199610_budzetowe_klopoty.pdf

Cig dalszy ze strony 9

Sprawa zamkni«ta

Po 84 latach by moýe zostanie wyjaæniona

sprawa fa¸szerstwa szcztkw ãcz¸owieka

z PiltdownÓ. W 1912 roku Arthur Smith

Woodward, kurator dzia¸u paleontologii

w londyÄskim Natural History Museum,

og¸osi¸, ýe znalezione

w angielskiej

ýwirowni w Piltdown

koæci naleýa¸y do

ãbrakujcego ogniwaÓ

mi«dzy ma¸p

a cz¸owiekiem.

Po p¸wieczu

okaza¸o si« jednak,

ýe to nie ewolucja,

lecz r«ka dowcipnisia

po¸czy¸a ludzk puszk«

mzgow i spreparowan

ýuchw« orangutana. Ostatnio dwch

naukowcw donios¸o o odnalezieniu podobnie

sztucznie postarzonych okazw w kufrze

noszcym inicja¸y M.A.C.H., co zdemaskowa¸o

sprawc« oszustwa; okaza¸ si« nim

Martin A. C. Hinton, kustosz dzia¸u

zoologicznego, ktry mia¸ z Woodwardem

zatarg na tle p¸acowym.

PLAûA USüANA MUSZLAMI RACICZNICY z rejonu Wielkich Jezior sta¸a si« symbolem

przegranej batalii z intruzem zak¸cajcym funkcjonowanie ekosystemu.

Wsp¸pracujce skorupiaki

Stwierdzono ostatnio, ýe krewetki

Synalpheus regalis , ýyjce w gbkach

na karaibskich rafach koralowych,

prowadz ýycie spo¸eczne.

Kolonie tych krewetek sk¸adaj si«

z jednej rozmnaýajcej si« samicy

i wielu robotnic, ktre jej broni.

U wielu zwierzt eusocjalnych,

takich jej pszczo¸y czy mrwki,

samce rozwijaj si« z jaj nie

zap¸odnionych (s wi«c haploidalne),

natomiast samice z zap¸odnionych.

Ale u S. regalis zarwno samce,

jak i samice rozwijaj si« z jaj zap¸odnionych

(s wi«c diploidalne), podobnie

jak u golcw Ð eusocjalnych kretoszczurw.

Jest to pierwszy odkryty przypadek

eusocjalnoæci u skorupiakw.

wzros¸a blisko szeæciokrotnie. Te fakty

tylko pozornie sk¸adaj si« na optymi-

styczny scenariusz.

Racicznice s ãýywymi filtramiÓ, jak

powiada Susan W. Fisher, profesor na

wydziale entomologii w Ohio State Uni-

versity. Kaýdy doros¸y osobnik przefil-

trowuje aý 1.5 l wody dziennie, zatrzy-

mujc glony i inne czstki, a takýe,

okazjonalnie, polichlorodifenyle (PCB),

dioksyny, wielopieræcieniowe w«glo-

wodory aromatyczne i wszelkie inne za-

nieczyszczenia znajdujce si« w wodzie

i osadach dennych. (Populacja przefil-

trowuje ca¸ obj«toæ basenu Erie co 5Ð7

dni.) Niektre z tych toksycznych zwiz-

kw odk¸adane s w tkankach t¸uszczo-

wych Ð 15% masy cia¸a ma¸ýa stanowi

t¸uszcze.

Ekolodzy powaýnie obawiaj si« na-

st«pstw gromadzenia si« zanieczyszczeÄ

w t¸uszczu tych zwierzt. W Wielkich

Jeziorach zanieczyszczone tkanki i fe-

kalia ma¸ýy stanowi waýne ogniwo

w ¸aÄcuchu pokarmowym si«gajce do

poziomu konsumentw ryb. ãBy¸oby

bezpieczniej, by zanieczyszczenia te

pozosta¸y unieruchomione w osadach

dennychÓ Ð twierdzi Jeffrey M. Reutter,

kierujcy Ohio State's Stone Laborato-

ry, najstarsz terenow stacj limnolo-

giczn w Stanach Zjednoczonych.

Fisher stara si« dociec, czy w potra-

wach rybnych trafiajcych na nasze sto¸y

st«ýenia zanieczyszczeÄ s grone dla

ludzi. Wed¸ug niej kilka lat musi min,

zanim ostatecznie przekonamy si«, czy

nastpi¸a radykalna zmiana koncentracji

i dystrybucji zanieczyszczeÄ w jeziorze.

Niepoýdane nast«pstwa mog¸a mie

rwnieý spowodowana przez ma¸ýe re-

dukcja biomasy niektrych uciýliwych

glonw w Erie. Glony stanowi podsta-

w« jeziornej sieci troficznej, toteý ich rap-

towny ubytek mg¸ spowodowa fun-

damentalne zmiany w ca¸ym ekosyste-

mie, jak przypuszczaj Reutter i Fisher.

Nie tylko racicznice, ale i zwierz«ta

planktonowe wykorzystuj glony jako

rd¸o pokarmu. Od¸awiane dla celw

konsumpcyjnych ryby Ð bas, pstrg oraz

amerykaÄskie gatunki sandacza i oko-

nia, odýywiaj si« przede wszystkim

zooplanktonem, przynajmniej w kry-

tycznym, juwenilnym okresie ýycia, na-

tomiast ma¸ýami tylko sporadycznie.

W Erie, najbardziej eksploatowanym

przez rybakw w ca¸ym obszarze Wiel-

kich Jezior, wartoæ rocznych po¸oww

si«ga¸a przed inwazj racicznicy 600 mln

dolarw. Na pocztku lat dziewi«-

dziesitych po¸owy ryb znacznie spa-

d¸y, a ich wartoæ nie przekracza dzisiaj

200 mln dolarw rocznie. Wed¸ug Reut-

tera naukowcy nie wiý jednoznacz-

nie inwazji ma¸ýy z redukcj zag«szcze-

nia zooplanktonu lub spadkiem po¸o-

ww ani teý innymi zaskakujcymi zja-

wiskami, jak gigantyczne zakwity to-

ksycznych glonw nie b«dcych pokar-

mem racicznicy. Prbuj ustali, czy te

i inne zmiany stanowi zagroýenie

w skali ca¸ego ekosystemu jeziornego.

Bez wzgl«du na to, czy bezkr«gowy

intruz zostanie uznany za winnego,

ãýadna korzyæ towarzyszca jego in-

wazji nie rekompensuje stratÓ Ð ostrze-

ga Fisher.

Budýetowe k¸opoty

The American Association for the

Advancement of Science

(AAAS Ð AmerykaÄskie Stowarzyszenie

Popierania Post«pu Nauk) zapozna¸o si«

ostatnio z projektami budýetu na rok

finansowy 1997, przed¸oýonymi

przez prezydenta oraz przez

Izb« Reprezentantw Kongresu.

Zdaniem AAAS z obu projektw

wynika, ýe do 2002 roku nastpi

powaýna, blisko 25-procentowa

redukcja pozawojskowych

prac badawczo-rozwojowych.

Ucieczka

NASA i W¸oska Agencja Kosmiczna og¸osi¸y

wreszcie 358-stronicowy raport wyjaæniajcy,

jak dosz¸o do tego, ýe w czasie ostatniej

misji wahad¸owca Columbia urwa¸ si«

satelita b«dcy na uwi«zi. Zacz«¸o si« od

uszkodzenia izolacji przewodu w linie

¸czcej satelit« z wahad¸owcem. Nastpi¸o

przebicie prdu p¸yncego miedzianym

przewodem do najbliýszego punktu uziemienia.

Prd przepali¸ lin«, a ta si« oderwa¸a.

Glenn Zorpette

* Chodzi tu raczej o roæliny z rodzaju Vallisneria niý

o trawy morskie.

Cig dalszy na stronie 11

10 å WIAT N AUKI Padziernik 1996

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: