Podnoszące Się Morza.pdf

TRENDY W BADANIACH KLIMATYCZNYCH

Podnoszce si« morza

David Schneider, cz¸onek zespo¸u redakcyjnego Scientific American

zbudzi¸y wiele osb. Niektrzy

prawdopodobnie tylko przez sen

s¸yszeli przed æwitem odleg¸e dwi«ki

dzwonw, lecz je zignorowali. Jednak

do koÄca dnia, a by¸o to 1 lutego 1953 ro-

ku, ponad milion holenderskich obywa-

teli wiedzia¸o juý, komu bi¸y te dzwony

i dlaczego. Oko¸o p¸nocy fatalne po¸-

czenie kierunku i pr«dkoæci wiatru

z przyp¸ywem spowodowa¸o podnie-

sienie poziomu Morza P¸nocnego do

szczytu wa¸w ochronnych Holandii;

wody morskie zacz«¸y napiera na ld.

MieszkaÄcy nadbrzeýnych wsi spali,

gdy woda, przelewajc si« przez wa¸y,

zacz«¸a podmywa ziemne falochrony

od strony zewn«trznej. Wkrtce prze-

rwa¸a zabezpieczenia i morze wdar¸o

si« w g¸b ldu aý 64 km od dawnego

wybrzeýa. Og¸em zalanych zosta¸o po-

nad 200 tys. ha gruntw rolnych, zgin«-

¸o 2 tys. osb, a oko¸o 100 tys. pozosta-

¸o bez dachu nad g¸ow; 1 / 6 powierzch-

ni Holandii pokry¸a woda morska.

Katastrofa ta wciý pozostaje w ludz-

kiej pami«ci. Nic wi«c dziwnego, ýe ho-

lenderscy planiæci byli ýywotnie zain-

teresowani prognozami naukowcw,

ktrzy wier wieku pniej zacz«li

wskazywa na moýliwoæ podniesienia

poziomu oceanu æwiatowego o kilka

metrw w wyniku globalnego ocieple-

nia klimatu. Zjawisko to mog spowo-

dowa rýne przyczyny, zawsze jednak

b«d zwizane z ocieplaniem po-

wierzchni Ziemi, uwaýanym przez

wi«kszoæ ekspertw za nieuchronny

skutek rosncego st«ýenia w powietrzu

dwutlenku w«gla i innych gazw cie-

plarnianych poch¸aniajcych ciep¸o wy-

promieniowane z powierzchni Ziemi.

Efekt cieplarniany w atmosferze mo-

ýe przede wszystkim podwyýszy tem-

peratur« oceanw, w wyniku czego

woda morska, jak wiele substancji,

zwi«kszy sw obj«toæ. Taki termiczny

wzrost obj«toæci oceanu wystarczy¸by

do podniesienia poziomu morza o po-

nad 30 cm w cigu najbliýszych 100 lat.

Druga godna uwagi przyczyna ujaw-

ni¸a si« juý wyranie w Europie w wie-

lu alpejskich dolinach. Od 100Ð200 lat

grskie lodowce powoli topniej, a ich

woda uwolniona do strumieni i rzek za-

sila morza, by moýe podnoszc poziom

oceanw aý o 5 cm w ostatnim stuleciu.

W przysz¸oæci dalszy dop¸yw tych wd

prawdopodobnie jeszcze szybciej pod-

niesie poziom mrz.

Istnieje jednak trzecie zagroýenie, kt-

re jest prawdziwym zmartwieniem dla

Holendrw i mieszkaÄcw innych nisko

po¸oýonych obszarw. Ponad 20 lat

temu niektrzy naukowcy zacz«li

ostrzega, ýe ocieplenie na kuli ziem-

skiej spowoduje topnienie magazynu

zamroýonej wody na Antarktydzie i do-

prowadzi do fatalnego w skutkach pod-

niesienia poziomu mrz szacowanego

na 5Ð6 m.

Dok¸adna prognoza Ð czy i w jakim

stopniu wzroænie ten poziom Ð pozo-

staje wciý waýnym problemem badaw-

czym. Specjaliæci wielu dyscyplin nauki

prbuj uzyska odpowied, stosujc

szeroki zakres eksperymentalnych spo-

sobw podejæcia Ð od wierceÄ w ldo-

lodzie Antarktydy do pomiarw radio-

lokacyjnych poziomu oceanu z prze-

strzeni kosmicznej. Na ich podstawie

badacze dowiedzieli si« duýo o waha-

niach poziomu morza w przesz¸oæci i je-

go zmianach w ostatnim czasie. Wielu

zgadza si« na przyk¸ad, ýe poziom oce-

anu æwiatowego podnosi si« o 2 mm

rocznie od co najmniej kilku dziesi«cio-

leci. Okreælenie, czy cieplejszy klimat

doprowadzi do nag¸ego przyspieszenia

tego wzrostu, pozostaje jednak wciý

nie rozstrzygni«t kwesti.

bieguna po¸udniowego podnios¸a si« tyl-

ko o 5¡C, wwczas zanikn unoszce si«

na wodzie lodowce szelfowe otaczajce

Antarktyd« Zachodni. Spoczywajca na

ldzie pokrywa lodowa Ð pozosta¸oæ

ostatniego zlodowacenia Ð pozbawiona

tych przypr ulegnie szybkiemu rozpa-

dowi, powodujc zalanie przybrzeýnych

obszarw na ca¸ym æwiecie.

Katastroficzny scenariusz Mercera by¸

w duýym stopniu teoretyczny, lecz

wskaza¸ na pewne dowody, ýe lodowa

pokrywa Antarktydy Zachodniej w

przesz¸oæci przynajmniej raz stopnia¸a.

Nastpi¸o to 110Ð130 tys. lat temu, gdy

ostatni wsplni przodkowie wszystkich

wsp¸czesnych ludzi prawdopodobnie

wyw«drowali z Afryki do Azji i Europy.

Ziemia przesz¸a wtedy klimatyczn

zmian«, uderzajco podobn do tej,

ktra wydarzy¸a si« w cigu ostatnich

20 tys. lat Ð nag¸e ocieplenie po ch¸odach

wielkiej epoki lodowcowej.

Poprzednie ocieplenie mog¸o stwo-

rzy nieco ¸agodniejsze warunki klima-

tyczne od obecnych. Geologiczny zapis

tego okresu (znanego wtajemniczonym

jako interglacja¸ 5e) jest niezbyt jasny,

lecz wielu specjalistw uwaýa, ýe po-

ziom morza by¸ mniej wi«cej o 5 m wyý-

szy niý teraz, co jest dodatkowym argu-

mentem za wczesnym stopnieniem

pokrywy lodowej Antarktydy Zachod-

niej. Niektrzy dowodz, ýe jeýeli taki

rozpad nastpi¸ podczas nieco cieplej-

szej fazy, to obecna tendencja do ocie-

plania moýe zwiastowa powtrzenie

takiego zdarzenia.

Zagroýenie to sk¸oni¸o grup« amery-

kaÄskich badaczy do zorganizowania

w 1990 roku skoordynowanego progra-

mu badawczego, nazwanego SeaRISE

(Sea-level Response to Ice Sheet Evolu-

tion). W raporcie z pierwszego semina-

rium zwrcili uwag« na kilka z¸owiesz-

Antarktyczne niepewnoæci

Jednym z pierwszych znanych geolo-

gw, ktrzy zwrcili uwag«, ýe ocieple-

nie klimatu na Ziemi moýe uruchomi

katastrofalny rozpad ldolodu Antark-

tydy, by¸ J. H. Mercer z Ohio State Univer-

sity. W swym artykule z 1978 roku pt.

ãPokrywa lodowa Antarktydy Zachod-

niej i efekt cieplarniany CO 2 : groba kata-

strofyÓ Mercer wyjaæni¸, ýe gruba p¸yta

lodowa pokrywajca duý cz«æ Antark-

tydy Zachodniej spoczywa na skalnym

pod¸oýu depresyjnym, a wi«c ze swej

natury jest niestabilna. Gdyby z powodu

efektu cieplarnianego temperatura okolic

NADMORSKIE WAüY OCHRONNE os¸a-

niaj nisko po¸oýone obszary Holandii

przed oceanem, ktrego poziom w wielu

miejscach znajduje si« wyranie powyýej

powierzchni ldu. Rzd holenderski musi

utrzymywa setki kilometrw wa¸w oraz

innych zabezpieczeÄ przeciwpowodziowych

na wybrzeýu i wzd¸uý brzegw rzek.

90 å WIAT N AUKI Maj 1997

P ewnej nocy syreny alarmowe

Chociaý s¸yszy si« opinie, ýe ocieplenie klimatu na Ziemi doprowadzi

do stopnienia lodu polarnego i zalania obszarw przybrzeýnych,

prawdziwe zagroýenie jest jednak trudne do okreælenia

å WIAT N AUKI Maj 1997 91

czych oznak z tego najbardziej na po¸u-

dnie wysuni«tego kontynentu, m.in. ist-

nienie pi«ciu aktywnych ãstrumieni lo-

dowychÓ, nioscych ld z wn«trza

Antarktydy Zachodniej w pobliýe Mo-

rza Rossa. Stwierdzili, ýe kana¸y w po-

krywie lodowej Antarktydy Zachodniej,

ktrymi ld sp¸ywa szybko ku oceano-

wi, ãmog æwiadczy o pocztku roz-

padu tej pokrywyÓ.

Najnowsze badania dowodz jednak,

ýe niepokojce ostrzeýenia s chyba

przesadzone. Na pocztku lat dziewi«-

dziesitych naukowcy zastosowali z¸o-

ýone programy komputerowe wyko-

rzystujce tzw. modele globalnej cyrku-

lacji atmosfery. W ten sposb prbowa-

li przewidzie przysz¸y klimat poprzez

obliczenia dotyczce zachowania si« at-

mosfery i oceanw, a takýe zacz«li bada

przypuszczalny wp¸yw ocieplenia kli-

matu na pokryw« lodow Antarktydy.

Na tej podstawie doszli do wniosku, ýe

efekt cieplarniany moýe spowodowa

dotarcie cieplejszego, wilgotniejszego

powietrza do Antarktydy, gdzie pozo-

stawi ono sw wilgo w postaci æniegu.

Tak wi«c zasi«g lodu pokrywajcego

morza otaczajce kontynent moýe si«

nawet powi«kszy.

Inaczej mwic, wwczas gdy na-

ukowcy z programu SeaRISE zacz«li

prowadzi kampani« na rzecz æledze-

nia przewidywanego topnienia pokry-

wy lodowej Antarktydy Zachodniej,

modele komputerowe wykaza¸y, ýe ma-

sy lodu na Antarktydzie raczej si« po-

wi«ksz i spowoduj obniýenie po-

ziomu morza, poniewaý cz«æ wody

morskiej zostanie zamroýona w konty-

nentalnym lodzie. ãTo naprawd« spo-

wodowa¸o, ýe stracili wiatr w ýagleÓ Ð

ýartuje Richard G. Fairbanks, geolog

z Lamont-Doherty Earth Observatory

w Columbia University.

Takýe inne obserwacje nak¸oni¸y wielu

naukowcw pracujcych na Antarktydzie

do odejæcia od pogldu o stopnieniu l-

dolodu, ktre podniesie poziom morza

o kilka metrw, w moýliwej do przewi-

dzenia przysz¸oæci. Glacjolodzy spostrze-

gli na przyk¸ad niedawno, ýe spoærd pi«-

ciu duýych strumieni lodowych zasila-

jcych Morze Rossa (nazwanych niezbyt

pomys¸owo lodowymi strumieniami A,

B, C, D i E) nie wszystkie nios sw za-

wartoæ do oceanu. StrumieÄ C (jeden

z najwi«kszych) wyranie zatrzyma¸ si«

oko¸o 130 lat temu, by moýe z powodu

utraty wilgoci u swej podstawy.

Zwizek pomi«dzy ociepleniem kli-

matu i ruchem lodowych strumieni An-

tarktydy Zachodniej staje si« rzeczywi-

æcie coraz bardziej wtpliwy. Ellen Mo-

sley-Thompson z Byrd Polar Research

Center w Ohio State University zauwa-

NOWY ORLEAN

MIAMI

NOWY ORLEAN

MIAMI

FLORYDA wyglda¸a ca¸kiem inaczej 20 tys. lat temu Ð w ostatniej epoce lodowcowej. Wwczas

wielkie iloæci wody uwi«z¸y w kontynentalnych pokrywach lodowych na p¸nocy, a poziom mo-

rza by¸ niemal o 120 m niýszy niý dziæ (u gry) . Gdy ld stopnia¸, linia brzegowa przesun«¸a si« do

obecnego po¸oýenia (czarna linia). Topnienie lodu na Antarktydzie Zachodniej moýe podnieæ

w przysz¸oæci poziom morza o dalsze 5 m i spowodowa zalanie rozleg¸ych obszarw (na dole) .

ýa: ãPrawdopodobnie strumienie lodo-

we ruszaj i zatrzymuj si«, lecz nikt

naprawd« nie wie dlaczego.Ó Przepro-

wadzone przez ni pomiary tempa aku-

mulacji æniegu w pobliýu bieguna po¸u-

dniowego wykazuj, ýe opady æniegu

znacznie si« zwi«kszy¸y w ostatnich dzie-

si«cioleciach, czyli w czasie nieznacznego

podnoszenia si« globalnej temperatury.

Obserwacje w innych miejscach Antark-

tydy przynios¸y podobne wyniki.

Mosley-Thompson podkreæla jednak,

ýe w nielicznych miejscach na Antarkty-

dzie wykonuje si« sta¸e pomiary tego

rodzaju, ponadto punkty te s znacznie

oddalone od siebie. Chociaý wielu na-

ukowcw jest sk¸onnych przyj, ýe

dzia¸alnoæ cz¸owieka przyczyni¸a si«

do globalnego ocieplenia klimatu, ýa-

den jednak nie ma absolutnej pewnoæci,

iý w wyniku tego pow¸oka lodowa An-

tarktydy si« powi«ksza lub zmniejsza.

ãNikt nie moýe uczciwie stwierdzi, ýe

wie to na pewnoÓ Ð podkreæla Mosley-

Thompson.

Wtpliwoæci te prawdopodobnie zo-

stan wyjaænione w cigu najbliýszych

kilku lat, jeæli NASA zrealizuje plan wy-

strzelenia satelity przeznaczonego do

wykonania z niezwyk¸ dok¸adnoæci Ð

nawet do oko¸o 1 cm rocznie Ð mapy

zmian wysokoæci nad poziom morza

92 å WIAT N AUKI Maj 1997

BANGKOK

chodniej wzbudzi¸oby wed¸ug Mosley-

-Thompson ãpewne zaufanie do jego

stabilnoæciÓ.

Zanim jednak zamierzenia te zostan

zrealizowane, naukowcy prbujcy okre-

æli prawid¸owoæci rzdzce wahaniami

poziomu morza i przewidzie zmiany

w nast«pnym stuleciu mog tylko snu

przypuszczenia co do powi«kszenia lub

zmniejszenia polarnych pow¸ok lodo-

wych. Eksperci z Intergovernmental Pa-

nel on Climate Change (Mi«dzyrzdo-

wego Zespo¸u ds. Zmian Klimatycz-

nych), powo¸anego w 1988 roku przez

World Meteorological Organization

(WMO) i United Nations Development

Program (UNDP), zaj«li stanowisko, ýe

pokrywy lodowe na Antarktydzie i

mniejsza na Grenlandii s prawdopo-

dobnie niezmienne (chociaý dopuszcza-

j znaczne b¸«dy w ocenach i tak napraw-

d« nie wiedz, czy spodziewa si« ich

powi«kszenia, czy rozpadu).

THANH PHO

HO CHI MINH

W gr« czy w d¸?

BANGKOK

Niezaleýnie od losu oko¸obiegunowych

pokryw lodowych wi«kszoæ badaczy si«

zgadza, ýe ostatnio poziom mrz si« pod-

nosi. Jednak udowodnienie tego nastr«-

cza trudnoæci. P¸ywomierze (mareogra-

fy) w portach ca¸ego æwiata rejestruj

zmiany poziomu morza od dziesitkw

lat, ale obliczenie zmiany oglnej wyso-

koæci oceanu æwiatowego zaskakuje kom-

plikacjami. Podstawowym problemem

jest to, ýe ldy, na ktrych umieszczono

przyrzdy pomiarowe, poruszaj si« w

gr« lub w d¸. Niektre regiony, na przy-

k¸ad Skandynawia, wciý spr«ýynuj ku

grze Ð do poziomu sprzed odkszta¸ce-

nia pod ci«ýarem pot«ýnego ldolodu

podczas ostatniej epoki lodowcowej. Ta-

ki powrt do pierwotnego stanu wyja-

ænia, dlaczego poziom morza mierzony

w Sztokholmie spada oko¸o 4 mm rocz-

nie, natomiast w tym samym okresie ro-

ænie o 1.5 mm w Honolulu, czyli w bar-

dziej stabilnym miejscu na Ziemi.

W zasadzie moýna okreæli prawdzi-

wy wzrost poziomu morza po odrzuce-

niu wynikw z p¸ywomierzy zainstalo-

wanych w miejscach przemieszczania

si« masyww ldowych. Podejæcie ta-

kie szybko wyeliminuje wi«kszoæ do-

st«pnych danych. Na przyk¸ad niemal

ca¸e wschodnie wybrzeýe Ameryki P¸-

nocnej wciý osiada w stosunku do swej

dawniej wyniesionej pozycji na ãperyfe-

ryjnym wybrzuszeniuÓ. Otacza¸o ono

depresj« utworzon przez wielki l-

dold pokrywajcy wschodni Kanad«

20 tys. lat temu. Ma¸o tego, w wielu za-

pisach mareografw, nawet ze strefy

mi«dzyzwrotnikowej, przewaýaj lokal-

ne odkszta¸cenia, takie jak napr«ýenia

THANH PHO

HO CHI MINH

AZJA POüUDNIOWO-WSCHODNIA podczas ostatniego zlodowacenia. Ldold obejmowa¸ tak-

ýe wielki obszar obecnego szelfu kontynentalnego. üczy¸ on sta¸y ld Azji z Indonezj, tworzc

masyw kontynentalny (u gry) . Topnienie pokrywy lodowej Antarktydy Zachodniej spowodowa¸o-

by podniesienie poziomu morza o 5 m i zalanie delt rzecznych w okolicach wsp¸czesnego Thanh Pho

Ho Chi Minh i Bangkoku (na dole) , znacznie zmieniajc dzisiejsz lini« brzegow (czarna linia) .

polarnych pokryw lodowych. Satelita

zostanie umieszczony na orbicie polar-

nej w 2002 roku. Dalmierz laserowy za-

instalowany na jego pok¸adzie powi-

nien wykrywa ledwo widoczne

zmiany ca¸kowitej obj«toæci æniegu i lo-

du zmagazynowanej w okolicach bie-

gunw. (Osobliwe, ýe podobny przy-

rzd laserowy jest w¸aænie w drodze na

Marsa i b«dzie kartowa¸ zmiany w oko-

¸obiegunowych pow¸okach lodowych

na tej planecie, zanim naukowcy odczy-

taj podobne zapisy dotyczce Ziemi.)

W pierwszym dziesi«cioleciu XXI wie-

ku dowiemy si« wreszcie, czy ldold

Antarktydy magazynuje coraz wi«cej

wody w stanie g¸«bokiego zamroýenia,

czy teý uwalnia jej cz«æ do mrz.

Jednak post«py w poznaniu stabilno-

æci rozleg¸ej pokrywy lodowej Antarkty-

dy Zachodniej przyjd wczeæniej. Na-

ukowcy planuj bowiem wykonanie

g¸«bokich wierceÄ w lodzie pomi«dzy

dwoma strumieniami lodowymi. Bada-

cze przyst«pujcy do tego projektu (daw-

n alarmujc nazw« SeaRISE zmienili na

WAIS Ð West Antarctic Ice Sheet) maj

nadziej« wydoby ld pochodzcy z wy-

jtkowo ciep¸ego interglacja¸u 5e sprzed

120 tys. lat, jeæli rzeczywiæcie ld ww-

czas istnia¸. Znalezienie takiej prbki d¸u-

go zamarzni«tego lodu Antarktydy Za-

å WIAT N AUKI Maj 1997 93

ziemskiej podnosi¸ si« o prawie 4 mm

rocznie, czyli dwukrotnie szybciej niý

pierwotnie okreælono. Wyniki te zosta-

¸y jednak zniekszta¸cone na skutek

b¸«du w programie uýytym do przetwa-

rzania danych satelitarnych. Dalsza ana-

liza potwierdzi¸a prawdopodobieÄstwo

naziemnej oceny, czyli podnoszenia si«

poziomu morza o 2 mm rocznie. ãNatu-

ralnie szacunek ten zmienia si« zawsze,

gdy wprowadzam wi«cej danych, lecz

jest porwnywalny z obliczeniami uzy-

skanymi na podstawie 50-letnich zapi-

sw p¸ywomierzyÓ Ð stwierdzi¸ Nerem.

Co by¸o dawniej

ûYJCE BLISKO POWIERZCHNI KORALOWCE z gatunku Acropora palmata pomaga-

j okreæli zmiany poziomu morza w przesz¸oæci. Dzi«ki g¸«bokim wierceniom w rafach

koralowych i wydobywaniu z nich prbek naukowcy mog ustali, jak podnosi¸ si« po-

ziom morza od ostatniego zlodowacenia do naszych czasw.

Wi«kszoæ naukowcw uwaýa, ýe

ustalono juý wiarygodne tempo wzrostu

poziomu morza w ostatnim czasie: 2 mm

rocznie. Nadal jednak nie wiadomo, czy

ta tendencja si« utrzyma oraz czy reak-

cj na ocieplanie klimatu b«dzie szybsze

podnoszenie poziomu mrz. Geolodzy

takýe staraj si« rozwiza ten problem,

prbujc odtworzy dawne wahania po-

ziomu morza spowodowane prehisto-

rycznymi zmianami klimatu.

Fairbanks bada¸ na przyk¸ad pewien

gatunek koralowca ýyjcego w pobliýu

powierzchni morza, g¸wnie w rejonie

Morza Karaibskiego. Dzi«ki g¸«bokim

wierceniom w rafie koralowej w pobli-

ýu Barbadosu i pobraniu prbek tych

morskich organizmw wraz z kolega-

mi przeæledzi¸ podnoszenie si« pozio-

mu morza od koÄca ostatniego zlodo-

wacenia, podczas ktrego duýe iloæci

wody wchodzi¸y w sk¸ad oko¸obiegu-

nowych pokryw lodowych, a oceany

by¸y o 120 m p¸ytsze niý obecnie.

ãTe wskaniki dotycz ca¸kiem od-

miennego æwiataÓ Ð stwierdzi¸ Fair-

na kraw«dziach p¸yt tektonicznych lub

osiadanie gruntu w wyniku pompowa-

nia wd podziemnych lub wydobycia

ropy naftowej. W Bangkoku na przy-

k¸ad, gdzie mieszkaÄcy czerpi wody

podziemne w coraz wi«kszych iloæciach,

osiadanie gruntu daje taki efekt, jak-

by poziom morza podnis¸ si« prawie

o 1 m w cigu ostatnich 30 lat.

Na szcz«æcie geofizycy znaleli pomy-

s¸owe rozwizania tych problemw. Jed-

nym z nich jest obliczenie spodziewanych

pionowych ruchw mas skalnych prze-

wyýszajcych zachwian rwnowag« w

skorupie ziemskiej, a nast«pnie odj«cie

ich od pomiarw p¸ywomierzy. Dzi«ki

tej metodzie William R. Peltier i A. M. Tu-

shingham z University of Toronto stwier-

dzili, ýe poziom oceanu æwiatowego pod-

nosi si« mniej wi«cej o 2 mm rocznie

przez kilka ostatnich dziesi«cioleci. Wie-

lu innych badaczy uzyska¸o podobne wy-

niki, wykorzystujc rýne serie zapisw

p¸ywomierzy.

Innym potwierdzeniem cig¸ego pod-

noszenia si« poziomu oceanw s czte-

roletnie pomiary wykonane przez sate-

lit« TOPEX/Poseidon , na ktrym zna-

jduj si« dwa radarowe wysokoæciomie-

rze skierowane ku oceanowi. Poniewaý

pozycja satelity w przestrzeni jest do-

k¸adnie znana, radarowe pomiary jego

odleg¸oæci od poziomu morza mog s¸u-

ýy jako zapis p¸ywomierza umieszczo-

nego w przestrzeni kosmicznej. Podsta-

wowym celem misji satelity TOPEX/

Poseidon s pomiary krýenia wody

w oceanie dzi«ki æledzeniu falistoæci je-

go powierzchni spowodowanej przez

prdy morskie. Satelita by¸ jednak po-

mocny rwnieý w dostrzeýeniu gene-

ralnych zmian poziomu morza.

ãObliczajc æredni dla kuli ziemskiej,

otrzymujemy znacznie mniejsze zrý-

nicowanie niý w przypadku pomiaru

pojedynczego p¸ywomierzaÓ Ð wyjaænia

R. Steven Nerem z Center for Space Re-

search w University of Texas w Austin.

Opublikowa¸ on wyniki pomiarw wy-

sokoæciomierza z satelity TOPEX , kt-

re wykaza¸y, ýe poziom morza na kuli

STRUMIENIE, ktrymi ld lodowcowy

szybko si« przesuwa ku morzu, uwaýano za

oznak« rozpadu pokrywy lodowej Antark-

tydy Zachodniej. Ostatnie badania ujawni-

¸y jednak, ýe jeden z duýych strumieni pro-

wadzcy do Morza Rossa (strumieÄ C)

przesta¸ si« porusza przed ponad 100 laty

prawdopodobnie z powodu utraty nawilýa-

nia u jego podstawy.

ANTARKTYDA

LODOWIEC SZELFOWY

LODOWIEC

SZELFOWY

ROSSA

MORZE ROSSA

94 å WIAT N AUKI Maj 1997

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: