STOPA PROCENTOWA CENĄ PIENIĄDZA
Pieniądz jak każde dobro ma swą wartość, którą wyraża jego cena – stopa procentowa, która podlega wahaniom w czasie ( spowodowane jest to zjawiskiem aprecjacji i deprecjacji pieniądza pod wpływem zmian cen towarów i usług).
Cena wykorzystania pieniądza przedstawiana jest w postaci stopy procentowej
( odsetek). Obejmuje ona wynagrodzenie wierzyciela nie tylko za czas oczekiwania na wzrost należności ( wkład bankowy, lokaty), ale uwzględnia także koszt ryzyka, jakie łączy się z możliwością czasowej lub ostatecznej niewypłacalności dłużnika, oraz koszt unieruchomienia kapitału. Wynagrodzenie wierzyciela powinno uwzględniać m.in. utrzymanie realnej wartości pieniądza, stopa odsetek powinna przekraczać stopę inflacji.
Wartość pieniądza jest zmienna w czasie nie tylko pod wpływem procesów inflacyjnych lub deflacyjnych. Jeżeli przyjąć, iż procesy takie nie występują, to i tak pieniądz stojący aktualnie do dyspozycji w formie gotówki ma większą wartość dla posiadacza niż analogiczna jego suma zainkasowana w przyszłości. Taki pieniądz może być już obecnie wykorzystany na działalność gospodarczą, dającą szansę zysków. Pieniądz, który zostanie zainkasowany w przyszłości, jest przez pewien czas zamrożony. Im dłuższy czas zamrożenia pieniądza tym mniejsza jest jego aktualna wartość.
Poziom stopy procentowej – podobnie jak i ceny towarów oraz usług ulega wahaniom w czasie.
Na jej wysokość wpływa inflacja. Wysokość stopy procentowej w istotniej mierze zależy od podaży i popytu na kapitał ( pożyczki), a także od czynników do których należy zaliczyć:
- ryzyko
- procesy inflacyjne
- naturalną preferencję płynności
- politykę pieniężno-kredytową państwa
Czynnik ryzyka jest nierozerwalnie związany z procesem gospodarowania. Zarządzaniu przedsiębiorstwem towarzyszy zawsze pewna doza niepewności odnoszącej się dp przyszłych warunków jego działania. Ta niepewność to ryzyko.
Ryzyko to znajduje odzwierciedlenie m.in. w stopie procentowej, prowadząc do wzrostu jej poziomu. Kredytodawca nie może być nigdy pewny, czy i kiedy odzyska swój kapitał. Dłużnik zawsze może okazać się nieuczciwy lub też zmiany na rynku nie pozwolą mu spłacać zaciągniętego kredytu. Jest to ryzyko indywidualne, związane z konkretnym dłużnikiem. Jego wpływ na poziom stopy procentowej znajduje wyraz w poszczególnych umowach kredytowych.
Ryzyko ogólne (przeciętne) , wiąże się z poziomem koniunktury rynkowej. W okresie recesji ryzyko pożyczania kapitału jest znacznie wyższe niż w okresie dobrej koniunktury.
Ryzyko ogólne nie odnosi się do konkretnego dłużnika, lecz znajduje wyraz w przeciętnym poziomie stopy procentowej.
Procesy inflacyjne – kolejny czynnik wpływający na stopę procentową, powodują one zbliżenie siły nabywczej pieniądza. Kredytodawca chcąc ochronić swój kapitał przed utratą wartości, podwyższa stopę procentową w wymiarze odzwierciedlającym oczekiwania inflacyjne. Zjawisko to jest szczególnie istotne w gospodarce o wysokim tempie inflacji. Chcąc ustalić realny dochód osiągany przez kredytodawcę w warunkach inflacji musimy ustalić realną stopę procentową, czyli stopę procentowa skorygowaną o stopę inflacji.
Naturalna preferencja płynności – inny czynnik kształtujący poziom stopy procentowej, wyraża on naturalną skłonność właściciela kapitału do zachowania możliwie wysokiej jego płynności.. Daje ona kredytodawcy możliwość dowolnego wykorzystania posiadanego kapitału. Rekompensata za czasowe wyrzeczenie się płynności tego kapitału jest wyższa stopa procentowa.
Polityka pieniężno-kredytowa państwa – podstawowy instrument stanowi stopa procentowa. Dzięki celowemu oddziaływaniu na poziom stopy procentowej, państwo uzyskuje możliwość ingerencji w gospodarkę. Ma to duże znaczenie w okresie recesji, gdy bank centralny , realizując politykę pieniężno-kredytową państwa , zmierza do obniżenia rynkowej stopy procentowej.
Rynkową stopę procentową kształtuje szereg różnorodnych czynników występujących w danej gospodarce. Poziom stopy procentowej jest wypadkową ich, niejednokrotnie przeciwnego oddziaływania. Można przyjąć , że odzwierciedla on właściwą dla danej gospodarki, zmienność wartości pieniądza w czasie.
Rodzaje stóp procentowych
Stopa procentowa nominalna - to stopa oprocentowania przyjęta w okresie bazowym, najczęściej jest to okres jednego roku; nie uwzględnia ona skutków kapitalizacji odsetek.
Stopa procentowa realna - to stopa oprocentowania nominalna skorygowana o skutki inflacji. Realna stopa procentowa umożliwia ustalenie rzeczywistych przychodów z kapitałów (u wierzyciela) oraz kosztów ich wykorzystania ( u dłużników), jakie występują po wyeliminowaniu skutków inflacji.
Wielkość realnej stopy procentowej można określić na podstawie wzoru:
In - ii
ir =
1 +ii
gdzie:
ir - realna stopa procentowa,
in - nominalna stopa procentowa
ii - stopa inflacji
Stopa procentowa efektywna - to stopa oprocentowania nominalna skorygowana o skutki rozliczeń podatkowych i inne koszty.
Efektywna roczna stopa procentowa
Efektywna roczna stopa procentowa, czyli rzeczywisty równoważny koszt pożyczki, jest uzależniona od nominalnej stopy procentowej oraz okresów, w jakich następuje kapitalizacja odsetek, tj. od częstotliwości kapitalizacji.
Wzory na efektywną równoważną stopę procentową są następujące:
ref =
ref = rnom x (1 – T)
ref – efektywne równoważne oprocentowanie roczne,
rnom – nominalne oprocentowanie roczne,
m – liczba kapitalizacji w ciągu roku,
n - liczba okresów
FV – wartość przyszła strumieni pieniężnych,
PV – wartość obecna strumieni pieniężnych
T – stopa podatku dochodowego
Operacje pieniężne mogą dotyczyć dłuższych lub krótszych okresów. Dlatego można wyróżnić :
Stopy procentowe krótkoterminowe – dotyczące lokat i kredyt na okres nie przekraczający jednego roku; ulegają one częstym okresowym wahaniom, a ich poziom niekiedy kształtuje się poniżej poziomu inflacji.
Stopy procentowe długoterminowe – występujące w przypadku lokat i kredytów na okresy przekraczające jeden rok. Kształtują się na wyższym poziomie niż stóp krótkoterminowych i pokrywają z nadwyżką stopę inflacji.
Ze względu na zmienność w czasie wyodrębnia się :
Stopy procentowe stałe – których wysokość nie ulega w ogóle zmianie w czasie trwania umowy o lokatę lub pożyczkę.
Stopy procentowe zmienne – jeżeli w czasie trwania lokaty lub pożyczki stopa procentowa ulega aktualizacji w zależności od jej zmian na rynku pieniężnym.
W obu przypadkach występuje określone ryzyko. W przypadku wyznaczenia stałej stopy procentowej, to w przypadku niższej rynkowej , korzyść przypada właścicielowi lokaty a stratę ponosi kredytobiorca. W przypadku wzrostu stopy rynkowej kredytobiorca jest w korzystniejszej sytuacji kosztem kredytodawcy.
Stopa procentowa wykazuje nie tylko zmienność w czasie, ale jest także zróżnicowana w zależności od rodzaju transakcji i jej warunków.
Istotny wpływ na stopę procentowa wywiera ocena kondycji (wiarygodność) finansowej kredytobiorcy ( stopień jego zdolności do regulowania w terminie zobowiązań).
Bardzo widoczny jest związek pomiędzy poziomem stopy procentowej i polityką fiskalną. W razie utrzymania wysokiego deficytu budżetowego, konieczne jest pokrywanie go pieniądzem uzyskiwanym z dodatkowej emisji oferowanych posiadaczom kapitałów, weksli (bonów) i obligacji skarbowych państwowych) . Ulokowanie poważniejszych kwot emisji wymaga niejednokrotnie zaproponowania potencjalnym nabywcom wyższego, bardziej atrakcyjnego oprocentowania takich walorów.
Stopa procentowa- po uwzględnieniu pożyczonej lub ulokowanej sumy pieniężnej oraz czasu pożyczki (lokaty) pozwala na ustalenie kwoty kosztu korzystania z obcego kapitału lub dochodu uzyskanego dzięki lokacie.
Tak określony koszt obcego pieniądza wykorzystywanego na działalność gospodarczą stanowi dla kredytobiorcy koszt uzyskania przychodu, a dla kredytodawcy dochód.
Istotne znaczenie na również moment zapłaty (pobierania) wynagrodzenie z tytuły wykorzystywania obcego (wypożyczenie własnego) pieniądza, czy należności z tego tytułu są rozliczane (inkasowane) z góry, czy dopiero po upływie okresu, jakiego stopa dotyczy, tj. z „dołu”.
Koszt pieniądza ustala się przy zastosowaniu rachunku odsetek, który występuje w różnych formach. W zależności od podstaw i sposobu naliczania odsetek, częstotliwości ich wypłaty itp., można wyodrębnić rachunek odsetek:
- prostych, jeżeli są one obliczane stale od tej samej kwoty pieniężnej, co z reguły oznacza, że są pobierane bieżąco po naliczeniu;
- złożonych, przy którym odsetki ulegają kapitalizacji, nie są bieżąco wypłacane, ale powiększają pierwotny kapitał, a tym samym podstawę do obliczania odsetek za następny okres; natomiast wypłata odsetek za następuje dopiero łącznie ze zwrotem kapitał.
Jednym z zasadniczych elementów , które wymagają uwzględnienia i realizacji decyzji gospodarczych, jest zmienna wartość pieniądza w czasie. Jest ona określana przy pomocy swoistego rodzaju ceny pieniądza , jaką jest stopa procentowa, na którą składa się wynagrodzenie dla pożyczkodawcy za udostępnienie kapitału, oraz koszt ryzyka, wynikający z możliwości utraty przez dłużnika zdolności do spłaty zadłużenia.
Stopa procentowa wykazuje określone związki z aktualną stopą inflacji. Jeżeli nominalna stopa procentowa przewyższa poziom inflacji to ma dodatni charakter. Stopa nominalna kształtująca się poniżej inflacji określana jest mianem ujemnej stopy realnej .
Wysokość naliczonych odsetek zależy nie tylko od samego poziomu stopy procentowej. Istotne znaczenie ma również moment naliczania odsetek.
Na wysokość dochodów lub kosztów ich wykorzystania, istotny wpływ wywiera nie tylko sama stopa procentowa ale również częstotliwość naliczania odsetek, jeżeli jest odmienna od okresu, na jaki stopę procentową ustalono.
Określony wpływ na sumę naliczanych odsetek wywiera także sposób ustalania ratalnych spłat zadłużenia. Na wzrost odsetek oddziaływuje również odraczanie ich spłat .
aneciakurczaczek