaga, śmiałość i bunt.

3. Dotąd literatura wychwalała pełen zadumy bezwład, ekstazę i sen, my zaś chcemy sławić agresywny ruch,

gorączkową bezsenność, gimnastyczny krok, ryzykowny skok, policzkowanie i cios pięścią.

4. Oświadczamy, że wspaniałość świata wzbogaciła się o piękno prędkości. Samochód wyścigowy z bagażnikiem

zdobnym w grube rury jak węże o buchającym oddechu, samochód rozgrzany do czerwoności, który wygląda jak

pędzący pocisk piękniejszy jest niż Nike z Samotraki.

5. Chcemy śpiewać na cześć człowieka trzymającego kierownicę, której idealna oś przecina ziemię; a ta z kolei

wystrzelona krąży po swej orbicie.

6. Trzeba, by poeta podejmował wysiłki z zapałem, błyskotliwością i roztropnością, aby podsycać entuzjastyczny zapał

pierwotnych żywiołów.

7. Jedynie walka jest piękna. Arcydziełem jest tylko to, co ma agresywny charakter. Poezja musi być gwałtownym

szturmem na nieznane siły, ma zmuszać je, by leżały pokornie przed człowiekiem.

8. Jesteśmy na samym krańcu przylądka wieków! Wczoraj umarły Czas i Przestrzeń. Żyjemy już w absolucie,

stworzyliśmy już bowiem wieczną i wszechobecną prędkość.

9. Chcemy wysławiać wojnę – jedyną higienę świata – militaryzm, patriotyzm, niszczycielski gest anarchistów, piękne

idee, które zabijają, oraz głosić pogardę dla kobiety.

10. Chcemy zniszczyć muzea, biblioteki, zwalczyć moralizm, feminizm i wszelkie przejawy oportunistycznego i

użytkowego tchórzostwa.

11. Będziemy wyśpiewywać na cześć wielkich tłumów wzburzonych pracą, przyjemnością lub buntem, wielobarwnych

i polifonicznych fal rewolucji w nowoczesnych miastach, arsenałów i fabryk wibrujących nocą pod gwałtownie

rozświetlonym blaskiem elektrycznych księżyców, na cześć żarłocznych dworców, wężów, które kopcą, fabryk

zawieszonych pod chmurami na sznurkach dymów, mostów skaczących jak gimnastyk nad diabolicznym ostrzem

rozświetlonych słońcem rzek, awanturniczych parowców węszących po horyzontach, żelaznych koni zaprzęgniętych do

długich rur i na cześć szybowcowego lotu aeroplanów, których śmigło łopocze jak chorągiew i hałasuje jak oklaski

rozentuzjazmowanego tłumu.

Rosyjski futuryzm podzielił się na dwie grupy; pierwsza z nich to grupa egofuturystów, twórców związanych z

symbolizmem i estetyzmem. Poezja ich miała charakter kabaretowy, podejmowała tematykę cygańsko – kawiarnianą,

była połączeniem balladowego sentymentalizmu i brutalności. Przedstawiciele: Wadim Szerszeniewicz, Igor

Siewierianin, Anatolij Marienhof.

Drugą grupę rosyjskich futurystó w stanowili kubofuturyści, których początek wiązał się z działalnością grupy

artystycznej Hilea. Swoje założenia przedstawili w publikacjach zbiorowych - wydrukowali na papierze toaletowym

Sadzawkę Sędziów, w manifeście pt. Policzek powszechnemu smakowi zaatakowali symbolizm oraz takich znanych

twórców, jak Dostojewski czy Tołstoj. Opiewali skrajny indywidualizm, postulowali przebudowę języka poetyckiego,

o, proponowali używanie „języka pozaropzumowego” i antypsychologizm, stosowali prozaizmy i wulgaryzmy, a ich

sztuka była kontrastową i antyestetyczną prowokacją. Przedstawiciele: Władimir Majakowski, Wielimir Chlebnikow.

Przedstawiciele w Polsce

- Bruno Jasieński, autor Pieśni o głodzie z 1922 roku,

- Anatol Stern, autor Futuryzji z 1919 roku,

- Stanisława Młodożeniec, autor Kresek i futuresek z 1921 roku,

- Aleksander Wat, autor Ja z jednej i Ja z drugiej strony mego mopsożelaznego piecyka z 1920 roku,

- Tytus Czyżewski.

Głosili oni, że: „cywilizacja i kultura jest chorobliwością na śmietnik , wybieramy prostotę, ordynarność, wesołość,

zdrowie, trywialność, śmiech (…) ogłaszamy wielką wyprzedaż starych rupieci, sprzedajemy za pół ceny świeże mumie

mickiewiczów i słowackich”.

Dążyli do stworzenia języka pozarozumowego, opartego na intuicji.

Polski futuryzm początkowo dzielił się na dwie grupy – Warszawską i Krakowską (kawiarnie-kluby: „ Katarynka” ,

„ Gałka Muszkatołowa”) , które jednak w 1920 roku zbliżyły się do siebie.

Krakowska atmosfera życia kawiarnianego i knajpowego przyczyniła się do powstania klubów futurystycznych: w

1919 roku , w których działali między innymi Młodożeniec i Jasieński.

W Krakowie w 1921 roku zaczęło wychodzić pismo Bruno Jasieńskiego Nuż w bżuchu. JEDNODŃUWKA

FUTURYSTUW mańifesty futuryzmu polskiego wydańe nadzwyczajne na całą Żeczpospolitą Polską , w którym

opublikowano między innymi takie artykuły autorstwa Jasieńskiego, Sterna, Młodożeńca i Czyżewskiego, jak:

- Mańifest w sprawie natyhmiastowej futuryzacji żyća,

- Mańifest w sprawie ortografji fonetycznej,

- Mańifest w sprawie poezji futurystycznej,

- Mańifest w sprawie krytyki artystycznej.

Polscy futuryści postulowali:

- ideę „słów na wolności”, wolnych od rygorów składni,

- potrzebę dynamizacji i rytmizacji wypowiedzi literackiej,

- konieczność podwyższenia roli rzeczowników, onomatopei,

- wyeliminowanie z języka poezji przymiotników,

- wprowadzenie do języka literackiego pojęć z zakresu nauki i techniki,

- zwrócenie uwagi na dźwiękowe zestroje słów,

- wprowadzenie motywów ze świata mitów, ludowych podań, legend,

- burzenie przejawów działania logiki,

- stosowanie pisowni fonetycznej,

- odrzucenie interpunkcji i zasad ortografii, krępujących słowo.

FORMIZM:

kierunek artystyczny ukształtowany w Polsce w latach 1917 – 1922 w wyniku działalności grupy plastyków i poetów

Formiści Polscy. Grupa wydawała własne pismo „Formiści” oraz rozwijała własny program artystyczny łączący

doświadczenia ekspresjonizmu, kubizmu i futuryzmu.

Jego program jest obszerny, dotyczy wielu zagadnień, ale przede wszystkim charakteryzuje się umownością i brakiem

jedności zarówno programowej, jak i stylistycznej . Jakby na wyjaśnienie tego twórca kierunku, malarz i filozof Leon

Chwistek pisał: „Formizm dąży do czystego piękna i związanych z nim uczuć radości i entuzjazmu”.

Ogólnie formizm zakłada, iż dzieło artystyczne powinno posiadać autonomię, a przeciwstawiona naturalizmowi forma

jest nadrzędną wartością. Poza tym formiści – w myśl teorii wielości rzeczywistości w sztuce Leona Chwistka, uważali,

że:

- Rzeczywistość jest pojęciem wieloznacznym,

- Istnieje wiele odmian rzeczywistości, np. rzeczywistość fizykalna, rzeczywistość rzeczy, rzeczywistość wyobrażeń,

- Każdej odmianie rzeczywistości przypisany jest odrębny rodzaj malarstwa,

- Należy odnowić język,

- Sztuka dzieli się na 2 kategorie: w pierwszej nadrzędna jest forma (np. architektura czy taniec), zaś w drugiej – treść i

forma współistnieją i uzupełniają się wzajemnie (np. literatura, malarstwo).

W ograniczonym tylko stopniu formizm odnosił się do literatury (utwory Tytusa Czyżewskiego); odrzucał konwencje

realizmu i naturalizmu, postulował poezję której materiałem jest „rzeczywistość wyobrażeń”, formę rozumiał jako

brzmieniową wartość wypowiedzi. W formizmie powstałą teoria”wielości rzeczywistości w sztuce” oraz koncepcja

Czystej Formy Witkiewicza.

Formizm nie zyskał sobie aprobaty krytyków i popularności wśród odbiorców. Ludzi odstręczał niejasny język dzieł

formistów, skomplikowanie przedstawianie rzeczywistości.

DADAIZM:

5 lutego 1916 roku w Zurychu grupa artystów (najważniejszym z nich, uznanym za twórcę kierunku był Tristan Tzara)

otworzyła literacko - artystyczny klub Cabaret Voltaire . Tak narodził się dadaizm, uważany za odpowiedź na

absurdalność wojny i reakcję na niedorzeczność nacjonalistycznych haseł, jakie zdominowały Europę Zachodnią pod

koniec I wojny światowej. Jego nazwa wiać się miała od przypadkowo wylosowanego słownikowego hasła - dada,

oznaczającego gaworzenie dziecka lub drewnianą zabawkę, konika.

Z Zurichu dadaizm rozpowszechnił się na inne państwa Europy Zachodniej (Francja, Niemcy) oraz na Stany

Zjednoczone. W Polsce prawie nie występował (kilka nawiązań do poetyki dadaizmu znajdujemy w utworach

Aleksandra Wata i Juliana Tuwima. Co ciekawe, Julian Przyboś ostro krytykował działalność grupy: „Poematy

dadaistyczne mogłaby wybierać i składać papuga kataryniarza. Z obracania mechanicznego młynka do słów nic

artystycznego powstać nie może”.

Założenia dadaizmu:

- dowolność wyrazu,

- negacja „wszystkiego”: „Nie chcemy nic wiedzieć, że przed nami istnieli jacykolwiek ludzie”

- anarchia i nihilizm ,

- zerwanie z wszelką tradycją, odrzucanie kanonów, norm, wartości,

- swoboda twórczości i idea absolutnej wolności,

- zanegowanie wspólnoty pojęć między twórcą a jej odbiorcą, kategorii „geniusza” czy „dzieła sztuki”,

- sprzeciwienie się tradycyjnym kanonom piękna,

- zrównanie statusu społecznego wszystkich ludzi w myśl słów „ Wszyscy są prezesami!”

- zafascynowanie prymitywizmem, witalnością, spontanicznością,

- nonsens, bezsens i alogiczność w technice tworzenia „dzieła”, programowy bezsens artysty: „Włóżcie słowa do

kapelusza, wyciągnijcie na chybił trafił, otrzymacie poemat dada”.

- szokowanie

Co ciekawe zanik dadaizmu wiązał się z powstaniem surrealizmu, wielu twórców zniechęconych nim przyklasnęło

założeniom surrealistów; np. Duchamp, Ernst, Appolinaire, Breton.

SURREALIZM (NADREALIZM):

Termin surrealizm po raz pierwszy użyty został w 1917 r. przez Appolinaire'a na określenie tego wszystkiego, co stoi w

opozycji wobec klasycyzmowi, realizmowi, empiryzmowi, racjonalizmowi, utylitaryzmowi, jako zastanym i przeżytym

konwencjom w sztuce. W 1924 r. Andre Breton ogłasza Manifest surrealizmu , w przedmowie pisze, że zainteresowania

surrealizmu dotyczą tego wszystkiego, co związane jest z ludzkim umysłem i założeniami freudowskimi. Sztuka ma

być formą ekspresji stanów podświadomych i wpływać na obyczajowość i sferę kultury społecznej. Po ogłoszeniu

manifestu odbyły się liczne wystawy, wystąpienia przedstawicieli tego kierunku. Warto zaznaczyć że dotyczył on

głównie malarstwa i literatury.

Surrealizm wiązał się z działalnością polityczną; propagował antyfaszyzm, antymilitaryzm.

Priorytetem w literaturze dla surrealistów stało się spenetrowanie sfery nieświadomości, w której postrzegali siłę

kierującą postępowaniem człowieka, niezależną od jego woli. Ogromną rolę twórczą przypisywali niepohamowanej

wyobraźni, uwolnionej od zasad logiki. To ona jedyna miała pokazywać prawdę o człowieku i o świecie, odkryć ich

tajemniczą stronę. Negując dotychczasowe kategorie czasu, przestrzeni, dotychczasowe sposoby postrzegania

rzeczywistości, za najważniejszą wartość uważali wolność: J edyne słowo wolność podnieca mnie jeszcze.

Głównymi formami wyrazu w literaturze surrealizmu były:

- czarny, absurdalny, groteskowy humor,

- tworzenie tekstów według zasady tzw. pisania automatycznego , czyli wyrwanego spod kontroli logiki zapisu myśli,

według zaleceń A. Bretona:

- zerwanie z logicznym następstwem słów,

- „gra wyobraźni”,

- poetyka snu.

Recepcja surrealizmu w Polsce była nikła. Surrealizm uprawiali; w swojej wczesnej twórczości Adam Ważyk,

Aleksander Wat i Jan Brzękowski.

NEOKLASYCYZM:

to nowe ujęcie tendencji klasycystycznych w sztuce, literaturze (przede wszystkim w poezji), muzyce i architekturze,

powstał pod koniec XIX wieku we Francji (1891 – Jean Moreas), ale w Polsce zaczął być widoczny po roku 1908, jego

przedstawiciele to twórcy skupieni wokół miesięcznika „Museion” (1911-1913), m.in. Mieczysław Jastrun, Leopold

Staff i Jarosław Marek Rymkiewicz. Z założenia klasycyzm jest najmniej rewolucyjną awangardową koncepcją,

kontynuuje bowiem założenia poprzednich kierunków – klasycyzmu i symbolizmu. Dąży do stworzenia tzw. poezji

czystej, odwołującej się do filozofii, etyki, moralności, religijności.

Najważniejszą wartością według neoklasyków była spójność i ciągłość kultury, refleksji oraz twórczości artystycznej,

ponieważ w nich poszukiwano tego, to stałe, odwieczne, prawdziwe.

W literaturze francuskiej przedstawicielami neoklasycyzmu byli twórcy związani z czasopismem „Nouvelle Revue

Française”: Paul Valery, James Tissot..

Angielska odmiana neoklasycyzmu to imaginizm (T. Eliot), rosyjska – akmeizm (N. Gumilowa, O. Mandelsztam, A.

Achmatowa).

KREACJONIZM:

łac. creatio oznacza „tworzenie”, nurt ten stanowi reakcję na mimetyczną teorię sztuki oraz praktyki realizmu i

naturalizmu, nie ma jednak ani sprecyzowanych ram czasowych, ani konkretnych przedstawicieli czy swoich

teoretyków. Zakładał dążenie twórcy do takiej konstrukcji dzieła, w której obrębie świat przedstawiony nie jest

odbiciem rzeczywistości, ale mniej lub bardziej swobodnym wytworem jego wyobraźni.

Przykładami dzieł, które zostały napisane zgodnie z tą teorią są:

- Sklepy cynamonowe Bruno Schulza;

- Ferdydurke Witolda Gombrowicza;

- Szewcy Stanisława Ignacego Witkiewicza.

PSYCHOLOGIZM:

nurt w prozie narracyjnej i dramaturgii XX wieku, powstał pod wpływem koncepcji Henri Bergson, Zygmunt Freud,

Friedricha Adlera, Carola Gustawa Junga. Za prawodawce nowoczesnego psychologizmu uważany jest Marcel Proust

( W poszukiwaniu straconego czasu ). Psychologizm n ie miał nigdy określonej poetyki, jednak znamienne było dla

niego wzmożone zainteresowanie procesami życia wewnętrznego i tendencją do ujmowania postaci literackich

wyłącznie w kategoriach psychologicznych. Na plan pierwszy literatury związanej z tym nurtem wysuwa się ukazanie

motywacji psychologicznych postaci (to one decydować mają o każdym aspekcie życia czy sztuki) przy jednoczesnym

ograniczeniu motywacji społeczno - obyczajowych. Utwory reprezentujące ten nurt często zajmowały się ukrytymi

kompleksami psychicznymi, obsesyjnymi namiętnościami, wyobcowaniem jednostki ze społeczeństwa, mechanizmami

pamięci, wspominania i wyobraźni, marzenia sennego.

W literaturze polskiej przedstawicielami psychologizmu są:

- Zofia Nałkowska (np. Granica ),

- Maria Kuncewiczowa (np. Cudzoziemka ),

- Jarosław Iwaszkiewicz (Brzezina, Panny z Wilka),

- Tadeusz Breza (np. Adam Grywałd),

- Adolf Rudnicki (Szczury, Niekochana).

REALIZM MAGICZNY:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: