rury i łączniki.docx

Rury i łączniki

Rury stosowane w instalacjach wodnych muszą być dostatecznie wytrzymałe na ciśnienie wody w instalacji, a rury centralnego ogrzewania – dodatkowo odporne na wysoką temperaturę. Rury mogą być prowadzone pionowo i poziomo: na zewnątrz ściany, w bruzdach wykutych w ścianie, w specjalnych kanałach ściennych (szachtach), w betonowym podkładzie podłogowym.

Duże znaczenie ma jakość zastosowanych materiałów oraz właściwe wykonanie połączeń. Dlatego wykonanie instalacji najlepiej powierzyć autoryzowanej firmie instalatorskiej.

Ze względu na materiał rury dzielimy na:

·         stalowe,

·         z tworzyw sztucznych

·         miedziane.

Rury stalowe

Rury stalowe są stosunkowo tanie, ale wrażliwe na osadzanie się kamienia i łatwo ulegają korozji. W instalacjach stosuje się rury stalowe ze szwem lub bez, czarne (niezabezpieczone przed korozją) lub ocynkowane.

Zależnie od przeznaczenia rury łączy się: na gwint, kołnierzowo lub przez spawanie.

Rury stalowe stosuje się głównie w instalacjach wymagających wytrzymałości na bardzo wysoką temperaturę lub w wysokociśnieniowych instalacjach pożarowych. Coraz rzadziej – w budownictwie jednorodzinnym.

Rury z tworzyw sztucznych

Rury z tworzyw sztucznych są trwałe – w przeciętnych warunkach eksploatacji i temperaturze do 60°C wytrzymują do 50 lat. Jeśli temperatura w instalacji jest wyższa, trwałość rur obniża się. Nie ulegają korozji. Dzięki gładkiej powierzchni wewnętrznej ścianek opory przepływu są małe i rury są odporne na gromadzenie się osadu, ich średnica może być więc mniejsza niż rur metalowych. Rury z tworzyw sztucznych można łączyć z elementami wykonanymi z innych materiałów (stali, miedzi).

Są jednak mniej wytrzymałe od rur metalowych i mają o wiele wyższy współczynnik rozszerzalności termicznej, wskutek czego przy wzroście temperatury ulegają wydłużeniu. Z tego powodu wymagają kompensacji (przejmowania wydłużeń przez specjalne elementy zwane kompensatorami). Największą wadą rur z tworzyw sztucznych jest podatność na przenikanie (dyfuzję) gazów. Przenikający razem z powietrzem przez ścianki tlen przyspiesza korozję metalowych części instalacji (kocioł, grzejniki). Dlatego produkuje się specjalne rury wielowarstwowe z aluminiową warstwą antydyfuzyjną, ograniczającą przenikanie tlenu. Również inne wady rur z tworzyw sztucznych można częściowo wyeliminować stosując rury wielowarstwowe.

Rury z nieplastyfikowanego PVC stosuje się powszechnie w instalacjach wodociągowych wewnątrz i na zewnątrz budynku. Charakteryzują się wysoką odpornością na działanie związków chemicznych, kwasów, tłuszczów, olejów mineralnych i gazów przemysłowych. W niskiej temperaturze wykazują dużą kruchość (najniższa temperatura pracy – 0°C). Stosuje się je przede wszystkim w instalacjach zimnej wody. Rury łączy się kształtkami na klej lub stosuje połączenia kielichowe z uszczelkami gumowymi.

Rury z chlorowanego PVC (CPVC) mają podwyższoną sztywność i wytrzymałość oraz odporność na temperaturę do 100°C, dzięki czemu można je stosować w instalacjach zarówno zimnej jak i ciepłej wody, także w systemach tradycyjnych. Rury z CPVC łączy się łącznikami wykonanymi z tego samego tworzywa.

Rury z polietylenu PE (miękkiego o niskiej gęstości PE-LD, twardego o wysokiej gęstości PE-HD lub o średniej gęstości PE-MD) charakteryzują się wysoką odpornością na związki chemiczne, dużą gładkością ścian

i stosunkowo niską odkształcalnością sprężystą (co umożliwia wykonanie przewodów bez kompensatorów). Są odporne na temperaturę do 60°C i ciśnienie do 1,6 MPa. Rury z polietylenu łączy się przez zgrzewanie czołowe, za pomocą specjalnych elektrozłączek lub złączek gwintowanych albo zaciskowych.

Rury z polietylenu sieciowanego PEX mają większą wytrzymałość niż rury ze zwykłego polietylenu. Są elastyczne i ciągliwe, co umożliwia ich wyginanie na załamaniach trasy przewodu bez stosowania dodatkowych kształtek. Są odporne na temperaturę do 90°C i ciśnienie do 1,0 MPa. Stosuje się je w instalacjach zimnej i ciepłej wody oraz w instalacjach c.o. Szczególnie polecane są do instalacji ogrzewania podłogowego. Rury łączy się złączkami gwintowanymi lub zaciskowymi metalowymi (z miedzi lub mosiądzu) albo z tworzywa sztucznego. Polietylen sieciowany nie może być zgrzewany ani klejony.

Rury z polipropylenu PP mają podwyższoną sztywność i elastyczność. Dzięki temu nadają się do systemów tradycyjnych. Są odporne na temperaturę do 95°C i ciśnienie do 1,6 MPa. Charakteryzują się też odpornością na działanie wielu związków chemicznych (m.in. kwasów o dużym stężeniu i zasad). Stosuje się je w instalacjach wody zimnej i ciepłej. Rury wzmocnione wkładką aluminiową można stosować w instalacjach c.o. Rury z polipropylenu PP łączy się przez zgrzewanie.

Rury z polibutylenu PB charakteryzują się wysoką elastycznością oraz odpornością na uderzenia, pęknięcia. Są odporne na działanie temperatury do 95°C i ciśnienie do 1,0 MPa. Rury z polibutylenu stosuje się w instalacjach ciepłej i zimnej wody oraz c.o. Łączy się je przez zgrzewanie lub złączkami zaciskowymi z miedzi albo gwintowanymi z mosiądzu.

Rury wielowarstwowe mają warstwy zewnętrzną i wewnętrzną wykonane z tworzywa (najczęściej z polietylenu zwykłego lub sieciowanego), a między nimi aluminiową wkładkę. Mają znacznie mniejszy od jednowarstwowych współczynnik rozszerzalności termicznej, a dzięki dodatkowej warstwie aluminium są odporne na przenikanie gazów. Dają się wyginać na zimno; w miejscach zgięć nie trzeba stosować kolanek; obniża się więc koszt instalacji. Są odporne na uderzenia hydrauliczne (nagły wzrost ciśnienia wody w sieci). Rury łączy się złączkami zaciskowymi.

Rury o mniejszych średnicach (16-20 mm) wygina się ręcznie, o większych – za pomocą ręcznej giętarki; można wtedy uzyskać mniejszy promień gięcia. Rury wielowarstwowe można instalować na powierzchni ściany bez dodatkowych zabezpieczeń. Jeśli umieszcza się je wewnątrz ściany lub podłogi, powinny znajdować się w rurze osłonowej. Ponieważ wewnętrzna warstwa rur jest wykonana z aluminium, można je łatwo wykryć pod tynkiem przy pomocy wykrywacza metali.

Na co warto zwrócić uwagę wykonując instalacje z tworzyw sztucznych?

·         całkowita odporność na korozję

·         trwałość do około 50 lat

·         nie wymagają żadnych zabiegów konserwujących

·         dobra izolacyjność termiczna

·         łatwość w montażu i transporcie ze względu na mały ciężar

·         znaczna rozszerzalność liniowa pod wpływem wysokiej temperatury; dlatego też szczególną uwagę należy zwrócić na odpowiedni projekt i wykonawstwo danego typu instalacji

·         większość rur z tworzyw sztucznych jest nieodporna na długotrwałe działanie promieni UV

Rury z miedzi

Rury z miedzi stosuje się w instalacjach ciepłej i zimnej wody użytkowej oraz w instalacjach c.o. i ogrzewania podłogowego, a także gazowych i chłodniczych. Ze względu na tzw. korozję elektrochemiczną w jednej instalacji nie wolno łączyć bezpośrednio elementów z miedzi z elementami (grzejnikami, wymiennikami ciepła, pompami, zbiornikami) z innych metali. Dopuszcza się łączenie w instalacji elementów z miedzi oraz stali ocynkowanej pod warunkiem wbudowania elementu ze stali przed elementem miedzianym (zgodnie z kierunkiem przepływu wody). Miedź jest odporna na korozję.

Rury z miedzi są mniej sztywne niż stalowe i mają większą rozszerzalność termiczną, dlatego konieczne jest stosowanie kompensatorów. Sprzedaje się je w zwojach lub w prętach. Oferowane są też rury miedziane w osłonie z tworzywa sztucznego, przeznaczone do instalacji zimnej wody oraz rury z fabrycznie naniesioną izolacją cieplną przeznaczone do przewodów c.o. i ciepłej wody użytkowej przebiegających w piwnicach i ścianach zewnętrznych.

Ze względu na smak i wygląd wody zawartość jonów miedzi nie powinna przekraczać 2 mg/l. Podczas przerw w poborze wody (np. w nocy) stężenie miedzi w wodzie może wzrastać. Najlepiej w takim przypadku spuścić część wody z instalacji. Przy stosowaniu rur z miedzi do wody pitnej zaleca się też okresowe badania wody. Woda o zbyt dużej zawartości miedzi powoduje zabarwienie urządzeń sanitarnych.

Rury miedziane produkowane są w trzech rodzajach:

·         rury miękkie średnicy od 6 do 54 mm; sprzedawane w kręgach (6-22 mm) długości 10, 25 i 50 m lub w sztangach (6-54 mm), czyli odcinkach prostych długości 3 i 5 m,

·         rury półtwarde średnicy od 6 do 159 mm, dostarczane w sztangach 3 i 5 m,

·         rury twarde o średnicy od 6 do 267 mm, sztangi 3 i 5 m.

Na rynku dostępne są również rury z izolacją cieplną w postaci otulin i osłon. Rury miękkie w kręgach mogą być np. zaizolowane osłoną grubości 2-3 mm wykonaną z PVC, która chroni je dodatkowo przed uszkodzeniami mechanicznymi. Do rur twardych często stosuje się otulinę z twardej pianki PIR.

Sposoby połączeń

·         połączenia nierozłączne (lutowanie miękkie lub twarde, spawanie, łączenie za pomocą złączek zaprasowywanych lub zaciskanych),

·         połączenia rozłączne (za pomocą złączek zaciskowych lub samozaciskowych).

Z rur miedzianych można wykonać instalację ciepłej i zimnej wody, instalację c.o., w tym również wodnego ogrzewania podłogowego, instalację gazową. Łączniki do rur to m.in. kolana, łuki, mufy, mufy redukcyjne, trójniki równoprzelotowe, trójniki redukcyjne, śrubunki. Wykonywane są z miedzi, brązu, mosiądzu. Przewody instalacji mogą być prowadzone po wierzchu ścian, pod tynkiem, w bruzdach, na stropach lub w szachtach instalacyjnych.

Popularne metody połączeń rur w instalacjach

str. 1