Nerwy rdzeniowe, jak wskazuje sama nazwa, biorą swój początek bądź kończą się w istocie szarej rdzenia kręgowego (w ośrodkach - jądrach ruchowych bądź czuciowych).
Rdzeń kręgowy rozpoczyna się na wysokości skrzyżowania piramid rdzenia przedłużonego. Leży w kanale kręgowym i kończy się stożkiem rdzeniowym, który przedłuża się w nić końcową, dochodzącą do kości krzyżowej.
W rdzeniu kręgowym obserwuje się dwa wyraźne zgrubienia. Jedno jest w odcinku szyjnym, a drugie - w odcinku lędźwiowym. Występowanie zgrubień jest związane ze zwiększonym obszarem unerwienia, jakim są kończyny: górna i dolna. W linii środkowej na powierzchni przedniej rdzenia widoczna jest szczelina pośrodkowa przednia, a bocznie od niej znajdują się symetryczne bruzdy boczno-przednie, z których wychodzą korzenie brzuszne, ruchowe. Na powierzchni tylnej, grzbietowej rdzenia - pośrodku jest bruzda pośrodkowa tylna, a bocznie od niej znajdują się symetryczne bruzdy boczno-tylne, w których pojawiają się korzenie tylne, czuciowe nerwów rdzeniowych.
W obrębie korzenia tylnego jest zwój rdzeniowy, zawierający neurony czuciowe. Na przekroju poprzecznym rdzenia widoczna jest istota biała, położona na obwodzie, i szara - leżąca w środku. Rdzeń kręgowy jest rozdzielony przegrodą na dwie połowy. W samym środku znajduje się kanał środkowy. Istota biała jest rozmieszczona w formie trzech sznurów - przedniego, bocznego i tylnego, w których przebiegają drogi nerwowe wstępujące i zstępujące, prowadzące informacje do lub z wyższych pięter układu nerwowego do niższych. W istocie szarej, która przybiera kształt motyla z rozłożonymi skrzydłami, wyróżnia się róg: przedni, boczny i tylny. W rogach przednich znajdują się neurony zgrupowane w pięć jąder odpowiedzialnych za ruch, w rogach bocznych jest jądro układu współczulnego, a w rogu tylnym znajdują się neurony czuciowe. Nerw rdzeniowy po wyjściu z kanału kręgowego przez otwór międzykręgowy oddaje gałązkę wsteczną - oponową, wchodzącą do kanału kręgowego i unerwiającą oponę twardą. Następnie oddaje gałązki łączące do pnia współczulnego, oddaje dwie zasadnicze gałęzie - przednią i tylną, które są nerwami mieszanymi (ruchowo-czuciowymi).
Gałęzie nerwu rdzeniowego unerwiają skórę, mięśnie szkieletowe i mięśnie gładkie, a także stawy i okostną.
W odcinku szyjnym jest 8 par nerwów rdzeniowych - z ich gałęzi przednich powstają dwa sploty: splot szyjny, utworzony z gałęzi przednich od pierwszego do czwartego nerwu szyjnego, i splot ramienny, w skład którego wchodzą gałęzie przednie od piątego do ósmego szyjnego i pierwszego nerwu piersiowego. Splot szyjny unerwia szyję i częściowo głowę. Najdłuższą jego gałęzią jest nerw przeponowy.
Od splotu ramiennego odchodzą nerwy do kończyny górnej: nerw łokciowy, nerw promieniowy, nerw pośrodkowy, nerw pachowy, a także i nerw mięśniowo - skórny, ponadto nerwy skórne przyśrodkowe ramienia i przedramienia.
W odcinku piersiowym gałęzie przednie nie tworzą splotów, a oddają 12 par nerwów międzyżebrowych, zaopatrujących ściany klatki piersiowej i górną część przedniej ściany brzucha.
W odcinku lędźwiowym jest 5 nerwów rdzeniowych, których gałęzie przednie tworzą splot lędźwiowy, od którego odchodzą nerwy zaopatrujące dolną część ściany brzucha i częściowo kończynę dolną.
Największym nerwem tego splotu jest nerw udowy, a najdłuższym nerw udowo - goleniowy, trzeba zaznaczyć, że jest on też i najdłuższym nerwem ciała człowieka.
Odcinek krzyżowy liczy również pięć nerwów, których gałęzie przednie wraz z gałęzią od ostatniego nerwu lędźwiowego i pierwszego guzicznego tworzą splot krzyżowy. Gałęzie tego splotu zaopatrują ścianę miednicy i większą część kończyny dolnej. Największym nerwem tego splotu jest nerw kulszowy, który w okolicy dołu podkolanowego dzieli się na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny. Warto zaznaczyć, ze każdy z nerwów rdzeniowych prowadzi włókna nerwowe o charakterze ruchowym, czuciowym i wegetatywnym, zaopatrujące skórę, mięśnie, - błony surowicze, kości i stawy. Ucisk na korzenie bądź gałęzie nerwów rdzeniowych daje dolegliwości bólowe, znane pod nazwą dyskopatii (wypadnięcia dysku), lumbago, czy tez rwy kulszowej.
Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych zaopatrują głębokie mięśnie karku, grzbietu, stawy kręgosłupa oraz skórę głowy w okolicy ciemieniowo-potylicznej karku i grzbietu.
madzia19960