ogrod_2005-01-11.pdf

Ogrd Ð sama radoæ

Ð sama radoæ!

chu. Przyroda nosi nadal szarobur, jesienn sukienk«,

a tak przyda¸oby si« bia¸e, eleganckie odzienie zimy i nie-

co mrozu dla podkreælenia jej urody.

Dostawa æniegu pomog¸aby nawodni po stopnieniu gleb«,

a mrozy wymrozi¸yby wszelakie patogeny i szkodniki. Tymczasem

nie tylko nie zanosi si« na to, lecz Ð co wi«cej Ð niektre zdezorien-

towane warunkami pogodowymi roæliny postanowi¸y zakwitn,

sdzc, ýe jesieÄ przesz¸a w wiosn« z pomini«ciem zimy. Tak w¸a-

ænie pospieszy¸y si« m.in. stokrotki, oczar i wawrzynek wilcze¸yko.

Ciep¸ zim« i my moýemy wykorzysta. Kto nie dokoÄczy¸ prac

przedzimowych w ogrodzie, ma teraz okazj«, by nadrobi zale-

g¸oæci. To u¸atwi nam potem start wiosn. Pami«tajmy o dogl-

daniu domowego ogrdka, czyli roælin pokojowych. Oby w jak

najlepszej formie przetrwa¸y t« niekorzystn dla siebie por« roku,

gdy doskwiera im brak æwiat¸a, a cz«sto i suche powietrze. Juý

nied¸ugo przystpimy do ich przesadzania.

Czas rozpocz planowanie upraw w warzywniku. Czy przewi-

dzieliæmy miejsce pod warzywa strczkowe? Warto, bo s one

dla naszego organizmu naturalnymi dostawcami bia¸ka roælinne-

go. Zastanwmy si« takýe, jak najlepiej przygotowa miejsce pod

ýywop¸ot. Moýemy posadzi go juý wkrtce Ð wczesn wiosn,

albo pniej, sadzc roæliny z uprawy pojemnikowej. Dla popra-

wy ýyznoæci pod¸oýa moýemy posia nawozy zielone.

Zak¸adamy ýywop¸ot

W poprzednich dodatkach ãOgrd Ð sama radoæ!Ò zajmowaliæmy si« korzyæciami

p¸yncymi z posiadania ýywop¸otu, zapoznaliæmy si« takýe z wybranymi gatun-

kami nadajcych si« do tego roælin. Jeýeli zdecydowani jesteæmy posadzi

w ogrodzie ýywop¸ot, juý wkrtce, wiosn, udamy si« na zakupy.

wamy na pn wiosn« sadzenie roælin. Wy-

siewamy w tym miejscu szybko wschodzce

i rosnce roæliny na nawz zielony Ð motyl-

kowe lub faceli«. Na 15-20 dni przed plano-

wanym terminem sadzenia ýywop¸otu kosi-

my je przy ziemi i przykopujemy, by wytwo-

rzona i roz¸oýona materia organiczna wzbo-

gaci¸a pod¸oýe w sk¸adniki mineralne

i prchnic«. Odpowiednio wczeæniej przed

sadzeniem wprowadzamy do gleby nawozy

mineralne, najlepiej wielosk¸adnikowe, a na

Zawsze staramy si« wybiera

roæliny jak najlepszej

jakoæci

åwiadczy o niej dobrze rozwini«ta cz«æ

nadziemna (zdrowe, w miar« liczne i regu-

larnie roz¸oýone w koronie p«dy), w¸aæciwa

proporcja pomi«dzy ni i systemem korze-

niowym i wreszcie cz«æ podziemna. U roælin

kupowanych w pojemniku bry¸a korzeniowa

powinna przypomina kszta¸tem kul« i by

zwarta, czyli rwnieý przy æciankach i dnie

dobrze przeroæni«ta korzeniami Ð drobnymi

i jasnymi, nieuszkodzonymi i nieprzesuszo-

nymi. Brunatny kolor korzeni nie rokuje do-

brego przyj«cia si« roæliny. Gdy kupujemy

materia¸ szk¸karski jesieni, zwracamy tak-

ýe uwag« na to, czy p«dy s dostatecznie

zdrewnia¸e. Jeæli nie, mog¸oby zim dojæ do

ich przemarzni«cia.

W przypadku roælin z go¸ymi korzeniami

staramy si« moýliwie najbardziej skrci

czas od zakupu do posadzenia w sta¸ym

miejscu. Juý na czas transportu zabezpie-

czamy korzenie przed wysychaniem. Okry-

wamy rwnieý cz«æ nadziemn, by np.

podczas przewoýenia w odkrytym samo-

chodzie nie zosta¸y przesuszone przez p«d

powietrza i wiatr. Odnosi si« to zarwno do

gatunkw liæciastych, jak i iglastych. Przed

sadzeniem roæliny umieszczamy w miejscu

zacienionym i ch¸odnym, a przy ciep¸ej

i s¸onecznej pogodzie zraszamy wod. Je-

ýeli niemoýliwe jest sadzenie w dzieÄ przy-

wozu, do¸ujemy je w zacienionym miejscu

ogrodu w wilgotnym torfie, piasku lub zie-

mi. Bezpoærednio przed sadzeniem podle-

wamy roæliny w pojemnikach. Gdy mimo

naszych staraÄ dojdzie do pewnego prze-

schni«cia zakupionych roælin, ca¸y pojem-

nik zanurzamy w wodzie, aý przestan si«

ukazywa p«cherzyki powietrza. W przy-

padku roælin z go¸ymi korzeniami ca¸e ko-

rzenie umieszczamy w wodzie.

We wszystkich tych zabiegach chodzi o po-

sadzenie roælin ýywop¸otowych w jak najlep-

szej kondycji, w turgorze, by maksymalnie

u¸atwi im nie tylko przyj«cie si« na nowym

stanowisku, na ktrym b«d ros¸y wiele lat,

lecz takýe umoýliwi im jak najlepszy start,

najbujniejszy wzrost i rozwj.

Wczesna wiosna, a wi«c koÄcwka okresu

spoczynku, to jeden z terminw sadzenia ro-

ælin. Nim ruszy wegetacja, czyli od pocztku

marca, do p«kania pkw, co ma miejsce

przy koÄcu kwietnia, sadzimy drzewiaste ga-

tunki liæciaste uprawiane w szk¸ce w grun-

cie, czyli z go¸ymi korzeniami, a takýe te li-

æciaste, ktre pno rozwijaj liæcie wiosn

i rwnieý pno koÄcz wegetacj« jesieni.

Naleý do nich m.in. buki, g¸ogi i graby.

Wiosenny termin jest teý zalecany dla gatun-

kw nie w pe¸ni przystosowanych do warun-

kw klimatycznych panujcych w Polsce. Po-

sadzone o tej porze roku maj szans« nieco

si« zaaklimatyzowa i dzi«ki temu przetrwa

pierwsz zim«.

Przez ca¸y sezon wegetacyjny moýemy sa-

dzi roæliny w pojemnikach, jednak czynic

to latem, podczas upalnej pogody, musimy

szczeglnie zadba o obfite i regularne ich

nawadnianie. Z kolei w przypadku roælin

w pojemnikach posadzonych jesieni w ci-

gu zimy moýe dojæ do wypchni«cia ich z zie-

mi pod wp¸ywem mrozu. Jeýeli to nastpi,

wiosn nast«pnego roku naleýy koniecznie

z powrotem zag¸«bi bry¸« korzeniow

w pod¸oýu, np. po prostu przydeptujc j

i podsypujc nieco ziemi. W przeciwnym

razie roæliny b«d naraýone na wyschni«cie.

Do jesieni czekamy z sadzeniem na gle-

bach lekkich i szybko przesychajcych, gdzie

wysokie temperatury panujce latem, niedo-

br opadw u schy¸ku wiosny oraz wysusza-

jce wiatry mog uniemoýliwi lub opni

przyj«cie si« roælin.

Jesieni w roku poprzedzajcym sadzenie

naleýy przygotowa

pod¸oýe pod ýywop¸ot

Jak zawsze w przypadku roælin, ktre ma-

j na danym stanowisku pozostawa wiele

lat, robimy to starannie. Przede wszystkim

dok¸adnie i g¸«boko przekopujemy gleb«,

pozostawiajc j na zim« w ostrej skibie.

Przedtem wskazane jest zasilenie nawoza-

mi organicznymi Ð obornikiem lub kompo-

stem. Jeæli konieczne jest wapnowanie (wy-

kaýe to analiza gleby, a potwierdz wyma-

gania sadzonego gatunku co do odczynu

pod¸oýa), ¸czymy je z przekopywaniem.

Jednak decydujc si« na wapnowanie, re-

zygnujemy z obornika na rzecz kompostu.

Na glebach lekkich stosujemy nawozy

w formie w«glanowej, a na ci«ýkich Ð w for-

mie tlenkowej. Rwnoczeænie usuwamy ko-

rzenie i roz¸ogi chwastw wieloletnich, kt-

re nie tylko utrudni¸yby przyjmowanie si«

sadzonych roælin i ich piel«gnacj«, lecz tak-

ýe oszpeci¸yby m¸ody ýywop¸ot. Razem

z chwastami wydobywamy z ziemi wszelkie

zanieczyszczenia, jak gruz itp.

Przygotowane jesieni pod¸oýe pod ýywo-

p¸ot moýemy zagospodarowa, gdy przesu-

glebach bardzo lekkich Ð o spowolnionym

dzia¸aniu.

Znajc dobrze warunki siedliska, w kt-

rym b«dzie rs¸ ýywop¸ot, wybieramy takie

gatunki (lub gatunek), ktre b«d w nich

najlepiej ros¸y i pe¸ni¸y swoj funkcj«

ochronn, majc rwnoczeænie jak najwi«-

cej walorw ozdobnych. Z dostaniem upa-

trzonych roælin nie powinno by proble-

mw, gdyý oferty specjalistycznych szk¸ek

s coraz bogatsze.

Ogrd

C ho juý po¸owa stycznia za pasem, zimy ani widu, ani s¸y-

8 Nasz Dziennik Wtorek, 11 stycznia 2005

OGRîD Ð SAMA RADOå!

Tegoroczna zima jeszcze nas oszcz«dza, nie zacz«¸a bowiem na dobre n«ka nas mrozem i ænie-

giem. Korzystajc z tego, moýemy dokoÄczy jesienne prace ogrodowe, z ktrymi dotd si« nie

uporaliæmy. Niektre z nich s niezmiernie waýne dla dobrego i bezpiecznego przeýycia przez ro-

æliny tego trudnego okresu, jakim jest dla nich zima. Inne znacznie u¸atwi nam i usprawni po-

cztek prac wiosn. A my przy okazji zaýyjemy troch« ruchu na æwieýym powietrzu, na ktrego

nadmiar o tej porze roku na pewno nie cierpimy. Ubierzmy si« wi«c ciep¸o i Ð do dzie¸a!

Wszystkie narz«dzia, ktrych do wiosny nie b«-

dziemy juý uýywali, po ostatnich pracach czy-

æcimy dok¸adnie z ziemi i pokrywamy konser-

wujcym smarem. Sprawdzamy stan cz«æci

drewnianych, jak styliska, rczki. Narz«dzia

przechowujemy w suchym pomieszczeniu

Przy okazji przegldu narz«dzi warto juý

teraz naostrzy te, ktre tego wymagaj

Ð np. szpadle, kopaczki. Jeæli nie mamy

szlifierki, pos¸uýy nam do tego po prostu

pilnik do metalu

Stare drzewa owocowe i nawet nisko-

pienne o grubym pniu naleýy w styczniu

pobieli wapnem. Bia¸y kolor odbija b«-

dzie promienie s¸oneczne i nie dopuæci

w ten sposb do nagrzewania si« pni, za-

bezpieczajc je dzi«ki temu przed uszko-

dzeniami mrozowymi. Moýe do nich do-

chodzi, gdy o tej porze roku w dzieÄ na-

st«puje ocieplenie, a noc temperatura

spada znacznie poniýej zera

Pki nie spadnie ænieg, m¸ode drzewka

owocowe s wzgl«dnie bezpieczne. Jednak

warto uprzedzi zim« i os¸oni ich pnie oraz

dolne partie korony przed zbkami zg¸od-

nia¸ych zaj«cy, dla ktrych taka m¸oda kora

stanowi niez¸y przysmak

Koniecznie zagldamy do ogrodu wrzosowego,

sprawdzajc, czy aby po przekwitni«ciu roælin usu-

n«liæmy zasch¸e kwiatostany. Jeæli nie, pr«dko nad-

rabiamy zaleg¸oæci. Ten zabieg wp¸ynie korzystnie

na rozkrzewianie si« wrzosw

Gleb« przekopujemy jesieni, ale jeæli dotd nie za-

marz¸a, szybko koÄczymy zaleg¸ prac«. Odwrco-

nych szpadlem bry¸ ziemi nie rozdrabniamy. Zrobi to

za nas mrz, wp¸ywajcy korzystnie na tworzenie

si« struktury gruze¸kowej gleby

Kopczyk z ziemi uchroni korzenie rýy i doln cz«æ jej p«dw przed

przemarzni«ciem. Pami«tajmy o tym szczeglnie podczas bezænieýnej

zimy Ð ko¸derka æniegowa to takýe warstwa izolacyjna

Stare p«dy jeýyny bezkolcowej, ktre owocowa¸y w minionym roku, wy-

cinamy przy samej ziemi, robic miejsce na wydanie przez roælin« nowych

Konserwacji wymaga takýe kosiarka do trawy. Starannie usuwamy resztki zasch¸ej trawy, w razie potrzeby

oliwimy metalowe elementy i ostrzymy

OGRîD Ð SAMA RADOå!

Wtorek, 11 stycznia 2005 Nasz Dziennik 9

Spod drzew owocowych wygrabiamy liæcie, palc zainfekowane, a zdrowe przeznaczajc

na kompost. W spad¸ych liæciach znajduj si« formy przetrwalnikowe grzybw chorobo-

twrczych lub zimujce szkodniki

Systematyczne przegldanie zdrowotnoæci przechowywanych jab¸ek ograniczy moýliwoæ

rozwoju infekcji Ð chore owoce natychmiast usuwamy. Wilgotnoæ powietrza i tempera-

tur« regulujemy poprzez wietrzenie. Gdy jest za sucho, a warunki na to pozwalaj, zle-

wamy pod¸og« wod

Co prawda owoce rokitnika ¸atwiej zbiera si« po przemar-

zni«ciu, jednak tracimy wtedy sporo cennej witaminy C

Dbamy o utrzymanie sta¸ej wysokiej wilgotnoæci powietrza w po-

mieszczeniu oraz umiarkowanej wilgotnoæci warstwy piasku,

w ktrym przechowujemy marchew. Najkorzystniejsza temperatu-

ra powietrza w przechowalni wynosi 1-3 st. C

Nawet po przemarzni«ciu wiele roælin ozdobnych

odbija, wydajc np. od korzenia lub z dolnej swojej

cz«æci nowe p«dy. Jednak gdy mamy do czynienia

z gatunkiem bardziej wraýliwym na mrz, a w do-

datku le znoszcym ci«cie, lepiej zrobi tzw. cho-

cho¸a, ktrym go opatulimy. Do tego celu uýywamy

np. maty s¸omianej lub innego lekkiego i prze-

wiewnego materia¸u

Zima w ogrdku domowym

Zwolnieni na czas zimy z prac

ogrodowych nie zaniedbujemy

piel«gnacji roælin pokojowych.

Musimy pomc im, by przetrwa¸y

niekorzystn dla siebie por«.

nym parapecie. Nie zraszamy gatunkw

o liæciach pokrytych w¸oskami i kutne-

rem oraz begonii ozdobnych z liæci.

W warunkach domowych nie zawsze

roæliny maj moýliwoæ wejæ w okres

spoczynku. O ile wi«c zauwaýymy

u nich objawy wzrostu, np. rozwijajce

si« m¸ode liæcie, wznawiamy przerwa-

ne z nadejæciem jesieni zasilanie. Sto-

sujemy najmniejsze zalecane dawki

nawozw p¸ynnych. Zaniechanie na-

woýenia w tej sytuacji skutkowa¸oby

wybiegni«ciem roælin.

Juý wkrtce, bo na przedwioæniu,

rozpocznie si« czas przesadzania roælin

pokojowych. Przyjrzyjmy si« im i spr-

bujmy oceni, ktre z nich b«d tego

wymaga¸y. Odpowiednio wczeæniej

musimy zaopatrzy si« w pod¸oýe oraz

pojemniki Ð o numer wi«ksze od uýy-

wanych obecnie.

Szpecce roæliny zasychanie koÄ-

cw liæci to objaw æwiadczcy

o suchym powietrzu w pomiesz-

czeniu, w ktrym je uprawiamy.

Aby pomc roælinom, niezw¸ocz-

nie zwi«kszamy wilgotnoæ po-

wietrza np. poprzez systematycz-

ne ich zraszanie. Niektre gatun-

ki, np. bluszcz pospolity (Hedera

helix), zwi«kszenie wilgotnoæci

powietrza i regularne zraszanie

uchroni dodatkowo przed ata-

kiem prz«dziorkw. Jednak br-

zowienie koÄcw liæci u palmy

z¸otowiec moýe takýe sygnalizo-

wa zalanie roæliny

Juý wkrtce p«dzone przez nas

hiacynty czy narcyzy zakwitn!

Aby tak si« sta¸o, po przeniesieniu

do mieszkania ustawiamy je na

widnym parapecie werandy lub

innego ch¸odnego pomieszczenia

(temperatura 18 st. C jest dla nich

o wiele za wysoka) i pilnujemy re-

gularnego ich podlewania

Podczas zimowych miesi«cy roæliny do-

mowe przechodz okres spoczynku lub

przynajmniej ich procesy ýyciowe ulega-

j spowolnieniu. Dlatego nie wolno

nam ca¸kowicie zaniecha nawadnia-

nia, cho naturalnie znacznie zmniejsza-

my jego dawki i cz«stotliwoæ. Co pe-

wien czas robimy roælinom letni prysznic

albo mi«kk æciereczk usuwamy kurz

z powierzchni liæci. Wobec doskwieraj-

cego obecnie roælinom domowym nie-

doboru æwiat¸a ma to dla nich ogromne

znaczenie. Dbamy takýe o zapewnienie

im jak najwi«kszej iloæci æwiat¸a poprzez

ustawienie ich na najbardziej oæwietlo-

Pelargonie, ktre zim« sp«dzaj

w ch¸odnym, ale widnym po-

mieszczeniu, nie powinny si« te-

raz wysila na kwitnienie. Poja-

wiajce si« kwiaty usuwamy, czy-

æcimy takýe roæliny z zasch¸ych lub

zainfekowanych liæci. Nadal pod-

lewamy bardzo umiarkowanie

10 Nasz Dziennik Wtorek, 11 stycznia 2005 OGRîD Ð SAMA RADOå!

Cenne strczkowe

Warzywa strczkowe to te, ktrych cz«æci jadaln s same ziarna (bb) albo ziarna wraz z otaczaj-

cym je mi«sistym strkiem (groch, fasola). Spoýywamy je w stanie æwieýym, mroýone, konserwowane lub

suszone. Bb naleýy do najstarszych ze znanych warzyw Ð juý w epoce kamiennej stanowi¸ poýywienie

cz¸owieka, a jego ziarna znaleziono m.in. podczas prac wykopaliskowych w Troi i Biskupinie. Innym sta-

rym gatunkiem jest soczewica, o ktrej wspomina Stary Testament (Rdz 25, 34). Z kolei fasola trafi¸a do

Europy z Ameryki podzwrotnikowej za spraw Kolumba. O ile cz¸owiek w zamierzch¸ych czasach w do-

borze poýywienia kierowa¸ si« wy¸cznie intuicj i smakiem, o tyle my dzisiaj dysponujemy tak wiedz,

ktra powinna nas zach«ci do uprawy i moýe cz«stszego niý dotd spoýywania warzyw strczkowych.

we na niedobr æwiat¸a uprawiamy

na stanowisku nas¸onecznionym.

Dla fasoli, ktr wiatr moýe po¸a-

ma lub spowodowa wysuszenie

jej delikatnych liæci szczytowych,

przeznaczamy ponadto miejsce

os¸oni«te, np. pasem ochronnym

z wysokich roælin, jak kukurydza czy

s¸oneczniki. Najodpowiedniejsza

dla warzyw strczkowych jest gleba

ýyzna, przepuszczalna i szybko na-

grzewajca si« wiosn, ktrej od-

czyn jest oboj«tny lub lekko zasado-

wy (gatunki te s wraýliwe na za-

kwaszenie gleby). Bb dobrze ro-

ænie na glebie æredniej do ci«ýkiej

lub na torfowej, zasobnej w prch-

nic« i o duýej pojemnoæci wodnej.

Utrzymanie umiarkowanej wilgot-

noæci powietrza i gleby jest szcze-

glnie waýne podczas kie¸kowania

strczkowych, kwitnienia i zawizy-

wania strkw. Chcc uzyska do-

bre plony wraýliwego na susz« bo-

bu, naleýy zadba o utrzymanie sta-

¸ej wysokiej wilgotnoæci gleby,

zw¸aszcza po rozpocz«ciu jego kwit-

nienia. Przy uk¸adaniu zmianowa-

nia koniecznie uwzgl«dniamy kilku-

letnie przerwy w uprawie strczko-

suche ziarno Ð w drugim roku,

a groch w trzecim lub czwartym ro-

ku. Gleb« kwaæn wapnujemy je-

sieni w roku poprzedzajcym

upraw« lub pod przedplon. Groch

i fasola naleý do gatunkw wraý-

liwych na æwieýo wapnowan gle-

b«. Optymalny dla fasoli odczyn

gleby to 6,5-7,8 pH, a dla bobu co

najmniej 6,5 pH. Stosujc w upra-

wie fasoli nawoýenie mineralne,

unikamy nawozw zawierajcych

chlor, pami«tamy natomiast o zasi-

laniu jej magnezem. Wskazane jest

przedsiewne lub pog¸wne zasile-

nie strczkowych azotem w formie

¸atwo przyswajalnej.

Fasola i bb wymagaj szczegl-

nie starannego przygotowania gle-

by do uprawy: g¸«bokiego przeko-

pania pod¸oýa jesieni i wygrabie-

nia wiosn. Ze wzgl«du na wraýli-

woæ bobu na niedobr wody

w pod¸oýu gleb« pod t« roælin« wy-

grabiamy p¸ytko. Rwnie waýne

jest dok¸adne oczyszczenie pod¸o-

ýa z chwastw wieloletnich, gdyý

strczkowe naleý do warzyw æred-

nio wraýliwych na zachwaszczenie.

Fasol« siejemy wprost na miejsce

sta¸e lub przygotowuje-

my rozsad«, wysiewajc

podkie¸kowane nasiona

do doniczek o ærednicy

8-10 cm od 10 do 20 dni

przed zamierzonym ter-

minem sadzenia. Opty-

malne zag«szczenie ro-

ælin wynosi dla odmian

drobnonasiennych 40-

-50 sztuk/m 2 , a dla æred-

nio- i grubonasiennych

20-30 szt./m 2 . Odmiany

kar¸owe siejemy w rz«dy

co 40 cm Ð gniazdowo

po 3-4 nasiona co 20-25

cm lub rz«dowo, zuýy-

wajc 15-20 sztuk/1

m.b. Dla odmian tycz-

nych zwi«kszamy odle-

g¸oæci mi«dzy rz«dami

do 60-70 cm i w rz«-

dach, siejc gniazdowo

co 25-30 cm.

Groch siejemy jak naj-

wczeæniej, gdy tylko roz-

marznie gleba i moýliwe

jest rozpocz«cie prac

w ogrodzie, czyli przy

sprzyjajcej pogodzie od

pocztku do po¸owy

marca. Najpierw siejemy

odmiany o nasionach

g¸adkich, groch cukrowy w drugiej

po¸owie miesica, a o nasionach

pomarszczonych dopiero od po¸o-

wy kwietnia. Te ostatnie kie¸kuj

bowiem dopiero wtedy, gdy tem-

peratura gleby przekroczy 8 st. C.

Do obsiania 1 m 2 potrzeba 20-25

g nasion, ktre umieszczamy

w rz«dach co 25-30 cm, zachowu-

jc odleg¸oæci w rz«dzie wynoszce

3-5 cm. Wysiane nasiona grochu

przykrywamy 4-5-centymetrow

warstw gleby.

Najkorzystniejszym terminem

siewu bobu jest pierwsza po¸owa

marca, a przy sprzyjajcej pogo-

dzie nawet ostatnie dni lutego. Ro-

æliny wysiane pno (w koÄcu ma-

ja i na pocztku czerwca) naraýone

s na atak ze strony mszyc. Bb

siejemy w rz«dach odleg¸ych o 50-

-60 cm, umieszczajc pojedyncze

nasiona co 10 cm, a po dwa co 20

cm. G¸«bokoæ przykrycia nasion

wynosi na glebach ci«ýkich 4 cm,

a na lekkich 6 cm.

Gatunki te, g¸wnie groch i fasola,

stanowi dla cz¸owieka

podstawowe rd¸o bia¸ka

roælinnego

ponadto dostarczaj naszemu or-

ganizmowi wielu witamin, g¸wnie

z grupy B, oraz soli mineralnych.

Fasola zalecana jest

przede wszystkim osobom

zdrowym, pracujcym fi-

zycznie, sportowcom

i prowadzcym ruchliwy

tryb ýycia. Nie chodzi tu

o kalorie, ktrych zawiera

ona niewielk iloæ (led-

wie 40 kcal w 100 g), lecz

o bia¸ko (zw¸aszcza w su-

chym ziarnie) oraz naj-

wyýsz wærd warzyw za-

sobnoæ w witamin« B 1 .

Znajdziemy w niej takýe

inne witaminy z grupy B,

bogactwo witaminy PP,

witamin« C oraz cenne

sk¸adniki mineralne wp¸y-

wajce korzystnie na:

j«drnoæ skry (potas), z«-

by i koæci (wapÄ), w¸osy

i paznokcie (siarka), uro-

d« (magnez), a takýe

wspomagajce leczenie

niedokrwistoæci i anemii

(ýelazo). Odmiany zielo-

nostrkowe witaminy

C maj wi«cej, zawieraj

takýe karoten. Fasola re-

guluje prac« serca i uk¸adu krýe-

nia, korzystnie dzia¸a na poziom

cukru we krwi. Cz«sto powinny si«-

ga po ni osoby ze schorzeniami

nerek i stanami zapalnymi ner-

ww. Jednak ze wzgl«du na spo-

walnianie przez fasole perystaltyki

jelit i zwi«kszanie krzepliwoæci krwi

(zlepia czerwone cia¸ka) z jej spo-

-130 kcal w 100 g. U grochu su-

szonego iloæ cennych sk¸adnikw

wzrasta (22-34 g proc. bia¸ka, do

60 g proc. w«glowodanw, g¸w-

nie skrobi, 1,5 g proc. t¸uszczw),

kalorii (350 kcal/100 g) oraz dwu-

dziestokrotnie Ð witaminy B 1 i B 2 .

Jest w nim bardzo duýo fosforu,

Groch, fasola i bb, jako naleý-

ce do rodziny roælin motylkowych,

ýyj

w symbiozie z bakteriami

korzeniowymi

(z gatunku Rhizobium), ktre maj

zdolnoæ wizania wolnego azotu

atmosferycznego. ûyjce

w symbiozie z korzeniami

grochu bakterie brodawko-

we mog pozostawi nawet

50 kg azotu/ha. Z zasobw

tego pierwiastka czerpi

rwnieý motylkowe, dzi«ki

czemu ich zapotrzebowanie

na azot jest niewielkie.

O obecnoæci bakterii nitryfi-

kacyjnych æwiadcz brodaw-

ki korzeniowe, widoczne na

korzeniach fasoli juý 5 tygo-

dni po wschodach.

Ich rýowo-brzowe

zabarwienie to ozna-

ka duýej aktywnoæci

bakterii, a bia¸e lub

ciemnobrzowe Ð ni-

skiej. Symbioza prze-

biega intensywnie

u roælin zdrowych,

rosncych w odpo-

wiednich warunkach

pogodowych, upra-

wianych na glebach

o umiarkowanej wil-

gotnoæci i niezwi«-

z¸ych. Oczywiæcie,

nieodzowna jest obecnoæ

w glebie bakterii Rhizo-

bium. Jeýeli wi«c zamierza-

my rozpocz upraw« wa-

rzyw strczkowych na sta-

nowisku, gdzie od wielu lat

nie by¸y one uprawiane,

zaleca si« zastosowanie Ni-

traginy, szczepionki zawie-

rajcej ten gatunek bakte-

rii. Po rozsypaniu na po-

wierzchni zagonu dok¸ad-

nie mieszamy j z ziemi.

Warto pami«ta o innej

jeszcze zalecie strczko-

wych, jak jest to, iý Ð

w odrýnieniu od warzyw

liæciowych czy korzeniowych Ð nie

kumuluj duýych iloæci metali ci«ý-

kich. Dzi«ki temu moýemy upra-

wia je nawet w pobliýu miejsc,

gdzie dochodzi do zanieczyszcze-

nia ærodowiska przez zak¸ady prze-

mys¸owe, lub niedaleko ruchliwych

arterii.

Ze wzgl«du na rýnice w pocho-

dzeniu warzyw strczkowych

zrýnicowane s teý ich

wymagania klimatyczne

Groch naleýy do roælin klimatu

ch¸odniejszego Ð lubi wczesn, d¸u-

g wiosn« i niezbyt upalne lato. Je-

go nasiona kie¸kuj juý przy 2 st. C,

m¸ode roæliny wytrzymuj przymroz-

ki do -7 st. C, a najkorzystniejsza

temperatura uprawy wynosi 13-18

st. C. Pochodzca z cieplejszych re-

jonw klimatycznych fasola zalicza-

na jest do tych wymagajcych wy-

ranie wyýszej temperatury (20-25

st. C). Kie¸kuje dopiero w tempera-

turze powyýej 11 st. C, a jej siewki

gin, gdy spadnie do zera. M¸ode

roæliny bobu wytrzymuj przymrozki

do -5 st. C. Strczkowe jako wraýli-

Fasola reguluje prac« serca i uk¸adu krýenia, ko-

rzystnie dzia¸a na poziom cukru we krwi

potasu i siarki, mniej niý w æwie-

ýym witaminy C, brak natomiast

witamin A, B 6 i E. Nie jest zaleca-

ny dla cukrzykw, osb o s¸abym

ýo¸dku (zielony, æwieýy) i oty¸ych

(suszony).

Rwnieý bb naleýy do warzyw

zasadotwrczych. Jego m¸ode ziar-

na zawieraj witaminy z grupy B,

Zasadotwrczy groch to wartoæciowe warzywo za-

rwno na æwieýo, jak i suszony

M¸ode ziarna bobu zawieraj witaminy z grupy B

wych na tym samym miejscu: dla fa-

soli 4 lata, a dla grochu nawet 5 lat.

Przestrzegamy takýe zasady izolacji

przestrzennej, nigdy nie sadzc tych

roælin w swoim ssiedztwie. Najlep-

szymi przedplonami dla fasoli s:

warzywa kapustne, ziemniaki i inne

okopowe, cebula, pomidory, ogrki,

sa¸ata i zboýa, natomiast dla grochu

i bobu praktycznie wszystkie warzy-

wa (oczywiæcie, oprcz strczko-

wych) lub roæliny okopowe. Bb do-

brze roænie w ssiedztwie ogrkw,

stanowic dla nich os¸on« przed

wiatrem. Niewskazana jest uprawa

fasoli po marchwi, pietruszce i szpi-

naku. Warzywa strczkowe pozo-

stawiaj po sobie dobre dla wi«k-

szoæci roælin stanowisko.

Mimo moýliwoæci czerpania

przez strczkowe z azotu uzyskane-

go dzi«ki bakteriom korzeniowym

nie zapominajmy o nawoýeniu

Fasol« szparagow uprawiamy

w pierwszym roku po oborniku, na

ýywania powinny zrezygnowa

osoby starsze, cierpice na zapar-

cia, chore na miaýdýyc«, dusznic«

bolesn, a takýe kobiety oczekuj-

ce dziecka.

Zasadotwrczy groch to warto-

æciowe warzywo zarwno na æwie-

ýo, jak i suszony. Ten pierwszy po-

za bia¸kiem (7,5 proc.), cukrami

(11 proc.) i t¸uszczami (0,4 proc.)

zawiera ýelazo, fosfor i wapÄ, wi-

taminy: A, B 1 , B 2 , B 6 oraz C,

a m¸ody rwnieý witamin« E. Jego

wartoæ kaloryczna wynosi 50-

g¸wnie B 1 i B 2 . Suszone maj 25,5

proc. bia¸ka, 1,26 proc. t¸uszczw,

50,89 proc. skrobi, 7,15 proc.

b¸onnika i 29,3 proc. zwizkw mi-

neralnych, lecz s niesmaczne.

W krajach afrykaÄskich wyrabia si«

z nich mk« do wypieku chleba

i plackw.

Przyrzdzajc potrawy z warzyw

strczkowych, nie dodajemy pod-

czas gotowania sody, ktra niszczy

witamin« B. Aby przyspieszy mi«k-

ni«cie grochu, moýemy dolewa po

trochu zimnej wody.

Dodatek przygotowa¸a Maria KaliÄska.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: