promotor_artykul_2008_11_22666.pdf

Bezpieczeństwo

Po co nam BBS 1 ?

Przecież system bezpieczeństwa

mamy zadowalający

Rozpocznijmy od analogii, w której porównamy bezpieczeństwo na drogach z bezpieczeństwem

w środowisku przemysłowym.

Dave Stanley

Od 11 lat licencjo-

nowany konsultant

w zakresie bezpieczeń-

stwa behawioralnego

w globalnej korporacji

motoryzacyjnej; wdraża

i zarządza procesami

w ponad 60 zakła-

dach produkcyjnych

w Europie, Ameryce

Północnej i Południowej,

Afryce, Indiach, Azji

oraz Australii. Wcześniej

pracował jako inżynier

w działach produkcji,

utrzymania ruchu, pras

siłowych, miernictwie

oraz na statkach

marynarki wojennej,

a także jako kwaliﬁ ko-

wany tokarz i monter.

Tłumaczenie

i współpraca w Polsce:

www.preventica.pl

na drodze oraz w miejscu pracy angażują

podobne elementy. Dlatego omówienie zasad BHP

w takim zestawieniu prawdopodobnie przybliży

wszystkim czytelnikom cele stawiane designerom

oraz inżynierom z dziedziny motoryzacyjnej, jak rów-

nież specjalistom ds. BHP i konstruktorom maszyn.

Bo przecież w jednym i w drugim przypadku chodzi

o możliwość wczesnego rozpoznania potencjalnego

ryzyka i zadziałania, zanim dojdzie do zdarzenia.

Drogówka lub straż miejska wzmacniają te normy,

egzekwując ich stosowanie – czasami skutecznie,

czasami nie. W miejscu pracy również obowiązują

określone reguły, np. dotyczące stosowania ochron

indywidualnych, prędkości poruszania się wózkiem

widłowym i wiele innych. I tu wzmocnienie tych

reguł, inaczej przekonanie do ich stosowania, jest

zadaniem kierowników – wykonanym czasami

skutecznie, czasami nie.

Z ACHOWANIE I UMIEJĘTNOŚCI

Kierowca powinien rozumieć, że warunki na drodze

zmieniają się w zależności od pory roku, dnia czy

nawet z sekundy na sekundę i w związku z tym

zmieniają się zagrożenia na drodze. Kierowca

powinien również zmieniać swoje zachowania

w zależności od sytuacji.

Na utrzymanie dobrej infrastruktury oraz po-

rządku panującego na drodze przeznacza się duże

sumy pieniędzy… ale to nie zapewnia bezpiecznej

jazdy kierowcy. Prawdopodobnie rozbijemy się, je-

żeli będziemy notorycznie przekraczać dozwolone

prędkości, nie biorąc pod uwagę natężenia ruchu,

widoczności czy warunków atmosferycznych. Nie

zatrzymamy szybko pojazdu na lodzie, nawet

jeżeli mamy świetne hamulce. Oprócz dobrze

utrzymanych dróg i mądrze ustanowionych prze-

pisów potrzebujemy czegoś więcej. Potrzebujemy

kierowców, którzy dostrzegają zagrożenia na drodze

i dostosowują do nich jazdę. W zakładzie pracy

mamy podobną sytuację: same bezpieczne warunki

techniczne i przestrzeganie reguł nie zapewnią nam

w 100% uniknięcia wypadków.

W większości państw wymagane jest, aby kierowca

przeszedł przeszkolenie i osiągnął minimalne umie-

jętności do kierowania pojazdem, co następnie jest

egzaminowane. Pomimo posiadania tych zdobytych

umiejętności i treningów zachowania kierowcy nadal

W ARUNKI FIZYCZNE

Podczas prowadzenia samochodu chcemy, aby

nasz pojazd miał sprawne hamulce, precyzyjny

układ kierowniczy, odpowiednio ustawione oświe-

tlenie itd. Chcielibyśmy również, aby drogi spełniały

określone wymagania: nawierzchnia była bez dziur,

o odpowiedniej przyczepności, aby znajdowały się

na niej znaki ostrzegające o zagrożeniach, widocz-

ne pasy ruchu, sygnalizacja świetlna, przejścia dla

pieszych i tym podobne. Nad tym, żeby spełnić

te oczekiwania, pracują mechanicy, którzy dbają

o przygotowanie samochodu, oraz inżynierowie,

którzy projektują i budują drogi. W zakładach pracy

również musimy zapewnić odpowiednie warunki

ﬁ zyczne, m.in. bieżące zabezpieczenie zagrożeń,

odpowiedni stan maszyn, układ hali czy stanowisk

pracy, który zapewnia odizolowanie ludzi od za-

grożeń, a jednocześnie zezwala im na bezpieczny

dostęp do nich. Dbają o to służby utrzymania ruchu,

inżynierowie procesu i inne działy.

Proces obserwacji

zachowań.

Z ARÓWNO NA DRODZE , JAK I W PRACY

MUSZĄ OBOWIĄZYWAĆ PEWNE REGUŁY

Na drogach obowiązują ograniczenia prędkości,

prawa pierwszeństwa przejazdu, zasady sygnalizacji

świetlnej, limity zawartości alkoholu we krwi dla kie-

rowców, reguły i zakazy dotyczące parkowania itd.

28 Promotor 11/08

Obserwacja zachowań

N asze oczekiwania dotyczące bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo

odgrywają ogromną rolę w 85-95% wypadków dro-

gowych. Wiemy również, że kierowcy, którzy przeszli

dodatkowe szkolenia, mają znacząco niższe prawdo-

podobieństwo spowodowania wypadku. Takie dodat-

kowe szkolenia dotyczą m.in. tzw. jazdy defensywnej,

która polega na rozpoznaniu potencjalnego ryzyka

i zadziałaniu, zanim doprowadzi to do zdarzenia (czyli

uniknięciu potrzeby reagowania na sytuację niebez-

pieczną). Pomimo bardzo wysokiej efektywności ta-

kich szkoleń w redukcji wypadkowości nie inwestuje

się w doskonalenie umiejętności indywidualnych

kierowców, a za to kładzie się nacisk na społeczne

kampanie reklamowe pod hasłem „piłeś – nie jedź”

lub „jedź ostrożnie”.

W środowisku pracy, po szkoleniu wstępnym

i instruktażu stanowiskowym nawet nie sprawdza

się praktycznych umiejętności oraz świadomości

pracownika dotyczących zagrożeń. W wersji mi-

nimum szkolenie ogranicza się do krótkich infor-

macji: „załączasz maszynę w ten sposób; ładujesz

maszynę w ten sposób; wyłączasz w ten sposób;

jeśli będziesz miał jakiś problem, przyjdź do mnie;

bądź ostrożny”.

Tradycyjne szkolenia w zakresie bezpieczeństwa,

nawet te prowadzone sumiennie przez kilka godzin

w terenie, zazwyczaj ograniczają się do wyjaśniania

zasad, procedur bezpieczeństwa, stosowania środ-

ków ochrony indywidualnej, procesów postępowa-

nia z niebezpiecznymi substancjami itp. Szkolenia

te są niezwykle istotne, lecz niestety często nie

nauczą operatora, jak identyﬁ kować narażenia

w jego codziennej pracy lub jak alternatywnie się

zachować, aby uniknąć ryzyka.

• podnoszenie ciężaru bez uginania nóg w ko-

lanach (zawsze tak robiłem, nigdy nie miałem

problemu z plecami),

• wkładanie detali wraz z palcami pomiędzy

zaciskające się szczęki (przecież fotobariera

zatrzyma ruch maszyny),

• prowadzenie pojazdu w stanie bardzo dużego

zmęczenia (jestem doświadczonym i ostrożnym

kierowcą),

• niepatrzenie na dłonie podczas wyciągania

ostrych części z pojemnika (muszę pracować

szybciej, żeby wyrobić limit) oraz inne sytuacje

z codziennych czynności, w których bagatelizu-

jemy ryzyko utraty zdrowia.

Nawet jeżeli zdarzy się szkolenie, które szczegó-

łowo dotyczy np. podnoszenia ciężarów czy manu-

alnych operacji, to rzadko jest ono kontynuowane

przez trenera, który praktycznie i w systematyczny

sposób upewni się, czy pracownicy zrozumieli

te zasady i je stosują. Zazwyczaj nie przeznacza

się czasu na identyﬁ kację, czy istnieją ﬁ zyczne,

społeczne, kulturowe lub intelektualne bariery,

które blokują przykładowego operatora przed za-

stosowaniem bezpiecznych zachowań.

Szkolenia są niezwykle ważne, jednakże nigdy

nie przygotują pracownika na wszystkie możli-

we sytuacje w jego codziennej pracy. Podobnie

jest z prowadzeniem formalnego coachingu dla

wszystkich potrzebnych teoretycznych umiejętności

i możliwych scenariuszy.

Podsumujmy dotychczasowe rozważania: warun-

ki ﬁ zyczne i środowisko pracy są ciągle udoskona-

lane; kierownictwo zaczyna rozumieć swoją rolę

we wzmacnianiu procedur i reguł; szkoli pracowni-

ków w zakresie zagrożeń w miejscu pracy. Pomimo

tych inicjatyw pracownicy nadal podejmują ryzyko

z przeróżnych powodów, które zazwyczaj są baga-

telizowane lub zupełnie niezbadane.

C ODZIENNE ZAGROŻENIE

Mało kto zdaje sobie sprawę, że na utratę zdrowia

jesteśmy narażeni podczas wykonywania typowych

zawodowych czynności, do których należą:

www.promotor.elamed.pl 29

Bezpieczeństwo

M IEJSCE DLA BBS

Każdy, kto ma doświadczenie w prowadzeniu lub

analizie postępowań powypadkowych, zetknął

się wielokrotnie z „głupimi błędami ” , które przy-

czyniły się do poważnych wypadków. Te błędy

można de facto zdeﬁ niować, następnie zrozumieć,

a w przyszłości zaobserwować je i zlikwidować. Jest

niezwykle istotne, aby uzmysłowić sobie, że każdy

z nas podejmuje ryzyko, czasami wiele razy w cią-

gu godziny. Podejmujemy ryzyko z wielu powodów,

zazwyczaj dlatego, że z własnego doświadczenia

wiemy, iż zachowanie ryzykowne nie zawsze pro-

wadzi do wypadku. To podejmowanie ryzyka bez

natychmiastowych konsekwencji w postaci urazu

czy wypadku wzmacnia naszą wiarę w to, że „mi się

to nie zdarzy”. Dodatkowo, zachowanie ryzykowne

niesie ze sobą zazwyczaj krótkoterminową korzyść,

np. zaoszczędzenie kilku sekund. Wydawać by się

mogło, że kilka sekund to mała i nieistotna rzecz,

lecz ewentualne negatywne konsekwencje o wiele

słabiej na nas oddziałują aniżeli pewna, przewidywal-

na i natychmiastowa korzyść. Istotne dla nas jest,

że zmniejszenie liczby zagrożeń, na które narażają

się pracownicy dla uzyskania szybkich, łatwych

korzyści, przyniesie redukcję wypadków. Efektywny

BBS deﬁ niuje zagrożenia w miejscu pracy w postaci

krytycznych zachowań. Następnie prowadzi się pro-

ces obserwacji zdeﬁ niowanych zachowań (zazwyczaj

przez osoby najbardziej narażone, czyli pracowników

liniowych). Obserwatorzy przechodzą wcześniej

specjalistyczne przeszkolenie, które pomoże im zro-

zumieć krytyczne zachowania, radzić sobie z oporem

wobec procesu, zapisywać dane itp.

Obserwator powinien posiadać i rozwijać określone

umiejętności interpersonalne oraz chęć zaangażowa-

nia. Podjęcie takiego wyzwania przynosi mu ogromną

osobistą satysfakcję, zrozumienie i entuzjazm dla

procesu obserwacji na bardzo długi czas.

Bezpieczne warunki

techniczne i przestrze-

ganie reguł nie zapewnią

nam w 100% uniknięcia

wypadków.

bezpieczne (czy praca w bezpieczny sposób była

trudna lub zupełnie niemożliwa do wykonania pod

kątem presji kulturowej, czynników osobistych,

usterek technicznych itp.),

• przedyskutowanie możliwych rozwiązań; rozwiąza-

niem może być prosta zmiana zachowania (włóż

okulary do kieszeni po ich ściągnięciu, tak aby ich

nie zapomnieć po odejściu od stanowiska), jak

również sugestia dotycząca usprawnienia technicz-

nego lub systemowego; a rozwiązanie może ułatwić

samo wykonywanie pracy (układaj gotowe ele-

menty do kontenera tak, aby nie zginać pleców),

• obserwator powinien zapisać wszystkie dane wraz

ze spostrzeżeniami i wynikami rozmowy z pracow-

nikiem dla dalszego planowania działań.

Kolejnym użytecznym elementem procesu BBS

jest szkolenie pracowników liniowych oraz kierowni-

ków w zakresie podstawowych powiązań między po-

dejmowanym ryzykiem a potencjałem wystąpienia

wypadków. Prowadzi się również bardziej zaawan-

sowane szkolenia w zakresie analizy zachowań,

przyczyn podejmowania ryzyka oraz zmian, jakie

należy podjąć, aby zmniejszać prawdopodobieństwo

zachowań ryzykownych.

Oprócz wymienionych powyżej zalet procesu

BBS istnieje szereg niemierzalnych, acz ważnych

korzyści z jego stosowania: podniesione morale,

prawdziwe zaangażowanie pracowników liniowych,

udoskonalenie kanałów komunikacji pomiędzy pra-

cownikami liniowymi a ich bezpośrednim kierownic-

twem, bardziej skuteczne procedury i wzmocnienie

ich stosowania (lecz mniej dotkliwych kar) itp.

Podsumowując, dobry proces BBS nie powinien

być postrzegany jako kolejne restrykcje czy proce-

dury w zakresie BHP, lecz jako metoda, która wspie-

ra nas na drodze do bezpiecznej pracy. Zasady

BBS mają wszechstronne zastosowanie – można

z powodzeniem korzystać z nich w wielu dziedzi-

nach życia: narciarstwa, wspinaczki skałkowej,

jazdy samochodem, branż ciężkich, lekkich itd.

R OLA OBSERWATORA

Obejmuje kilka różnych etapów:

• rozpoznanie zachowań, które w potencjalnie

ryzykownej sytuacji są wykonywane w sposób

bezpieczny,

• rozpoznanie zachowań, które są wykonywane

w sposób ryzykowny,

• przeprowadzenie rozmowy z pracownikiem na te-

mat zaobserwowanych zachowań; omówienie

w kilku szczegółach zachowań bezpiecznych dla

ich uznania oraz wzmocnienia (skuteczny feedback

i wzmocnienie dla pożądanego zachowania są nie-

zwykle istotne, należy jednak podkreślić, iż nie

ma to przybrać formy żenującej, pustej pochwały),

• każde narażenie jest przedmiotem dwustronnej

rozmowy,

• odkrycie, dlaczego pracownik podjął ryzyko, oraz

identyfikacja barier blokujących zachowanie

Dave Stanley będzie jednym z prelegentów mar-

cowych warsztatów „Kultura bezpieczeństwa”,

organizowanych przez firmę Preventica oraz

redakcję „Promotora”.

30 Promotor 11/08

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: