Barbara Weigl, APS 2005, Konflikt, stereotypy, uprzedzenia - fakultet
Literatura:
Frączek A., Pufal-Struzik I., red. (1996) Agresja wśród dzieci i młodzieży. Perspektywa psychoedukacyjna. Kielce, Wyd. Pedagogiczne ZNP
Frączek A., Zumkley H.(1993) Socjalizacja a agresja, Warszawa, IP PAN
Ghiglieri M.P (2001) Ciemna strona człowieka. W poszukiwaniu źródeł meskiej agresji. Wydawnictwo CiS, Wydawnictwo WAB
Działania agresywne są tak zorganizowane, że w ich rezultacie powstaje szkoda, utrata cenionych wartości, cierpienie i ból.
Proponowane są różnorodne klasyfikacje i opisy zjawiska agresji.
Ze względu na złożoność i trwałość zachowania agresywnego wyróżnia się:
· reakcję agresywną (odpowiedź organizmu na proste zewnętrzne lub wewnętrzne bodźce, wywołujące specyficzne pobudzenie do agresji („wyzwalacze agresji” - Berkowitz, 1974)
· czynności agresywne (nastawione na cel, osobę, związane z antycypacją wyniku)
· działalność agresywną (długotrwałe formy aktywności antyspołecznej, oceniane przez odniesienie do kulturowo wypracowanych wzorów)
Ze względu na formę czynności agresywnej oraz obiekt ataku proponowany jest podział na:
· agresję werbalną (słowną)
· agresję fizyczną
· agresję symboliczną
· agresję wyobrażeniową
· agresję bezpośrednią
· agresję przemieszczoną
Ze względy na przyczyny (mechanizm pobudzenia) wyróżnia się:
· agresję gniewną, spontaniczną, wrogą, reaktywno-impulsywną, emocjonalną (frustracyjną),
· agresję instrumentalną, związaną z realizacją innych, nie-agresywnych potrzeb (np. uzyskiwanie dóbr materialnych, utrzymywanie statusu w grupie, utrzymanie jakiejś sytuacji, agresja obronna- reakcja na atak, związana z ochroną „ja”)
· agresję zadaniową (związaną z rolą społeczną, sporty walki, zabawy z użyciem symbolicznej czy rzeczywistej „przemocy” nasilającej się często wskutek zaangażowania w walkę w toku gry)
W badaniach i analizach psychologicznych termin „agresja” jest używany do określenia
· sytuacyjnie wywołanych stanów motywacyjnych (zamiennie z takimi określeniami jak gotowość emocjonalna, gniew, oburzenie, irytacja)
· reakcji lub aktywności, tzn. prostszej lub bardziej złożonej postaci interpersonalnego zachowania, opisywanego poprzez wskazanie jego przejawów, wyznaczników, funkcji i efektów
· stałej cechy indywidualnej (definiowanej opisowo w kategoriach powtarzalnych, utrzymujących się i odznaczających trans-sytuacyjną stałością wzorców zachowania, stałych orientacji życiowych, cech, nawyków, motywów, skryptów, postaw)
· sekwencji interpersonalnych lub społecznych interakcji, diagnozowanych nie tylko na podstawie funkcji wobec innych, lecz również poprzez odniesienie do społeczno-kulturowych standardów ewaluacyjnych.
Drogi rozwoju i indywidualne różnice w zakresie agresji w ciągu życia jednostek
Dynamika powstawania oraz utrzymywania się motywacji i różnych form zachowań agresywnych w ciągu życia jednostek jest niejednorodna i skomplikowana.
Wraz z wiekiem następuje przechodzenie od ataku fizycznego do werbalnego.
Z wiekiem nasilają się różnice między dziewczynkami i chłopcami w zakresie przejawów agresji i wrogości, np. u chłopców interpersonalna agresja przejawia się głównie bójkami, podczas gdy dziewczynki, poczynając od wieku pokwitania, manipulują relacjami społecznymi np. tworząc koalicje i plotkując. Dzieci inaczej niż dorośli rozumieją wrogą intencję itd.
Mimo iż zjawisko jest złożone, istnieje pokaźna wiedza o stałości agresywnych wzorców zachowania u małych dzieci i w trakcie ich późniejszego rozwoju.
Wiedza ta nie przesądza o biologicznej lub społecznej genezie agresji, lecz wnosi raczej o interakcyjnej naturze zjawiska.
Pierwszą wyczerpującą analizę problemu stałości agresji u chłopców i mężczyzn przedstawił Dan Olweus (1979). Przegląd 16 studiów longitudinalnych (wiek badanych 2-18 lat; odstęp czasu pomiędzy pomiarami od 6 miesięcy do 21 lat, średnia 5,7 lat; średnia liczebność próby n=116; różne metody pomiaru, choć zawsze poziom agresji szacowany przez innych) pokazał, że:
· istnieją stałe różnice indywidualne w zakresie agresji, ujawniające się już od 3 roku życia
· wraz ze wzrostem odstępu czasu pomiędzy oszacowaniami, maleje współczynnik stałości. Przewidywany (z równania regresji) współczynnik stałości dla jednorocznego odstępu wynosi r=0.76, dla 5 lat r=0.69, dla 10 lat r=0.60. Stałość agresji D. Olweus porównał do stałości IQ.
Powtórna analiza problemu przeprowadzona na nowszym materiale empirycznym przedstawiona została przez Horsta Zumkleya (1993). Dokonał on przeglądu i re-analizy dziesięciu studiów, zawierających badania 14 niezależnych grup mężczyzn, dla których określono współczynniki stałości agresji. Wiek osób badanych w chwili pierwszego pomiaru wahał się od 2 do 19 lat, odstęp pomiędzy pomiarami wynosił od 1 roku do 22 lat, średnia liczebność próby n = 159 osób. Porównaniu poddawano jeden lub kilka wskaźników czynności agresywnej. Wyniki poniżej
autorzy liczba odstęp korelacja
badanych w latach
Bullock, Merrill (1980) 79 9/10 (1) 0.97
Pitkanen (1981) 60 8/9 0.78
Cairns, Cairns (1984) 81 9/10 0.97
0.41
Feshbach (1984) 297 8/9 0.76
Price 0.70
388 8/9 0.91
0.98
297 8/10(2) 0.68 0.85
Backteman (1981) 413 10/13(3) 0.60
Magnusson
Cummings (1989) 22 2/5 0.39
0.63
0.87
0.67
Olweus (1984) 201 13/16 0.80
Pitkanen (1981) 33 14/19(5) 0.33
Pitkanen (1981) 60 9/14 0.46
Pitkanen (1981) 189 8/14(6) 0.69
0.46
0.45
0.42
Pitkanen (1981) 60 8/14 0.61
0.43
Lefkowitz (1977) 211 8/19(11) 0.53
Pitkanen (1981) 33 8/19 0.52
0.55
Huesmann (1984) 211 8/19 0.52
0.33
Huesmann (1984) 198 19/30 0.41
Huesmann (1984) 198 8/30(22) 0.38
Eron (1987) 135 8/30 0.32
...
tina231