antropologia kultury.pdf

(219 KB) Pobierz
33480098 UNPDF
Antropologia kulturowa
opr. Slytheringirl
1
Antropologia – dziedzina badająca społeczeństwa pierwotne oraz współczesne. Powstała w
drugiej połowie XIX wieku.
Bodźcem do myślenia antropologicznego jest obcość, inność społeczeństw, które
postrzegamy jako inne od naszych. Zadziwienie, że ludzie mają inne obyczaje, fizjonomię,
kulturę sprawiły, że wykształciła się nauka zwana antropologią.
Człowiek jest istotą stworzoną przez kulturę i jednocześnie ją tworzącą.
Prageneza antropologii – podróż człowieka w nieznane i poznanie obcych ludzi nie
definiowanych jako „swoi”. Zadziwienie, ciekawość obcymi kulturami.
Wielkie odkrycia geograficzne. Odkrycie innego świata. Zastanawiano się czy ludzie tam
mieszkający są ludzcy, stworzeni przez Boga, czy to w ogóle są ludzie. Pytania były stawiane
z punktu widzenia naszej kultury – pytania etnocentryczne.
Etnocentryzm – poznawanie i ocenianie innej kultury przez pryzmat własnej. Wzmacnia on
własną tożsamość. Zetknięcie z obcością utwierdza nas w przekonaniu, że nasze życie jest
lepsze. Twórcą pojęcia jest W G Sander.
Cechy etnocentryzmu:
- Zamknięcie na obcą kulturę
- Podtrzymywanie własnej tożsamości
- Etnocentryzm zawsze występuje w pierwszym zetknięciu z obca kulturą
Etnocentryzm może wynikać z:
- Przynależenia do innej kultury
- Przekonania, że jesteśmy lepsi
Indianie – postawy wobec nich
1) Montagne – uważał, że należy opisywać zjawiska kulturowe z perspektywy tej kultury,
którą się ocenia. Europejczycy powinni odrzucić chęć dominacji nad innymi kulturami.
Rousseau – cywilizacja deprawuje człowieka.
2) Postawa etnocentryczna
– De las Casa (hiszpański ksiądz). Indianie to ludzie stworzeni przez Boga. Są to
istoty wartościowe, pracowite, dobre, ale w ich życiu brakuje im Boga. Należy
Go im przedstawić. Do szczęścia Indianom brakuje jedynie chrześcijaństwa.
Indianie są prawie doskonali (humanizm). Należy ich ewangelizować
(etnocentryzm).
– Etnocentryzm twardy – kultura europejska jest najlepsza, nadrzędna. Inne
kultury są dzikie, niższe. Kultura ujarzmia naturę. Należy dzikiego
cywilizować, by wyplenić u niego cechy wytworzone przez naturę.
Pigmeje – ognisko łączące ludzi i małpy.
Oświecenie zaczęło doceniać wartość innych cywilizacji (np. Chiny).
W oświeceniu rodzi się schemat stadialnego rozwoju kultur:
1) Dzikość
2) Barbarzyństwo
3) Cywilizacja
Człowiek cywilizowany ma się tak do człowieka dzikiego jak teraźniejszość do przeszłości.
Racjonalizacja naszego poczucia wyższości. Europejczycy są coraz bardziej przekonani o
Antropologia kulturowa
opr. Slytheringirl
2
słuszności ekspansji i brania pod swe wpływy kulturowe innych ludów. (Polityka i
gospodarka też się liczy).
Pod koniec oświecenia Europejczycy obejmowali wpływem ludność o liczbie ½ ludności
Europy. Potem kontroluje 30% ludności świata. Przed I Wojną Światową 85% świata to
kolonie.
Zagadnienia antropologiczne były badane jeszcze przed powstaniem samej nauki. (np. przez
filozofię). Kiedy antropologia stała się nauką wiele jej zagadnień było już opracowanych –
np. problem postępu.
Antropologia powstała w UK. Jej ojciec Edward Tylor założył katedrę antropologii w
Oxfordzie. Tylor reprezentował pierwszy nurt w antropologii, czyli ewolucjonizm. Był to
dominujący kierunek we wszystkich naukach – fascynacja teorią Darwin’a.
Zasługi Tylor’a dla antropologii:
- Stworzył antropologię jako naukę.
- Pierwsze koncepcje kultury i wytyczenie pierwszych dróg badania kultury.
- Definicja kultury – kultura, czyli cywilizacja. Złożona całość, obejmująca wiedzę,
wierzenia, sztukę, moralność, prawo, obyczaje oraz inne zdolności i nauki zdobyte
przez ludzi jako członków społeczeństwa.
Definicja ta określa bardzo szerokie pole dla antropologii – wszelki przejaw działania
ludzkiego. Wszystko, co robimy jest kulturą.
Człowiek się uczy kultury jako członek społeczeństwa. Kultura jest atrybutem ludzkości, jest
tym, co odróżnia człowieka od reszty przyrody. Kulturę nabywamy i należy ona zawsze do
jakiejś grupy. Człowiek może tworzyć kulturę i ją przekazywać.
Wg Kłoskowskiej kultura jest przedłużeniem natury.
W perspektywie ontogenetycznej – kultura jest zaprzeczeniem natury.
Ewolucjonizm – pierwszy kierunek w antropologii (L. Morgan, J. Frazer)
1. Świat ludzi i zwierząt podlega tym samym prawom i tak samo powinien być badany.
Antropologia powinna być nauką na wzór nauk przyrodniczych. Jej zadaniem jest
generowanie ogólnych praw i teorii.
2. Badanie zależności powinno być zajęciem antropologii.
3. Jedność ludzkiej natury. Ludzie są tacy sami i podobnie będą się zachowywać w
podobnych warunkach.
4. Genetyzm – przekonanie, że wyjaśnienie zjawiska polega na wskazaniu jego źródła.
5. Wszystko podlega zmianie. Zmiana jest ogólna prawidłowością. Świat jest
dynamiczny. Zmiana jest zawsze progresywna, jest postępem, przechodzenie od
czegoś mniej złożonego, do czegoś bardziej złożonego (darwinizm). Zmiana jest
zawsze postępem i ma charakter pozytywny.
Postęp jest ciągły, stopniowy, nierównomierny, jednoliniowy.
Ewolucjonistów kultura interesowała jako atrybut ludzkości. Miarą postępu, wg
ewolucjonistów, jest technologia, wymiar cywilizacyjny.
Ewolucjoniści nie korzystali z regularnych badań empirycznych, tylko z opowieści
podróżników, misjonarzy itp. Podstawiali dane empiryczne do określonych schematów. Jeśli
dane „nie pasowały” to sądzono, że zostały one błędnie zebrane. Schemat był zawsze dobry to
dane mogły być złe – jest to zarzut metodologiczny. (+ brak badań terenowych).
Antropologia kulturowa
opr. Slytheringirl
3
W pewnym momencie zaczęto kwestionować wiarygodność ewolucjonizmu.
Zarzut metodologiczny.
Nie każda kultura rozwija się w ten sam sposób, nie jest to uniwersalne.
Grzech etnocentryzmu.
Nurty antropologii:
1. Ewolucjonizm i dyfuzjonizm (nurty pierwotne)
Dyfuzjonizm – nurt mało popularny, w dużej mierze przeciwny ewolucjonizmowi.
Zakładał, że człowiek rzadko kiedy wpada na dobry pomysł, dlatego wszystko, co uzyskała
ludzkość jest wynikiem przepływu dóbr między kulturami.
2. Funkcjonalizm (Anglia) i równolegle Szkoła Amerykańska.
Szkoła Amerykańska: nurt kultury i osobowości, integracja kultury, badania nad
językiem.
3. Strukturalizm.
4. Antropologia symboliczna (współcześnie).
Badania terenowe (Malinowski)
1. Przedstawienie organizacji plemienia – szkielet kultury.
2. Wypełnienie szkieletu konkretną treścią – ciało i krew.
3. Duch – zbiór dokumentów w postaci wypowiedzi, typowych wydarzeń, form
magicznych. Tubylcza mentalność.
Te 3 drogi prowadzą do uchwycenia tubylczego punktu widzenia w myśl relatywizmu
kulturowego i zrozumienie jego poglądu na świat.
Co trzeba zrobić, by poznać kulturę?
- Udać się do społeczności.
- Być tam długi czas.
- Pełna izolacja od własnej kultury, np. od misjonarzy.
- Poznanie języka społeczności.
- Pogłębiona obserwacja oparta na interakcji z „innymi”.
Teren – odległa przestrzeń, obszar oddalony od własnej kultury, również w sensie
geograficznym.
Kryteria badań:
- Długość pobytu.
- Interakcja bezpośrednia.
- Rozumienie języka.
- Intensywność, powtarzalność kontaktu lub intensywne przebywanie.
Badacz:
- Przygotowany do podróży.
- Powinien zachowywać swoją tożsamość – nie być kosmopolitą.
- Dystans wobec płci, rasy i seksualności.
- Transwestytyzm – zmiana tożsamości przez zmianę wyglądu kulturowego:
a) Przebranie się w strój tubylców
b) Poprzez własny strój podkreślanie własnej odrębności (bardziej
poprawne).
Antropologia kulturowa
opr. Slytheringirl
4
Kulturowe uwarunkowania płci
Relacje między kultura i naturą najlepiej uwydatniają się, kiedy rozmawiamy o płci.
Kobiety rodzą dzieci i to się potem przekłada na ich rolę społeczną.
Są przypisane cechy związane z byciem kobietą i mężczyzną. Jest to inwencja
kulturowa, przyzwyczajenie kulturowe, nasza wizja, jacy powinniśmy być. Role są dla
nas naturalne i oczywiste jako dla ludzi w ogóle.
Margaret Mead (uczennica F. Boas’a, założyciela antropologii amerykańskiej).
Kultura osobowości.
- Środowisko kształtuje osobowość.
- Fazy rozwoju człowieka są uzależnione od cywilizacji, w jakiej żyją.
Podział na 3 społeczności dokonany przez Mead.
1. Arapesh’owie – unikają rywalizacji, spokojni, opiekujący się potomstwem (opieka
macierzyńska), wrażliwi, serdeczni, mili, ufni, otwarci.
- Przez pierwsze miesiące matka nie wypuszcza dziecka z rąk. Płacz dziecka jest
wielką tragedią.
- Dzieci sypiają z matką, dziecko ma stałe poczucie ciepła i bezpieczeństwa.
- Dzieciak siusia pod siebie i nie jest to złe. Potem jak jest już dorosły to nie umie
panować nad tą częścią fizjonomii. (np. ze strachu siusia).
- Wszyscy są dla dziecka krewnymi, albo przez krew, albo przez powinowactwo.
Efektem takiego traktowania jest wykształcenie cech (opisanych powyżej) w takim
samym stopniu u mężczyzn, jak i u kobiet.
2. Mundgumorowie
- Potrzebne są dziewczynki, bo można je wymienić na męża. Kobieta przynosi
korzyść rodzinie, chłopców się niechętnie rodzi.
- Stosunkowo często rodzą się bliźnięta. (jeśli chłopiec i dziewczynka to chłopca się
raczej zabija).
- Niemowlęta trzyma się w półokrągłym, niewygodnym dla dziecka koszu.
- Jeśli dziecko zaczyna płakać, kobieta zaczyna drapać w kosz. Jeśli dzieciak się nie
uspokoi, to dostaje pierś. Jeśli przestanie ssać, to wraca z powrotem do kosza,
dlatego niemowlęta piją mleko szybko i zachłannie.
- Konieczność opieki nad chorym dzieckiem wkurza wszystkich.
- Dzieci wychowywane są bez miłości.
Efektem takiego traktowania jest wykształcenie takich cech, jak: brak opiekuńczości, brak
uczuć macierzyńskich, wrogość, agresja, rywalizacja, podejrzliwość, brak ufności, brak
poczucia bezpieczeństwa, konfliktowość. W ten sam sposób zachowują się i kobiety, i
mężczyźni.
3. Społeczność Tchambuli – żyje zasadniczo dla sztuki.
- Bardziej interesują się ceremoniałami, niż okazjami, z okazji których są one
wyprawiane.
- Mężczyźni głównie zajmują się sztuką, grają na instrumentach, wytwarzają maski,
organizują ceremonie.
- Kobiety darzą się uczuciem solidarności i przyjaźni. Pracują grupami, razem
gotują itp.
- Mężczyźni atmosfera napięcia, podejrzliwości. (‘Usiadł z prawej strony’ –
ciekawe, o co mu chodziło?)
- System patrylinearny – obejmuje ziemie i domy.
- Kobiety łowią ryby, rozporządzają dochodami.
Antropologia kulturowa
opr. Slytheringirl
5
Kobiety
Mężczyźni
Solidarne
Dobrze zorganizowane
Pracowite
Niekonfliktowe
Utrzymują dom
Decydują o funkcjonowaniu
społeczności
Kłótliwi
Sfrustrowani
Podejrzliwi
Drażliwi
Próżni
Zajmują się głównie działalnością
artystyczną
Są zależni od kobiet
Wnioski:
Nie zawsze osobowość społeczna kobiet i mężczyzn jest zróżnicowana przez płeć.
Kultura (nie natura!) kształtuje cechy związane z płcią.
Jednostki kulturowo wywłaszczone – ich zachowanie odstaje od wzoru, np. Arapesh u
Mundgumorów.
M. Moir, D. Jesel
Różnice między kobietą i mężczyzną wynikają z funkcjonowania mózgu.
Mózg ma 2 półkule.
- Lewa półkula – zdolności werbalne, językowe, postrzegania szczegółów, funkcje
praktyczne, funkcje konkretne, porządek linearny.
- Prawa półkula – funkcje wizualne, przestrzenne, postrzeganie całościowe, funkcje
emocjonalne, abstrakcyjne, kształty i schematy.
U kobiet podział między prawą i lewą półkulą jest mniej wyróżniony, ośrodki są
bardziej rozproszone – mniej wyspecjalizowane.
Lewa półkula odmiennie zorganizowana u kobiet i mężczyzn.
- Funkcje mechanizmów językowych – skłonność do werbalizacji. Kobiety są bardziej
efektywne, szybciej opanowują zdolności językowe.
- Mężczyźni nie dają się łatwo rozpraszać zbędnymi informacjami. Mężczyźni mogą
robić dwie rzeczy na raz.
- Mężczyźni mają zdolność do abstrakcyjnych zadań matematycznych.
- Kobieca intuicja – kobiety mają więcej połączeń i mogą więcej analizy zrobić, mimika
twarzy, gestykulacja, barwa głosu.
Gender studies - nastawienie feministyczne
Reklamy odmiennego stereotypu – reklama z Georgem i samochodem. (Wyposażenie nie
obejmuje Georga).
D. Riesman
- Określony typ społeczeństwa uwarunkowuje określony typ osobowości:
a) Społeczeństwa sterowane tradycją – człowiek kieruje się tradycją.
b) Społeczeństwa wewnątrzsterowne – człowiek wewnątrzsterowny.
c) Społeczeństwa współczesne – Człowiek zewnątrzsterowny.
33480098.001.png

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin