kobieta-maskotka,64.pdf

TO NIE BAJKA CALINECZKA

Kobieta

mask o tka

Z Katarzyn Miller rozmawia Tatiana Cichocka Ilustracja Joanna Szachowska

Tatiana Cichocka: „Calineczka” jak na Andersena to niezwykła bajka: pogodna,

z happy endem...

Katarzyna Miller: Wszyscy lubi bohaterk, pozornie nic drastycznego

si nie dzieje, nikt nie umiera... Ale pozory myl. Na pocztku jest przecie

ogromna samotno• i tsknota: kobieta chce mie• dziecko i nie wie jak.

Czarownica daje jej ziarenko, z którego wyrasta kwiat, a z niego male�ka

dziewczynka. Mechanizm taki sam jak w „Pinokiu”: kto samotny, kto nie

jest w stanie nawiza• satysfakcjonujcych relacji z lud„mi, pragnie mie•

kogo mniejszego tylko dla siebie, ale nie szuka prawdziwej osoby, bo si

boi. Calineczka to raczej rodzaj ywej zabawki. Zatrwaajco czsto ludzie

z takiego powodu decyduj si na dziecko.

– Bo ono kocha bezwarunkowo. I zawsze ma si � nad nim przewag � .

– Niektórzy tak maj psy i koty, a ludzie niedojrzali – dzieci. Nie trak-

tuj ich jak prawdziwych osób z krwi i koci, maj one zaspokoi• wielki

głód uczu•, zabi• samotno•. Czy stereotypowo miar udanego ycia nie

jest rodzina i dzieci?

– Calineczka mieszka na stole, pływa po napełnionym wod � talerzu w orzechowej

łódeczce. Nie sprawia kłopotu... Dziecko pojawiaj � ce si � w domu wywraca go zwykle

do góry nogami. A Calineczka to wizja, uosabia marzenie o dziecku, ale nim nie jest.

– Mnie si z Calineczk kojarz dzieci, które w psychologii nazywa si

maskotkami. W ogldzie rodziny alkoholowej jedno z dzieci, najczciej

dziewczynka, przejmuje tak rol. Ma za zadanie koi• pijcego członka ro-

dziny, zabawia•, rozładowywa• atmosfer. Ona popiewa, poartuje, przy-

tuli si. Właciwie istnieje tylko po to, by odcign• uwag od problemu.

– Działa troch � jak rodzinny odgromnik?

– Zyskuje za to poczucie, e jest wyjtkowa. Instytucja maskotki funk-

cjonuje nie tylko w rodzinach alkoholików, sprawdza si właciwie w ka-

dym układzie grupy czy rodziny. Jeli co nie działa, potrzebujemy po-

twierdzenia, e mimo wszystko cało•, jak stanowimy, ma sens.

– Maskotka to kolejna rola społeczna pokazana w bajce. Pami � tasz „Brzydkie ka-

cz � tko”? Tam jest pokazana rola kozła ofiarnego, który ‡ci � ga na siebie gromy, nieza-

dowolenie, kanalizuje złe emocje. Maskotka to nie jest czasem drugi biegun? Przyjmu-

je zachwyty, ale musi je teˆ niejako etatowo wyzwala‰...

– Chcemy si poznca•, poczu• od kogo lepiej – mamy brzydkie ka-

cztka. Chcemy si pozachwyca• i dziki temu poczu• lepiej – mamy cali-

neczki. I jedne, i drugie maj za zadanie spaja• rodzin czy grup. I jedne,

i drugie cierpi. Czsto rodze�stwo dzieli midzy siebie te role.

– Prawie kaˆde dziecko próbuje si � wmanewrowa‰ w rol � maskotki, cho‰ nie kaˆde

daje si � wrobi‰. To przyjemne, tak si � pochwali‰ dzieckiem. Czyli po‡rednio sob � : Zo-

baczcie, jak ‡wietnie je wychowujemy, jakimi jeste‡my dobrymi rodzicami.

– Modelowa z nas rodzina! Nie kade dziecko chce wzi• na siebie t

rol. Musi otrzymywa• od rodziców na tyle mało, by poczu•, e opłaca mu

si dosta• przynajmniej ten zachwyt. Zachwyt ma zapewniony, wystarczy

odegra• mały show. Takie dzieci, wchodzc w rol, udaj mniejsze, ni s,

pieszcz si, przymilaj. Bo rodzice chc mie• male�kie bobo. Nie radz

sobie z prawdziwym dzieckiem. Szacunek i pra-

wo do bycia sob nie s przyznawane kademu.

Szczególnie w rodzinach, w których s naduy-

cia. Tam nikt nie dostaje od innych członków ro-

dziny tego, co jest mu potrzebne. Wic pozosta-

j strategie przetrwania i zabiegania o uwag

dla siebie w dowolnej formie. Kozioł ofiarny da-

je sob poniewiera•, „bo przynajmniej wtedy

w ogóle mnie widz”, a maskotka wyzwala za-

chwyty, „bo przynajmniej wtedy jestem wa-

na”. Zyskuj prawo do bycia.

– Zauwaˆ, ˆe Calineczka to od pocz � tku w pełni

ukształtowana dziewczynka.

– To kobieta zastygła w jednej z atrakcyj-

nych kulturowo form. Dziewczynka, która nie

urodziła si normalnie, z brzucha, tylko wziła

si z kwiatu. Wic cielesny wiat, fizjologia,

w jakim sensie jej nie dotyczy. Bajka podkre-

la, e jest jak płatek róy, lekka jak piórko...

Nie słodkie bobo, tylko panienka, która ma jed-

nak w sobie tyle seksu, co figurka z porcelany.

– Jest aseksualna, a wszyscy chc � j � za ˆon � . Dziw-

ne, cho‰ nie tak bardzo, je‡li si � pami � ta, ˆe Andersen

miał kłopoty natury seksualnej.

– Najprawdopodobniej był impotentem. My-

l, e to zapis jego marzenia o kobiecie, pik-

nej, ale raczej do ogldania ni do podania,

przede wszystkim kompletnie niegro„nej. Stwo-

rzył sobie ideał: malusie�k, liczn kobietk,

z któr mona zrobi•, co si chce, a ona nawet

nie pinie, mona si przy niej poczu• silnym

mczyzn. Symbol kobiecoci infantylnej, czy-

li marzenie niedojrzałego faceta: „Pan taki duy,

a ja taka mała...”.

–Czyli znów maskotka, tym razem dla panów... Toteˆ

garn � si � do naszej Calineczki same słabe, niepewne

siebie samce. Młody ropuch we wszystkim słucha ma-

musi, nie ma nic do powiedzenia poza „rekekekek”...

– Chrabszcz jest podatny na wpływy. Kie-

dy chrabszczówny, wietrzc konkurencj,

mówi mu, e Calineczka jest brzydka, od ra-

zu si odkochuje. Kret to lepy samotnik, któ-

ry nie umie wyraa• uczu•. –aden z nich si

jej nie podoba, ale jest niejako skazana na te-

go, który j złapie.

Dziewczynka bywa cz„sto

zabawk w r„kach innych: jako

dziecko jest maskotk rodzinn ,

jako słodka mała kobietka

– ozdob m„Šowskiej kolekcji.

Calineczka to destrukcyjny wzorzec

kobiecoŒci: woli raczej skazaŽ

siebie sam na to, Še juŠ nigdy

nie zobaczy sło’ca, niŠ zraniŽ

czyjekolwiek uczucia...

Ale ta bajka pokazuje teŠ,

jak z maskotki innych staŽ si„

pełnowymiarow osob

ZWIERCIADŁO

pa dziernik 2005

ZWIERCIADŁO

TO NIE BAJKA CALINECZKA

Dopóki jeste male � stwem, wszystko

dzieje si � samo. -ycie ci � pogłaszcze,

nakarmi, ogrzeje. Nie zm � czysz si �

zanadto, nie nacierpisz ponad miar � ,

ale musisz si � zgodzi†, ‡e na r � kach

b � dŠ ci � nosi† takie ropuchy,

chrabŠszcze, krety

nadto, nie nacierpisz ponad miar, ale musisz si zgodzi, e na rkach b-

d ci nosi takie ropuchy, chrabszcze, krety...

– Przyszło mi do głowy, � e Calineczka jest taka bierna równie � dlatego, � e nic nie wie

o � yciu ani o sobie samej. Pojawiła si na � wiecie nagle, nie poznawała go, jak dzieci,

stopniowo. Dlatego czerpie wiedz o sobie od innych. A od nich ci gle słyszy: � liczna,

� liczna...

– Dlatego kiedy chrabszcze j odrzuciły, stwierdzajc, e jest brzydka,

uwierzyła im, bo dotd istniała tylko w odbiciu. Zobacz, jak wane jest to,

e komu si nie podobasz! A tak chcemy podoba si wszystkim... To mu-

siał by dla niej szok: wczeniej wszyscy piali na jej widok. Calineczka nie

załamała si jednak. Znalazła listek, pod którym zamieszkała, ywiła si

kroplami rosy. Całkiem dobrze sobie poradziła. To był pocztek zmian.

–Czas w samotno � ci był dla niej rodzajem przebudzenia. Po raz pierwszy decydowa-

ła o sobie, poczuła, � e nie potrzebuje innych, by było jej dobrze.

– †ycie na własny rachunek, bez rodziców, ale i bez uciekania w mał-

e…stwo, to powinien by obowizkowy etap w yciu kadego człowieka.

Czas, eby si usamodzielni, pozna smak wolnoci, dowiedzie si, jakie

s konsekwencje własnych wyborów. Nauczy si siebie. Calineczka miała

to szczcie. Dlatego si zmieniła. Przestała by bierna.

– Dlatego kiedy przyszła zima, zrozumiała, � e musi co � zrobi � sama, inaczej zamar-

znie albo umrze z głodu. Ruszyła w � wiat i znalazła nor myszy. Znalazła ratunek. Ale te �

pułapk : mysz postanowiła j wyda � za kreta. I Calineczka znowu wróciła do roli ma-

skotki. A jednak wychodzi z tej roli. Sk d ma na to sił ?

– Wie ju co nieco o sobie, a poza tym w korytarzu podziemnym kreta

znalazła zamarznit jaskółk i uratowała jej ycie. Jaskółka była wiksza

od niej, a mimo to Calineczka mogła jej pomóc. To j zmieniło. Po raz pierw-

szy zrobiła co tak wanego i trudnego całkiem sama, mimo e si bała.

–Wszyscy my � leli, � e jaskółka umarła, ale Calineczka tak j okrywała bawełenk i li-

�� mi, � e jednak od � yła.

– Nawet najmniejsze stworzenie potrzebuje kogo jeszcze od siebie

biedniejszego, eby poczuło si potrzebne i zrozumiało, e moe co da in-

nym. I to, co ma do dania, jest bardzo wane, moe nawet kogo uratowa.

– I to jest prawdziwe, a nie na pokaz. Calineczka do tej pory nie zaznała siły prawdzi-

wych uczu � . Gdyby tego nie odczuła, pewnie wyszłaby za tego kreta.

– Tym bardziej e nie miała w zasadzie alternatywy. Rozsdek wskazy-

wał, e to najlepsze wyjcie. Bogaty m zapewni byt, przetrwanie zim.

Jednak w ostatniej chwili przed lubem Calineczka poszła na zawsze poe-

gna si ze sło…cem. Wtedy pojawiła si jaskółka i dziewczynka postanowi-

ła jednak z ni polecie.

– Dlaczego nie poleciała z ni wcze � niej, jaskółka przecie � jej to proponowała?

– Wszystko ma swój czas, zmiana dojrzewa w człowieku, czasem

niezauwaalnie dla niego samego. Dopiero kiedy jest gotowy, pojawia

si sytuacja, która j umoliwia. Przychodzi do mnie duo ludzi, którzy

chc, eby im było lepiej, ale nie chc si zmieni. To oczywicie nie-

moliwe. †eby było lepiej, człowiek musi nad tym popracowa. Ale je-

li ju zaryzykuje, zrobi miejsce na zmian, to ona si w jakim sensie

dzieje sama. W tym znaczeniu wydaje mi si to bardzo prawdziwe, e

Calineczka nie musiała woła jaskółki, tylko e ona włanie wtedy przy-

leciała. Bo był ju na to czas.

mask o tka

Jaskółk mona zobaczy w dwóch aspektach: to sprzymierzeniec z ze-

wntrz, który przychodzi z pomoc, bo ty mu kiedy pomogła, ale rów-

nie, symbolicznie, to jaka wana cz ciebie samej, która była zakopa-

na, zapomniana, zamarznita.

– Calineczka zeszła symbolicznie pod ziemi , zaopiekowała si jaskółk , która pó -

niej zabrała j do ciepłych krajów. Wida � z tego, � e droga ku szcz � ciu wiedzie przez zna-

lezienie swoich zamarzni tych kawałków, u � alenie si nad nimi, uznanie ich w sobie.

– Do tego momentu siły witalne i potrzeby Calineczki były jakby w hi-

bernacji. Dopiero gdy to wszystko uwolniła, zyskała sił i odwag, aby zro-

bi to, co naprawd było dla niej dobre. Wane jest te, e ani kret, ani

mysz nie zauwayli, e Calineczka opiekuje si jaskółk. Mona powie-

lineczka mogła w ko…cu, jak to si mówi, zatka

uszy swej duszy i za tego kreta pój, na zawsze

grzebic si pod ziemi…

– Czasem, � eby to do nas dotarło, musi si zdarzy �

co � , co nami wstrz � nie. Gdyby si ten okropny kret nie

pojawił jako konkurent, Calineczka pewnie zostałaby

umyszy, gdzie nie było jej w ko€cu najgorzej. Nie dotarła-

by do królestwa kwiatów, � yłaby gdzie � w połowie drogi.

– W wikszoci przypadków tylko ekstre-

malne sytuacje daj impuls do zmiany. Ludzie

najczciej przychodz na terapi dopiero, kie-

– Ale co � z tego ma. Wszyscy opiekuj si ni , bo

przecie � taka bezbronna, m � czy ni j uwielbiaj , a ona

pozwala si nie �� temu wzorowi.

– Jednak wiemy, e nie chce ropucha ani kre-

ta. Andersen pokazał, e za strategi zabawko-

wej minilicznoci schowane s prawdziwe

uczucia. Calineczka ich jednak w aden sposób

nie wyraa.

To kultura patriarchalna ustawia kobiet tak,

by ona sama była jak najmniej wana, by uczu-

cia innych przedkładała nad własne. Ma nie my-

le o sobie, by dobra dla innych. Nie mie po-

trzeb ani złych uczu. Calineczka zgadza si

wic wyj za kreta, eby nie zmartwi polnej

myszy, która si ni zaopiekowała i której bar-

dzo zaley na tym lubie. Woli skaza siebie sa-

m na to, e ju nigdy nie zobaczy sło…ca, ni

zrani uczucia opiekunki.

–A po co wogóle kretowi � ona, która nie jest kretem,

a chrab szczowi panna niechrab szcz?

– †eby mogli zaprzeczy swojej kretowatoci,

ropuchowatoci, chrabszczowatoci. †eby by

kim lepszym. Taka ona to nobilitacja. Kontakt

z lepszym wiatem.

– Ale Calineczka w ko€cu za � adnego z nich nie wy-

chodzi. Nawet za kreta. Dlaczego?

– †eby to zrozumie, warto si przyjrze jej

przemianie. Z pocztku Calineczka poddaje si

temu, co przychodzi. Płynie z prdem ycia. Do-

słownie, bo niesie j rzeka. Przechodzi z rk

do rk, nie stawiajc oporu. Jest bierna. Nic

dziwnego, eby co zrobi, trzeba si narazi

na cierpienie. A dopóki jeste male…stwem,

wszystko dzieje si samo. Nie zmczysz si za-

dzie, e wszyscy wokół nas s lepi na nasze potrzeby, na wane procesy,

które si dziej właciwie pod ich nosem. Šlepy kret szturcha nog ptaka

i prosi, eby si nim nie przejmowała. Mona to odczyta jako wskazówk:

jeli inni mówi ci, nie przejmuj si, zostaw to, to ty tego włanie nie zosta-

wiaj. Tam odnajduj te swoje zamarznite kawałki. Czy to bdzie serce, czy

emocje, czy wola, czy umysł, zawsze bdzie to co, co wyniesie ci wyej,

dalej. Z maskotki innych moesz si sta kim pełnowymiarowym.

– Królow , jak Calineczka, która po długiej w drówce dotarła do królestwa kwiatów,

gdzie od pocz tku było jej miejsce. Ale musiała przej �� t drog , by to odkry � , pozna �

chrab szcze, krety, ropuchy, � eby doceni � wyj tkowo �� ksi cia duszków kwiatowych.

– Calineczka ptała si po wiecie jak brzydkie kacztko. Obie te bajki

s dwiema stronami tego samego zjawiska. Czy jeste kozłem ofiarnym,

czy maskotk, twoje ycie bdzie tragiczne, dopóki zostaniesz w tej roli.

†eby szczliwie y, nie mona omin bliskoci ze sob, nie mona nie

słucha siebie. Trzeba si sob zaj. Odkrywa siebie, czy to w terapii, czy

to w innej pracy psychologicznej, czy to przez mdr blisko z ludŽmi. Ca-

dy czuj, e dalej nie dadz rady y. Strasznie

długo wytrzymuj co, co jest dla nich destruk-

cyjne, niewygodne, przykre, bolesne. Boj si

zmiany, bólu, jaki ona pocztkowo wywołuje,

wic latami czekaj, a co si zmieni... a tym-

czasem ich ycie tli si jedynie pod t symbo-

liczn ziemi.

– Ale jest miejsce na happy end: kto si odwa � y i za-

walczy o siebie, b dzie szcz � liwy. Calineczka trafia tam,

gdzie wszystko wraca na swoje miejsce, ju � nie jest naj-

mniejsza, bo duszki kwiatowe s takiej samej wielko � ci,

pojawia si pi kny ksi � , dostaje par skrzydeł i mo � e

lata � . Dlatego tak lubimy t bajk , bo ten kraj jest skro-

jony na miar , idealny, bajkowy, a przecie � osi galny.

– Ale dopóki jeste maskotk, twoje ycie nie

jest bajkowe. A maskotki s wród nas.

ZWIERCIADŁO

pa dziernik 2005

ZWIERCIADŁO

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: