SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE W POLSCE.doc

SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE W POLSCE

Wstęp do formułowania założeń polityki Państwa

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Warszawa, lipiec 1996 r.

Raport "Europa a globalne społeczeństwo informacyjne. Zalecenia dla Komisji Europejskiej" opracowany w 1994 r. przez Komisję Bangemanna (i uznany przez Unię Europejską za wyznacznik pożądanego kierunku działań), stwierdza: "Kraje, które pierwsze wejdą w erę społeczeństwa informacji zbiorą największe żniwo. To one wyznaczą drogę dla innych. Natomiast te kraje, które będą zwlekać, lub podejmą działania połowiczne, mogą w czasie krótszym od dziesięciolecia stanąć w obliczu załamania się inwestycji i kryzysu na rynku pracy".

Polska wkroczyła w lata dziewięćdziesiąte jako społeczeństwo "przedinformacyjne", z licznymi oznakami zacofania gospodarczego i społecznego. Do dzisiaj polski rynek informatyczny jest nieproporcjonalnie mały w stosunku do potrzeb wynikających ze stopnia rozwoju gospodarki i liczby ludności. Kraje rozwinięte wydają na informatykę pięciokrotnie więcej (per capit – PKB na mieszkańca). Pod tym względem wyprzedzają Polskę również Czechy i Węgry. Ogólny poziom edukacji informatycznej społeczeństwa polskiego jest bardzo niski i nie gwarantuje nabycia powszechnej umiejętności korzystania z systemów informacyjnych i informatycznych.

Polsce może więc grozić znalezienie się w tej drugiej grupie krajów, które wkrótce mogą osiąść na "mieliźnie rozwojowej", zostać zmarginalizowane, uzależnione od trendów rozwojowych, gospodarek i technologii krajów silniejszych oraz poddane ich ekspansji rynkowej. Stąd potrzeba stworzenia i wdrożenia kompleksowego planu wprowadzania Polski do społeczeństwa informacyjnego. Jest to jeden z podstawowych warunków:

·         zagwarantowania Polakom zatrudnienia, dobrobytu i wysokiej jakości życia, wzbogacenia dostępnych im możliwości we wszystkich sferach życia;

·         zagwarantowania modernizacji, rozwoju i konkurencyjności gospodarki polskiej;

·         zapewnienia sprawnej i skutecznej administracji;

·         integracji z Unią Europejską i z gospodarką światową na warunkach partnerstwa.

Informatyzacja kraju jest zatem celem zgodnym z polską racją stanu. Aby do niej doprowadzić trzeba stworzyć program działań równie intensywnych i wszechstronnych, jak w przypadku przystąpienia do Unii Europejskiej i NATO.

SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE: CECHY PODSTAWOWE

Społeczeństwo staje się społeczeństwem informacyjnym, gdy osiąga stopień rozwoju oraz skali i skomplikowania procesów społecznych i gospodarczych wymagający zastosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania olbrzymiej masy informacji generowanej przez owe procesy. W takim społeczeństwie:

·         informacja i wynikająca z niej wiedza oraz technologie są podstawowym czynnikiem wytwórczym a wszechstronnym czynnikiem rozwoju jest wykorzystywanie teleinformatyki.

·         siła robocza składa się w większości z pracowników informacyjnych,

·         większość dochodu narodowego brutto powstaje w obrębie szeroko rozumianego sektora informacyjnego.

Przetwarzanie informacji, jej jakość i szybkość jej przekazywania są w społeczeństwie informacyjnym kluczowymi czynnikami wydajności i konkurencyjności przemysłu oraz usług dla konsumentów, warunkiem rozwoju i przyrostu zatrudnienia. Szybsze docieranie do pełniejszych, bardziej wiarygodnych informacji ułatwia podejmowanie lepszych decyzji oraz szybsze zaspokajanie potrzeb społecznych i obsługę podmiotów gospodarczych. Jednocześnie postępująca internacjonalizacja procesów gospodarczych spowoduje rosnącą konkurencję między wewnętrznym i zewnętrznym rynkiem pracy, zmuszając rynek wewnętrzny do wykazywania większej zdolności do adaptacji, przyjmowania innowacji i podnoszenia wydajności w celu odparcia konkurencji zewnętrznej. W społeczeństwie informacyjnym ulegną zmianie formy organizacji pracy i wzory życia społecznego w wyniku decentralizacji i upowszechnienia "telepracy" wykonywanej w domu, zmiennych godzin pracy, pracy na własny rachunek. Postępująca integracja pracy i życia domowego, czasu pracy oraz czasu odpoczynku i życia prywatnego będzie miała istotne znaczenie dla więzi i relacji społecznych oraz psychologicznych a także modelu życia. Ograniczając znaczenie dystansu geograficznego, społeczeństwo informacyjne może spowodować istotne zmiany w przestrzennej organizacji życia gospodarczego i społecznego, w tym stworzyć szansę rozwoju dotychczas zaniedbanych regionów, bądź marginalizować regiony o słabo rozwiniętej infrastrukturze informacyjnej. Wymaga to troski o równomierny rozwój owej struktury oraz dostępu do niej, a także o rozwój instytucji lokalnych mogących zapewnić swoim regionom zdolność wykorzystania szans, które niesie społeczeństwo informacyjne. Społeczeństwo informacyjne nie może powstać bez rozwiniętej, nowoczesnej oświaty zapewniającej m.in. powszechną edukację informatyczną, systemu kształcenia ustawicznego, wysoko postawionych badań naukowych oraz prac badawczo-rozwojowych. Warunkiem jego rozwoju są wysoce wykwalifikowani pracownicy, potrafiący posługiwać się technikami informacyjno-komunikacyjnymi i stale podnoszący swoje kwalifikacje, zdolni także nabywać umiejętności w nowych dziedzinach. Brak takiej siły roboczej oraz systemu jej doszkalania i przekwalifikowania tworzy zagrożenie marginalizowania znacznej części społeczeństwa, wzrostu bezrobocia, niezdolności wielu ludzi do korzystania w pracy i w domu z podstawowych technik informacyjno-komunikacyjnych. Społeczeństwo informacyjne to społeczeństwo mediów, będących z jednej strony elementem szerszego, zintegrowanego sektora telekomunikacyjno-informatycznego, a z drugiej - otwartego, światowego systemu mediów, cechującego się nieskrępowanym przez granice przepływem treści komunikowania i elementów kultury. Wymaga to rozwoju krajowej produkcji audiowizualnej dla realizowania celów zarówno kulturalnych (ochrona własnej tożsamości kulturalnej), jak i gospodarczej (media będą rosnącym działem gospodarki, miejscem zatrudnienia rosnącej liczby ludzi; uczestnikiem międzynarodowego obrotu dziełami audiowizualnymi; źródłem liczącej się części dochodu narodowego). Społeczeństwo informacyjne tworzy warunki wysokiej sprawności administracji publicznej, obniżenia z czasem jej kosztów, zintegrowania różnych jej części za pośrednictwem technik przetwarzania i przekazywania informacji we współpracujący ze sobą system. Społeczeństwo informacyjne tworzy nowe formy demokracji dzięki zwiększonemu dostępowi obywateli do informacji oraz zwielokrotnionym możliwościom wyrażania i badania opinii publicznej, powstawaniu kanałów poziomej komunikacji społecznej oraz łatwości organizowania się i uczestnictwa jednostek i grup w społecznym obiegu informacji. Pełne wykorzystanie potencjału demokratyzacyjnego nowych technik informacyjno-komunikacyjnych wymaga zagwarantowania prawa dostępu do informacji, w tym tworzonej i przechowywanej przez administrację publiczną. Technologicznym fundamentem społeczeństwa informacyjnego jest proces konwergencji telekomunikacji i informatyki z radiem i telewizją, powstawanie nowoczesnej infrastruktury telekomunikacyjnej, szerokopasmowych sieci multimedialnych opartych w znacznym stopniu na instalacjach światłowodowych o ogromnej przepustowości (autostrad informacyjnych lub infostrad) - oraz przenikanie wynikających z tego technik informacyjno-komunikacyjnych do wszystkich dziedzin życia. Towarzyszy temu kapitałowa i gospodarcza integracja tych dziedzin w obrębie korporacji multimedialnych, w ramach których różne dziedziny działalności wspierają i uzupełniają się nawzajem.

U podstaw koncepcji krajowej i międzynarodowej infrastruktury informacyjnej przyjętej za cel wspólnych działań przez konferencję Grupy G-7 nt. społeczeństwa informacyjnego w Brukseli (luty 1995 r.). leżą zasady:

1.      "powszechnego dostępu" (universal access) wszystkich ludzi do podstawowego zakresu techniki komunikacyjnej i informatycznej;

2. "otwartej sieci" (open network provision) - dostępu do sieci dla wszystkich operatorów i usługodawców w dziedzinie łączności, informacji i komunikowania masowego na warunkach wolnej konkurencji;
3. zdolność wzajemnego łączenia się i przekazywania danych (interconnectivity) między elementami zintegrowanej architektury sieci komunikacyjnych, sprzętu do przetwarzania informacji, banków danych i terminali (w tym telewizorów),
4. "kompatybilności i zdolności współpracy" (interoperability) wszelkiej techniki i sprzętu komunikacyjnego i informatycznego, umożliwiających komunikowanie się i przekaz danych między wszystkimi ludźmi, niezależnie od tego, gdzie się znajdują i jakimi środkami komunikowania się posługują;
5. konkurencji, co kładzie nacisk na rozwój tej infrastruktury przez kapitał prywatny w ramach liberalnych rozwiązań wolnorynkowych i ograniczenie interwencjonizmu państwowego w tej dziedzinie.

Podstawowe wymogi technologiczne owej infrastruktury wyznaczaj± punkty 3 i 4. Wymaga to w każdym kraju aktywnych i intensywnych działań na rzecz wprowadzenia standardów technicznych sprzętu oraz oprogramowania pozwalających na tworzenie zintegrowanej infrastruktury informacyjno-komunikacyjnej złożonej z elementów zdolnych współpracować ze sobą nawzajem oraz z międzynarodową infrastrukturę informacyjną. Do podstawowych procesów związanych z tworzeniem społeczeństwa informacyjnego należy informatyzacja gospodarki i wszelkich innych dziedzin życia. W najprostszym ujęciu można ją podzielić na trzy etapy:

·         powstanie "pierwotnego sektora informacyjnego", tj. przedsiębiorstw i korporacji tworzących nowe techniki informacyjno-komunikacyjne;

·         "informatyzacja" podstawowych działów gospodarki i instytucji (w tym np. banki, oświata, służba zdrowia, administracja państwowa itp.);

·         szerokie wkroczenie nowych technik do codziennego życia mas i do gospodarstwa domowego, w tym dotarcie do nich sieci multimedialnych obejmujących: serwer, sieć transmisyjną, sieć właściwą, sieć dostępu i wyposażenie końcowego użytkownika.

W pierwszym etapie budowane są sieci pilotowe o niewielkim zasięgu, mające na celu sprawdzenie możliwości realizacji, rodzajów technologii, kosztów, a przede wszystkim reakcji rynku. Podstawowym warunkiem oferowania szerokiej gamy usług jest odpowiedni stan techniczny sieci telekomunikacyjnej, którą stopniowo unowocześnia się i przystosowuje się do technik multimedialnych. Po wstępnej, "technicznej" fazie rozwoju sieci następuje faza "komercyjna" a potem "rynkowa", obliczona na dotarcie do szerokiego kręgu odbiorców. Domowe wyposażenie końcowego użytkownika ulegać będzie ewolucji: przez etap "PCTV" (połączenia komputera osobistego i telewizora) oraz terminala pod prowizoryczną nazwą "teleputer" (połączenia telefonu, komputera osobistego i telewizora) do etapu określanego niekiedy nazwą "hypermedia", tj. sprzętu integrującego w sobie dodatkowo interaktywne multimedia, gry wideo oraz rzeczywistość wirtualną. Obecnie można wyróżnić trzy podstawowe rynki dla różnego typu sprzętu i zastosowań: domowy, biznesowy oraz w zakresie usług publicznych. Niektóre usługi mają zastosowanie na różnych rynkach.

Rynek zastosowań domowych: m.in. telewizja płatna, wideo na życzenie, telewizja interaktywna, itp.; gry wideo; zakupy elektroniczne (gdy stworzony zostanie bezpieczny system elektronicznego przekazu pieniędzy); usługi bankowe (j.w.); zdalne monitorowanie domu, alarm przeciwłamaniowy); rzeczywistość wirtualna

Rynek zastosowań biznesowych (w tym biurotyka): m.in. Electronic Data Interchange; wideo-konferencje; multimedialne banki danych; "telepraca" (praca w domu dzięki łączom informatycznym z miejscem pracy); handel elektroniczny; lokalne sieci komputerowe.

Rynek usług publicznych: m.in. sieci łączące instytucje państwowe; "tele-edukacja"; usługi medyczne na odległość, "cyfrowa biblioteka"; komputeryzacja archiwów medycznych; "muzeum wirtualne"

Techniki uniwersalne: m.in. usługi komputerowe (wszelkie usługi informacyjne dostępne za pośrednictwem komputera); Photo-CD, CD-I, CD-ROM itp.; poczta wideo; Internet.

Podstawowym fundamentem usług medialnych stanie się zabezpieczenie dochodów uzyskiwanych od abonentów. Wiele usług informacyjnych i medialnych będzie płatnych, dlatego oferta usługodawców będzie wymagała wielu środków na zabezpieczenie informacji oraz odpowiednich systemów zapewniających, że ci którzy są abonentami danej usługi, rzeczywiście są w stanie z niej korzystać. Istotną rolę odgrywać więc będzie kodowanie sygnałów, niezbędne w celu pobierania opłat za usługi programowe i inne. Korzystanie z takiego sygnału będzie zależało od systemu warunkowego dostępu (conditional access), kontrolującego sposób i okoliczności, w których odbywa się rozszyfrowanie takiego sygnału. Dostęp warunkowy odgrywa dwie podstawowe role:

·         zabezpiecza zainwestowane pieni±dze oraz zyski z opłat za usługi abonenckie

·         zabezpiecza prawa autorskie dostawców programów niezależnie od granic geograficznych.

Stąd znaczenie dekoderów (conditional access decoders), adresowalnych adaptorów komunikacyjnych, które sprzęgają sieć z telewizorem. Umożliwią również wykonanie takich czynności jak dekompresja sygnałów cyfrowych lub też obsługiwanie toru informacji zwrotnej.

TWORZENIE PODWALIN SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO

Zadania Państwa

1.     W Unii Europejskiej za główne siły napędowe rozwoju społeczeństwa informacyjnego uznaje się mechanizm rynkowy i prywatny kapitał - m.in. dlatego, że rozwój konkurencyjności jest warunkiem wstępnym zmobilizowania kapitału prywatnego dla prac innowacyjnych i finansowania tworzenia infrastruktury społeczeństwa informacyjnego. Wiąże się z tym dążenie do demonopolizacji i liberalizacji łączności przez dopuszczenia konkurencji w zakresie infrastruktur oraz usług nadal objętych monopolem oraz uwolnienia tego sektora od obciążeń politycznych oraz ograniczeń budżetowych nie uzasadnionych względami rynkowymi. Stąd m.in. dążenie Unii Europejskiej do pełnej prywatyzacji i liberalizacji telekomunikacji, do czego ma dojść 1 stycznia 1998 r. (przy czym kraje z mniej rozwiniętą siecią telefoniczną mogą uzyskać przedłużenie do 2003 r.).

2. W Polsce należy starannie wyważyć równowagę między zakresem działania Państwa i wolnego rynku. W każdym przypadku podstawowym źródłem środków na tworzenie infrastruktury społeczeństwa informacyjnego będą inwestycje prywatne obliczone na zyski ze sprzedaży towarów i usług informacyjnych i komunikacyjnych. Z jednej strony więc podjęcie budowy społeczeństwa informacyjnego musi łączyć się z otwartością na działanie mechanizmów rynkowych i konkurencji, w tym na bardzo poważne inwestycje zagraniczne i tworzenie dogodnych warunków dla działania w Polsce kapitału i korporacji zagranicznych. Inaczej postęp będzie powolny a efekty niezadowalające, natomiast perspektywa nadrobienia dystansu do Europy Zachodniej oddali się. Z drugiej strony konieczne jest zapewnienie w niezbędnym zakresie ochrony interesów krajowego rynku i sektora teleinformatycznego i audiowizualnego. Liberalizacja i promowanie konkurencji nie oznacza jedynie znoszenia istniejących ograniczeń, ale także szczegółową regulację warunków konkurencji.
3. W obecnym okresie transformacji bardzo wiele zależy jeszcze od działań legislacyjnych i rządowych a wiele podmiotów zaangażowanych w budowę elementów społeczeństwa informacyjnego jest jeszcze własnością państwową. Liberalizacja nie oznacza wycofania się państwa z regulowania telekomunikacji, radiofonii, telewizji i innych usług. Przechodzenie od faktycznego monopolu do rynku konkurencyjnego wymaga specyficznej regulacji pobudzającej i chroniącej elementy konkurencji. Istotne znaczenie ma tu kompleksowa i perspektywiczna polityka organów regulacyjnych i koncesyjnych państwa. Konkurencja w tej dziedzinie wymaga bowiem także regulacji uzupełniającej oddziaływanie mechanizmów rynkowych w tych sprawach, w których mechanizm rynkowy nie prowadzi do zadawalających efektów ze względu na specyfikę techniczną, ekonomiczną oraz społeczne uwarunkowania przemysłu informacyjnego.
4. Ze względu na skalę procesów związanych z tworzeniem społeczeństwa informacyjnego należy więc mówić o realizowaniu przez władze świadomej polityki zmiany społecznej, w oparciu o jasne określenie celów, zadań i środków ich realizacji. Zadaniem Państwa jest m.in. stworzenie i realizacja programu prac legislacyjnych i innych tworzących warunki prawne dla rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Chodzi tu zwłaszcza o prawa regulujące wszelką działalność gospodarczą, a tylko w pewnym zakresie o rozwiązania prawne stosowane w dziedzinie telekomunikacji, radiofonii i telewizji, własności intelektualnej itp. Potrzebne są programy rozwoju mediów, telekomunikacji i teleinformatyki, w tym w sferze prawnej dotyczącej zasad gromadzenia, przesyłania i udostępniania informacji
5. Największymi sektorami korzystającymi z techniki informatycznej są przemysł, bankowość, finanse, administracja rządowa oraz telekomunikacja. Szczególną grupę użytkowników informatyki są kadry kierownicze urzędów i przedsiębiorstw, które podejmują decyzje o poziomie inwestycji informatycznych. Użytkownicy ci - zwani nabywcami informatyki - mają do spełnienia ważną funkcję w tworzeniu racjonalnej infrastruktury informatycznej. Podkreśla to m.in. znaczenie nowej ustawy o zamówieniach publicznych oraz kształtowanie towarzyszących jej przepisów wykonawczych, warunków i wzorów umów, zwłaszcza w zakresie projektowania, produkowania i wdrażania sprzętu oraz oprogramowania.
6. Niektóre postulaty dotyczące powszechnego porządku prawnego mają w dziedzinie infrastruktury informacyjnej szczególne znaczenie. Podstawowym warunkiem podejmowania większych inwestycji telekomunikacyjnych jest stabilność porządku prawnego. Stabilność prawa jest konieczna ze względu na kapitałochłonność, długi okres zwrotu nakładów na infrastrukturę i ograniczone możliwości zmiany sposobu wykorzystywania podstawowej części infrastruktury. Tworzenie infrastruktury technicznej dla społeczeństwa informacyjnego jest związane z decyzjami inwestycyjnymi prowadzącymi do zaangażowania bardzo znacznych środków na długie okresy. Inwestycje infrastrukturalne w bardzo niewielkim zakresie mogą być przemieszczane. W ograniczonym stopniu można też zmieniać sposób wykorzystania wybudowanych obiektów i zainstalowanego wyposażenia. Szczególnie kosztowna jest budowa sieci dostępowych, które umożliwiają dotarcie do ostatecznego odbiorcy, użytkownika usług informacyjnych.
7. Z tych względów inwestycje telekomunikacyjne wymagają wysokiego poziomu stabilności gospodarczej, prawnych warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Ponieważ istotna część środków na utworzenie infrastruktury informacyjnej w Polsce musi pochodzić z inwestycji zagranicznych, konieczne są gwarancje prawne ochrony inwestycji zagranicznych.
8. Do ogólnych warunków rozwoju sektora informacyjnego zaliczyć też należy ukształtowanie odpowiednich struktur administracji państwowej w dziedzinach związanych z infrastruktur± oraz usługami informacyjnymi. Można przewidywać coraz silniejsze zależności między różnymi obszarami sektora informacyjnego. Konwergencji technik i integracji kapitałowej różnych dziedzin mediów, telekomunikacji i informatyki musi odpowiadać:

o        albo coraz bardziej precyzyjne rozgraniczenie kompetencji struktur administracji państwowej i rozwój form koordynacji ich działań,

o        albo stopniowa integracja różnych organów odpowiedzialnych za wykonawcze regulowanie infrastruktury i usług informacyjnych, tak by powstawały struktury zdolne obejmować swą działalnością wszystkie te dziedziny.

9.     Usytuowanie i zakres kompetencji tych organów powinny odpowiadać powszechnie uznanym standardom. W szczególności dotyczy to oddzielenia kompetencji regulacyjnych od wykonywania funkcji właścicielskich w stosunku do jednostek państwowych działających w tym sektorze. Podstawowym warunkiem jest ustalenie takich zasad, które zapewnią niezależne i bezstronne funkcjonowanie organu regulacyjnego, oparte na przejrzystych kryteriach podejmowania decyzji i procedurach. Administracja powinna w szerokim zakresie współdziałać z podmiotami reprezentującymi operatorów oraz użytkowników usług informacyjnych. Administracja sektora informacyjnego powinna w znacznie większym stopniu niż dotychczas czynnie współdziałać z odpowiednimi instytucjami europejskimi i światowymi, szczególnie w dziedzinie standardów oraz jednolitych systemów świadczenia usług o zasięgu europejskim i globalnym.

10. Wymogi harmonizacyjne będą się ujawniały z coraz większą siłą wraz z integracją z Unią Europejską i włączaniem polskiego rynku telekomunikacyjnego w obręb rynku europejskiego. Harmonizacja prawa w dziedzinie telekomunikacji powinna być jednym z priorytetowych celów w okresie stowarzyszenia. Wśród działań harmonizacyjnych UE (zmierzających do stworzenia jednolitego rynku sprzętu i usług oraz wprowadzenia w tym celu jednolitego, zharmonizowanego systemu regulacyjno-prawnego) szczególne znaczenie ma opracowywanie i wdrażanie jednolitych standardów (norm technicznych) dotyczących urządzeń i świadczenia usług. Konieczne jest usunięcie ograniczeń w zakresie bezpośredniego przenoszenia standardów europejskich do wewnętrznego porządku prawnego w tych przypadkach gdy jest to pożyteczne dla rozwoju polskiego sektora telekomunikacyjnego.
11. W szczególności należy przeciwstawiać się próbom wykorzystania krajowych wymogów standaryzacyjnych dla ograniczania zagranicznej konkurencji w dziedzinie sprzętu telekomunikacyjnego. Równie istotne powinno być wykorzystanie dyrektyw UE zmierzających do stworzenia jednolitych zasad w zakresie dostępu do sieci i usług świadczonych w warunkach prawnego lub faktycznego monopolu. Stopniowe tworzenie warunków odpowiadających wymogom UE w zakresie taryf, linii dzierżawionych, ISDN (integrated services digital networks - sieci cyfrowe z integracją usług), telefonii głosowej, rozliczeń między operatorami i innych dziedzin powinno sprzyjać ewolucyjnej przebudowie obecnego systemu zdominowanego przez faktyczny monopol TP S.A. w podstawowych dziedzinach.
12. Rozwój społeczeństwa informacyjnego spowoduje wypieranie jednych gałęzi gospodarki i przemysłu przez inne i związane z tym przesunięcie siły roboczej. Może też w pewnym zakresie spowodować bezrobocie technologiczne wynikające z obniżenia pracochłonności procesów produkcyjnych dzięki ich automatyzacji i informatyzacji. Ważnym zadaniem państwa jest przygotowanie tych procesów w sposób minimalizujący napięcia społeczne i zapobiegnięcie bezrobociu spowodowanemu podniesieniem wymogów kwalifikacji i wykształcenia w gospodarce społeczeństwa informacyjnego, jak również przez tworzenie nowych miejsc pracy. Musi to być celem polityki w zakresie gospodarki, rozwoju technicznego, oświaty, polityki społecznej.
13. Rozwój infrastruktury i usług informacyjnych będzie w dłuższym okresie nadal skoncentrowany w obszarach zurbanizowanych. Może to spowodować rażące dysproporcje między różnymi obszarami i grupami społecznymi. Ogólnym zadaniem polityki państwa powinno więc być zapewnienie pluralizmu źródeł informacji i realizacji zasady równouprawnienia przy korzystaniu z systemów informatycznych oraz powszechnego dostępu całej ludności do nich i zapobieżenie w ten sposób możliwości skupiania przez jedną z grup całości informacji o funkcjonowaniu całej gospodarki lub jej znaczącej części.
14. Z jednej strony oznacza to działania na rzecz realizacji zasady "otwartej sieci", czyli zapobieganie monopolizacji sieci i zapewnienie możliwości korzystania z niej przez wszystkich nadawców i dostarczycieli usług informacyjnych oraz komunikacyjnych, regulowanie zasad konkurencji, koncentracji kapitału itp. w celu zagwarantowania pluralizmu informacyjnego i komunikacyjnego.
15. Z drugiej strony, oznacza to działania na rzecz realizacji zasady "powszechnej usługi". Kierunek działań wyznacza uchwalona w grudniu 1995 r. dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europejskiej o telefonii (Voice Telephony Directive) w tym właśnie celu nakłada na władze krajów członkowskich Unii Europejskiej obowiązek podjęcia działań na rzecz zapewnienia odbiorcom powszechnego dostępu do sieci telefonicznej oraz dostarczenia po przystępnej cenie usług telefonicznych dla wszystkich, którzy ich rzeczywiście potrzebują. Poszczególne państwa członkowskie mogą rozszerzyć zakres usług objętych powszechnym dostępem, np. na ISDN. Oznacza, że wszyscy będą mogli korzystać z telefonu a zatem także z faksu i modemu, z usług centrali i informacji telefonicznej, a także - jeżeli dysponują komputerem - do wszystkich usług informatycznych dostępnych za pośrednictwem linii telefonicznych. Dyrektywa uznaje, że zakres tego pojęcia ulegał będzie ewolucji wraz z postępem technicznym, a więc z czasem dostęp do sieci telefonicznej oznaczać będzie dostęp do rosnącej gamy usług.
16. Realizacja obowiązku zapewnienia usług objętych pojęciem powszechnej usługi wymaga określenia w każdym kraju ceny tych usług na odpowiednim poziomie oraz stworzenia systemu partycypacji wszystkich operatorów w funduszu rozwoju usług podstawowych. Utworzenie takiego funduszu i określenie zasad korzystania z gromadzonych środków powinno uruchomić działania infrastrukturalne na terenach najbardziej zaniedbanych w zakresie telekomunikacji. Świadczenie usług podstawowych nie powinno obciążać wyłącznie podstawowego operatora narodowego.
17. Istotnym zadaniem Państwa jest prowadzenie długofalowej akcji informacyjnej i promocyjnej, mającej pomóc społeczeństwu w przystosowaniu się do okresu przyspieszonej zmiany technologicznej i społecznej oraz uzyskania społecznego zrozumienia szans i wyzwań związanych w rozwojem społeczeństwa informacyjnego, stworzenia klimatu społecznej aprobaty dla działań z tym związanych.
18. Do zadań organów państwa należy wspieranie skoordynowanej informatyzacji całego sektora publicznego i administracji publicznej, służb zabezpieczenia społecznego, służby zdrowia itp. W celu upowszechnienia zastosowań informatyki należy rozważyć umożliwienie zakupu komputerów domowych po minimalnych cenach, na przykład przez odliczanie kosztów zakupu od podstawy opodatkowania. To samo może odnosić się do kosztu zakupu oprogramowania.
19. Obok polityki podatkowej także polityka celna powinna być traktowana jako istotny element polityki proinformatycznej państwa. Należy rozważyć dostosowanie wysokości stawek do wymogu preferowania polskiej produkcji przy zachowaniu preferencji dla tych produktów zagranicznych, które nie mogą być w Polsce produkowane. W obu przypadkach należy dążyć do zmniejszania wysokości taryf oraz likwidować wszelkie formy kontyngentów. W przypadku oprogramowania cło i podatek od towarów i usług (VAT) powinien w jednoznaczny sposób dotyczyć tylko nośników i dokumentacji.
20. Konieczny jest rozwój społecznych organizacji użytkowników jako form ruchu konsumenckiego, sprawującego kontrolę nad jakością i dostępnością usług informatycznych.

Prawne warunki tworzenia społeczeństwa informacyjnego

Rozwój infrastruktury informacyjnej

1.     W sprawach budowy sieci w pierwszej kolejności należy usuwać bariery prawne utrudniające tworzenie sieci telekomunikacyjnych przystosowanych do świadczenia wszystkich podstawowych usług informacyjnych, w szczególności sieci szerokopasmowych.

2. Specyficzne problemy występują w zakresie sieci przewodowych i bezprzewodowych. W dziedzinie sieci przewodowych należy dopuścić w najszerszym możliwym zakresie nowych inwestorów, którzy obok podstawowego narodowego operatora mogliby budować i eksploatować sieci. Brak alternatywnych operatorów sieci jest jedną z głównych przyczyn bardzo wysokiego poziomu opłat za usługi przesyłania informacji. Budowa sieci musi z wielu względów pozostać pod kontrolą administracji. Konieczne jest jednak ustalenie warunków uzyskiwania zezwoleń na budowę sieci opartych głównie na wymogach jakościowych i możliwościach współpracy z innymi sieciami.
3. Należy w miarę możliwości ujednolicać niezbędne ograniczenia podmiotowe dla jednostek inwestujących w infrastrukturę (np. w zakresie dopuszczalnego kapitałowego zaangażowania podmiotów zagranicznych), tak aby zróżnicowane prawne warunki inwestowania w sieci różnych rodzajów nie blokowały budowy sieci uniwersalnych. Należy eliminować istniejące ograniczenia w zakresie instalowania w sieciach urządzeń pochodzących od różnych krajowych i zagranicznych dostawców. Ograniczanie kręgu dostawców do podmiotów, które w przeszłości dokonały inwestycji w polskim przemyśle telekomunikacyjnym odbijało się negatywnie na efektywności całego sektora. Ograniczenia w tym zakresie zostaną zniesione najpóźniej do 1999 r.
4. Kluczowym zagadnieniem dla sieci przewodowych jest wyczerpujące uregulowanie sprawy korzystania z cudzych nieruchomości przez operatorów sieci telekomunikacyjnych. Regulacja ta powinna gwarantować niezbędny dostęp do cudzych nieruchomości, możliwość instalacji i konserwacji sieci, odpowiedni tryb rozstrzygania sporów powstających między operatorem a właścicielem. Nie mniej istotne jest dopuszczenie kolejnych operatorów do korzystania z "prawa drogi" nabytego przez pierwszego operatora sieci.
5. Rozwój sieci bezprzewodowych jest istotnie uzależniony od racjonalizacji gospodarowania widmem elektromagnetycznym. Priorytetowe zadania administracji państwowej są związane z uwalnianiem kolejnych zakresów częstotliwości dla zastosowań cywilnych, opracowaniem i publikacją krajowej tablicy przeznaczeń częstotliwości oraz opracowaniem czytelnych reguł dysponowania konkretnymi częstotliwościami i zakresami w ramach ogólnej polityki.
6. Przeznaczenia poszczególnych zakresów powinny być harmonizowane z zaleceniami UE dotyczącymi rezerwacji określonych zakresów dla europejskich systemów usług (np. telefonia komórkowa, usługi przywoławcze). W dziedzinie radiokomunikacji satelitarnej polskie prawo telekomunikacyjne musi osiągnąć stan umożliwiający kompetentne regulowanie działalności krajowych operatorów urządzeń satelitarnych. Władze odpowiedzialne za gospodarkę widmem elektromagnetycznym powinny zmierzać do usuwania odrębności w zakresie przeznaczeń poszczególnych zakresów częstotliwości będących wynikiem dawnych zobowiązań międzynarodowych.
7. Rozwój sieci należących do różnych operatorów będzie wymagał rozbudowania zasad i procedur sprawnego przyłączania sieci telekomunikacyjnych, w sposób...