Justyna Orzelska bohaterka Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej.pdf

Bohater literacki

Ucz się z

Justyna Orzelska,

bohaterka Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej

Justyna Orzelska to jedna z głównych bohaterek Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej.

Przedstawicielka zbiedniałej szlachty, rezydentka w domu swojego wuja. Kobieta nie-

mal idealna – jedna z niewielu tego typu bohaterek w naszej literaturze – może poza

Marynią Połaniecką, bohaterką Rodziny Połanieckich Henryka Sienkiewicza oraz He-

leną Stawską , bohaterką Lalki Bolesława Prusa.

O utworze źródłowym

Autorka zamierzała napisać histo-

rię miłości panny z dworu i schło-

piałego szlachcica, niedługi ro-

mans obyczajowy. Planowała za-

tytułować tę powieść Mezalians .

Ale powieśc rozrosła się do roz-

miarów epopei (i co ważniejsze,

taką zyskała rangę). Przedstawia

obraz życia Polaków (głównie

szlachty) na kresach, a miłość

Jana i Justyny jest tylko jednym

z wątków – choć bez wątpienia

ważnym. W powieści dużą rolę

odgrywają idee pozytywistyczne –

pracy organicznej i pracy u pod-

staw. Deklaracje ideowe bohate-

rów brzmią jednak nieco sztucz-

nie i papierowo – łamiącym się

ze wzruszenia głosem Justyna

oświadcza, że zamierza uczyć wiej-

skie dzieci czytać i pisać (czyli

realizować się poprzez pracę

u podstaw); Witold w czułej roz-

mowie sam na sam ze słodką

blondyneczką Marynią proponu-

je jej, by razem żyli i pracowali

dla naszych drogich idei .

Znaczenie postaci

Niebezpiecznie bliska ideału a może nawet idealna Justyna Orzelska nie jest postacią

„papierową”. Została skonstruowana przez autorkę tak, że wydaje się kobietą z krwi

i kości, a nie tylko „nośnikiem idei pozytywistycznych”, jak Witold Korczyński, bohater

tej samej powieści. Przeżywa rozterki i wahania, dość długo nie może dojść do siebie po

rozstaniu z Zygmusiem Korczyńskim i nawet gdy odmawia mu dalszych spotkań w spo-

sób definitywny – cierpi. Orzeszkowa ukazuje ewolucję Justyny – od dziewczyny, która

chciałaby coś zrobić ze swoim życiem, ale nie wie dokładnie co, do zdecydowanej, pew-

nej swoich racji kobiety, która stawia czoła uprzedzeniom społecznym. Pewnej siebie

i umiejącej walczyć o swoje szczęście.

CV – biografia

Justynę poznajemy w momencie, gdy wraca z kościoła ze swoją ciotką, Martą. Obie

kobiety łaczy serdrczny stosunek, rozmawiają o sprawach osobistych, np. o zawiedzio-

nych nadziejach Justyny na małżeństwo z bogatym krewnym, Zygmuntem Korczyńskim.

Justyna zadomowiła się we dworze Benedykta, ale nienajlepiej czuje się z tym, że jest

tylko uboga krewną. Martwi ją, że goście pani Emilii (zwłaszcza kpiarz i lekkoduch

w złym stylu, Bolesław Kirło), bawią się kosztem jej zdziecinniałego, łakomego ojca,

a ten nie widzi, że jest ofiarą okrutnych żartów.

Gdy wychodzi z imienin pani Emilii i spaceruje bez celu, spotyka Jana Bohatyrowi-

cza, przystojnego i miłego blondyna, którego znała z widzenia już wcześniej. Mężczy-

zna zaprasza ją do swojego domu i już wtedy rodzi się między nimi uczucie. Serdeczny

i otwarty Jan wydaje jej się bliższy niż salonowe towarzystwo zgromadzone u pani Emi-

lii. Prosi, by Jan i Anzelm zabrali ja ze sobą na grób Jana i Cecylii, założycieli rodu

Bohatyrowiczów. W ten sposób dziewczyna zdobywa serce starego Anzelma, który do tej

pory odnosił się do niej raczej nieufnie. Znajomość z Janem rozwija się dość szybko – co

bardzo niepokoi Martę.

Zaniepokojona starsza kobieta opowiada o dawnej miłości jej i Anzelma Bohatyro-

wicza, zakończonej rozstaniem. Przestrzega Justynę przed zbytnim zaangażowaniem

się w znajomość z bratankiem Anzelma.

Tymczasem Zygmunt Korczyński nie poddaje się – znudzony swą zakochaną w nim

bez pamięci żoną, przesyła Justynie książki i liściki. Ale dziewczyna pozostaje twarda.

Nie wie jeszcze, że poważnie jest nią zainteresowany pewien, „dekadencki” arystokrata

– morfinista (autorka pisze o tym ze zgrozą) Teofil Różyc, który wypytuje o nią swą

kuzynkę Marię Kirłową. Planuje się nawet oświadczyć.

Justynie coraz bardziej podobaja się sąsiedzi Jana – uczynni, życzliwi, gościnni lu-

dzie. Pomaga im przy żniwach i idzie jej całkiem dobrze. Zostaje zaproszona na wesele

miłej przyjaciółki przyrodniej siostry Janka – Elżuni. Ona i Jan bawią się bardzo dobrze,

ma dojść już do wyznań… Lecz atmosferę psuje postępek rywalki Justyny, od dawna

zakochanej w Janku Jadwigi Domuntówny, bogatej i urodziwej chłopki. Zazdrosna dziew-

czyna rzuca w Justynę kamieniem (na szczęście chybia). Romantycznyy nastrój powraca

wieczorem – para wyznaje sobie w końcu miłość i Justyna i Jan zaręczają się.

Nad Niemnem łączy cechy powie-

ści realistycznej i tendencyjnej.

Tematy, do których omówienia

może przydać się bohaterka

• kobieta

• praca

• idee pozytywizmu

Znaczenie postaci

CV – biografia

Bohater literacki

Ucz się z

Lecz nastepnego dnia los szykuje kolejną niespodzianke dla Justyny – Maria Kirło-

wa prosi o jej rękę w imieniu swojego krewnego, Teofila Różyca, oczarowanego jej

chmurną urodą i dumą. Justyna wyznaje, że jest już zaręczona. Teresa i pani Emilia są

zdruzgotane tym, że dziewczyna odrzuca tak wspaniałą propozycję – biednej szlachcian-

ce nie mogło się przecież zdarzyć nic lepszego!

Cieszą się za to Witold, Benedykt, początkowo przeciwna tej znajomości Marta,

a nawet… oświadczająca się w imieniu Różyca Kirłowa. Następuje happy end, zmącony

brzydkim zachowaniem ojca Justyny – który jest oburzony, że razem z córką będzie

odtąd musiał mieszkać wśród prostaków, w niewygodnej chacie. Benedykt uspokaja go

jednak, że może nadal pozostać w Korczynie i staruszek uspokaja się. On i Justyna udają

się do domu Jana.

Najważniejsze momenty w życiu bohaterki

• Ślub Zygmunta Korczyńskiego, romantycznego adoratora Justyny, z Matyldą – czyli

koniec romansu

• Zawarcie znajomości z Jankiem Bohatyrowiczem – początek wzajemnej sympatii,

a nawet fascynacji

• Pierwsza wizyta w domu Jana; poznanie jego stryja Anzelma

• Opowieść ciotki Justyny, Marty, o miłości łączącej kiedyś ją i Anzelma Bohatyrowi-

cza (zakończonej rozstaniem zakochanych – ślub dobrze urodzonej szlachcianki ze

schłopiałym szlachcicem uchodził za mezalians)

• Wizyta na grobie Jana i Cecylii oraz na mogile powstańców w towarzystwie Janka

i Anzelma

• Praca przy żniwach razem z chłopami

• Zabawa na wiejskim weselu; wiejskie życie coraz bardziej podoba się Justynie (tak

jak i młody Bohatyrowicz)

• Justyna i Jan wyznają sobie miłość – od tej pory są narzeczonymi

• Zaręczona już dziewczyna odrzuca propozycję małżeństwa złożoną przez Różyca (za

pośrednictwem Marii Kirłowej), czym wywołuje zgorszenie większości zgromadzo-

nych osób.

• Benedykt Korczyński, jej opiekun, razem ze szczęsliwą Justyną idą z „przedmał-

żeńską wizytą” do domu Jank

Inni o Justynie

(…) dziewczyna pełnoletnia, energiczna i nie-

głupia (…)

(Benedykt Korczyński)

Prostaczka! (Zygmunt Korczyński na

wieść o jej zaręczynach z Janem)

Justynko! jak to? ty taka dumna!ty,co przez

dumę nic ode mnie przyjąć nie chciałas, kiedy ja

ciebie, jak wypadało, ubierać pragnęłam! ty, co

przez dume najniewinniej z siebie żartować nie

pozwalałaś! ty odrzucasz teraz los świetny,

wysokie stanowisko w świecie, a wyjść chcesz

za chłopa…tak! za chłopa… (Emilia Kor-

czyńska na wieść o jej zaręczynach z Janem)

(…) melancholiczka jesteś… i dumna jak

księżniczka. Od wujostwa nic przyjmować nie

chcesz, ze swoich procencików ubierasz sie-

bie i ojca, trzewiki nawet oszczędzasz, tak że

czasem boso chodzisz, kapelusza i rękawiczek

nie nosisz…

(Marta Korczyńska do

Justyny)

Związki bohaterki z innymi postaciami utworu

Piękna panna

(Teofil Różyc)

• półsierota (jej matka, siostra cioteczna Benedykta, zmarła dość dawno temu)

• opiekunka zdziecinniałego ojca

• podopieczna Benedykta i rezydentka w jego domu; wuj bardzo ją lubi i ma do niej

wyraźną słabość

• jej ciotką jest Marta Korczyńska; to nie tylko krewna, ale i powiernica, dobra koleżanka

• jej kuzynem jest Witold, syn Benedykta – panują między nimi dobre stosunki

• miała romans z Zygmuntem Korczyńskim, ale okazała się nieodpowiednią partią dla

niego

• jest nią zafascynowany Teofil Różyc

• ona z kolei jest zafascynowana Janem Bohatyrowiczem

(…) Justysia jest krewną męża mego, córka

jego ciotecznej siostry. Ojciec jej, pan Orzelski,

przez nieszczęśliwe zdarzenia stracił swój

majątek, a wkrótce potem owdowiał. Od tego

czasu oboje u nas mieszkają. justynka, kiedy

przybyła do nas,miała lat czternaście, a w tym

wieku już są przyzwyczajenia, skłonności, któ-

rymi pokierować trudno… Jest ona zresztą

dobrą, bardzo dobrą, tylko oryginalną, ale to tak

oryginalną, że nie wiem już, doprawdy, skąd jej

to się wziąć mogło… Zawsze robi inaczej niż

wszyscy.

(Emilia Korczyńska)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: