Chava Frankfort-Nachmias, David Nachmias Metody badawcze w naukach spo�ecznych Przek�ad El�bieta Hornowska Zysk i S-ka Wydawnictwo Tytu� orygina�u Research Methods in the Social Sciences Copyright � 1996 by Scientific American/St. Martin's College Publishing Group, Inc. Published by arrangement with Scientific American/St. Martin's College Publishing Group, Incorporate in association with Zysk i S-ka Publishers Ali rights reserved Copyright � 2001 for the Polish translation by Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c, Pozna� Opracowanie graficzne i projekt ok�adki Dariusz Jasiczak Dodatek A prze�o�y�a Marzenna Zakrzewska Literatur� dodatkow� przygotowa� Jerzy Brzezi�ski Redaktor naukowy wydania polskiego prof. dr hab. Jerzy Brzezi�ski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Redaktor Zofia Doma�ska Wydanie I ISBN 83-7150-702-X Zysk i S-ka Wydawnictwo s.c. ul. Wielka 10, 61-774 Pozna� tel. (0-61) 853 27 51, 853 27 67, fax 852 63 26 Dzia� handlowy, ul. Zgoda 54, 60-122 Pozna� tel. (0-61) 864 14 03, 864 14 04 e-mail: sklep@zysk.com.pl nasza strona: www.zysk.com.pl Sk�ad dtp Marek Bar��g Druk i oprawa: Pozna�skie Zak�ady Graficzne SA Zarys tre�ci Wprowadzenie...................................... 11 Cz�� I � Podstawy bada� empirycznych 1. Podej�cie naukowe................................ 16 2. Badanie � podstawowe poj�cia.......................... 41 3. Podstawowe elementy procesu badawczego..................... 66 4. Problemy etyczne bada� w naukach spo�ecznych...................88 Cz�� II � Plany badawcze i struktura procesu badawczego 5. Plany badawcze: eksperymenty........................... 112 6. Plany badawcze: plany bada� przekrojowych i plany quasi-eksperymentalne...... 141 7. Pomiar...................................... 168 8. Dob�r pr�by i schematy doboru pr�by....................... 191 Cz�� III � Zbieranie danych 9. Metody obserwacyjne............................... 220 10. Badania sonda�owe................................ 240 11. Konstruowanie kwestionariusza........................... 266 12. Badania jako�ciowe................................ 297 13. Wt�rna analiza danych............................... 320 Cz�� IV � Przetwarzanie i analizowanie danych 14. Przygotowanie i analiza danych.......................... 350 15. Rozk�ad jednej zmiennej.............................. 369 16. Analiza dwuzmiennowa.............................. 404 17. Kontrola, poziom z�o�ono�ci i analiza wielozmiennowa............... 439 18. Konstruowanie indeksu i metody skalowania.................... 469 19. Wnioskowanie statystyczne............................ 490 Dodatki A. Wst�p do SPSS.................................. 515 B. Zasady pisania raportu z bada�........................... 568 C. Znak sumowania (X)................................ 579 D. Liczby losowe................................... 582 E. Powierzchnia pod krzyw� normaln�......................... 586 F. Rozk�ad t..................................... 587 G. Warto�ci krytyczne rozk�adu F........................... 588 H. Warto�ci krytyczne statystyki U w te�cie Manna-Whitneya.............. 593 I. Rozk�ad z2.................................... 596 S�owniczek........................................ 599 Podzi�kowania...................................... 615 I Szczeg�owy spis tre�ci Wprowadzenie...................................... 11 Cz�� I � Podstawy bada� empirycznych 1 � Podej�cie naukowe.................................. 16 Co to jest nauka? 17. Koncepcje wiedzy 18. Podstawowe za�o�enia przyjmowane w nauce 20. Cele nauk spo�ecznych 23. Rola metodologii 28. Rewolucja naukowa 32. Proces badawczy 36. Plan ksi��ki 37. Podsumowanie 39. Podstawowe terminy 39. Pytania sprawdzaj�ce 40. Literatura dodatkowa 40 2 � Badanie � podstawowe poj�cia............................41 Poj�cia 42. Definicje 44. Teoria: jej funkcje i rodzaje 51. Modele 59. Teoria, modele i badania empiryczne 61. Podsumowanie 63. Podstawowe terminy 64. Pytania sprawdzaj�ce 65. Literatura dodatkowa 65 3 � Podstawowe elementy procesu badawczego......................66 Problemy badawcze 67. Zmienne 70. Zwi�zki 74. Hipotezy 77. Problemy i hipotezy: wybrane przyk�ady 80. �r�d�a informacji o badaniach i hipotezach naukowych 81. Podsumowanie 86. Podstawowe terminy 87. Pytania sprawdzaj�ce 87. Literatura dodatkowa 87 4 � Problemy etyczne bada� w naukach spo�ecznych....................88 Dlaczego etyka w badaniach naukowych? 90. Wyr�wnywanie koszt�w i zysk�w 93. Wyra�anie zgody na podstawie posiadanych informacji 95. Prywatno�� 99. Anonimowo�� i poufno�� 102. Zawodowy kodeks post�powania etycznego 104. Podsumowanie 109. Podstawowe terminy 109. Pytania sprawdzaj�ce 110. Literatura dodatkowa 110 Cz�� II � Plany badawcze i struktura procesu badawczego 5 � Plany badawcze: eksperymenty............................112 Plan badawczy: przyk�ad 114. Klasyczny plan eksperymentalny 116. Wyprowadzanie wniosk�w o charakterze przyczynowo-skutkowym 119. Podstawowe cechy planu badawczego 120. Rodzaje plan�w badawczych 131. Podsumowanie 139. Podstawowe terminy 140. Pytania sprawdzaj�ce 140. Literatura dodatkowa 140 6 � Plany badawcze: plany bada� przekrojowych i plany quasi-eksperymentalne.......141 Rodzaje zmiennych i plany badawcze 143. Plany przekrojowe 145. Plany quasi-eksperymentalne 147. Plany ��czone 159. Plany preeksperymentalne 162. Por�wnanie plan�w badawczych 164. Podsumowanie 166. Podstawowe terminy 167. Pytania sprawdzaj�ce 167. Literatura dodatkowa 167 7 � Pomiar.......................................168 Natura pomiaru 170. Poziomy pomiaru 173. Transformacja danych 178. B��d pomiaru 179. Trafno�� 180. Rzetelno�� 185. Podsumowanie 189. Podstawowe terminy 190. Pytania sprawdzaj�ce 190. Literatura dodatkowa 190 8 � Dob�r pr�by i schematy doboru pr�by.........................191 Po co jest potrzebna pr�ba? 193. Populacja 193. Schematy doboru pr�by 197. Wielko�� pr�by 208. B��dy nielosowe 214. Podsumowanie 216. Podstawowe terminy 216. Pytania sprawdzaj�ce 217. Literatura dodatkowa 217 Cz�� III � Zbieranie danych 9 � Metody obserwacyjne................................220 Triangulacja 222. Rola obserwacji 223. Rodzaje zachowa� 225. Okre�lanie czasu obserwacji i rejestrowanie danych 227. Wnioskowanie 229. Rodzaje obserwacji 230. Obserwacja kontrolowana 230. Ekspe- rymenty laboratoryjne 230. Eksperyment terenowy 235. Podsumowanie 237. Podstawowe terminy 238. Pytania sprawdzaj�ce 238. Literatura dodatkowa 239 10 � Badania sonda�owe.................................240 Ankiety pocztowe 242. Wywiad osobisty 249. Wywiad osobisty a ankieta pocztowa 254. Zasady prowadzenia wywiadu 256. Wywiad telefoniczny 258. Por�wnanie trzech metod prowadzenia bada� sonda�owych 261. Wnioski 262. Podsumowanie 263. Podstawowe terminy 264. Pytania sprawdzaj�ce 264. Literatura dodatkowa 264 11 � Konstruowanie kwestionariusza............................266 Pytania 267. Tre�� pyta� 268. Rodzaje pyta� 270. Format pytania 274. Porz�dek pyta� 277. Ograniczanie stronniczo�ci: b��dy w konstrukcji kwestionariusza 280. List wprowadzaj�cy 284. Instrukcja 286. Konstruowanie kwestionariusza: analiza przypadku 287. Podsumowanie 294. Podstawowe terminy 295. Pytania sprawdzaj�ce 296. Literatura dodatkowa 296 12 � Badania jako�ciowe.................................297 Badania terenowe 299. Obserwacja uczestnicz�ca 300. Praktyczne problemy bada� terenowych 304. Podstawy teoretyczne bada� terenowych 313. Spo�eczno�� robotnik�w: przyk�ad bada� terenowych 315. Etyczne i polityczne aspekty bada� terenowych 317. Podsumowanie 318. Podstawowe terminy 319. Pytania sprawdzaj�ce 319. Literatura dodatkowa 319 13 � Wt�rna analiza danych................................320 Dlaczego wt�rna analiza danych? 322. Opinia publiczna i polityka spo�eczna: przyk�ad 324. Ograniczenia wt�rnej analizy danych 325. Spis ludno�ci 326. Szukanie danych wt�rnych 331. Pomiary nieinwazyjne 333. Dokumenty archiwalne 335. Analiza tre�ci 341. Podsumowanie 346. Podstawowe terminy 348. Pytania sprawdzaj�ce 348. Literatura dodatkowa 348 Cz�� IV � Przetwarzanie i analizowanie danych 14 � Przygotowanie i analiza danych............................350 Schematy kodowania 352. Konstruowanie zeszyt�w kodowych 357. Wykorzystywanie komputer�w w naukach spo�ecznych 365. Podsumowanie 366. Podstawowe terminy 367. Pytania sprawdzaj�ce 367. �wiczenia komputerowe 367. Literatura dodatkowa 368 15 � Rozk�ad jednej zmiennej...............................369 Rola statystyki 371. Rozk�ady cz�sto�ci 371. Graficzna prezentacja rozk�ad�w 375. Miary tendencji centralnej 379. Podstawowe miary rozproszenia 386. Miary rozproszenia oparte na �redniej 391. Rodzaje rozk�ad�w cz�sto�ci 396. Podsumowanie 400. Podstawowe terminy 401. Pytania sprawdzaj�ce 401. �wiczenia komputerowe 403. Literatura dodatkowa 403 16 � Analiza dwuzmiennowa................................404 Poj�cie zwi�zku mi�dzy dwiema zmiennymi 405. Miara zwi�zku 414. Miary zwi�zku dla danych nominalnych 417. Miary zwi�zku pomi�dzy zmiennymi dla skali porz�dkowej 421. Miary si�y zwi�zku dla danych interwa�owych 428. Podsumowanie 436. Podstawowe terminy 436. Pytania sprawdzaj�ce 436. �wiczenia komputerowe 438. Literatura dodatkowa 438 17 � Kontrola, poziom z�o�ono�ci i analiza wielozmiennowa.................439 Kontrola 441. Metody kontroli 442. Poziom z�o�ono�ci 449. Analiza wielozmiennowa: korelacje wielokrotne 459. Modele przyczynowe i analiza zmiennych 460. Podsumowanie 465. Podstawowe terminy 466. Pytania sprawdzaj�ce 466. �wiczenia komputerowe 468. Literatura dodatkowa 468 18 � Konstruowanie indeksu i metody skalowania......................469 Konstruowanie indeksu 471. Metody skalowania 479. Podsumowanie 487. Podstawowe terminy 488. Pytania sprawdzaj�ce 488. �wiczenia komputerowe 489. Literatura dodatkowa 489 19 � Wnioskowanie statystyczne...........................
rubi666