4.doc

4

Kształcenie

zawodowe

.

W tej części ro.zważań najwięcej miejsca zajmie problematyka dy.. daktyczna dotycz8('a celów; treści, form organizacyjnych procesu i wy-, ników kształcenia zawodowego. Podjęte także zostaną sprawy ogólniej-' sze, związane z polskim systemem kształcenia zawoQ'Owego, jak również, problemy dotyczące szeroko rozumianego wychowania 'zawodowego.

4.1. Pojęcie kształcenia zawodowego i jego właściwości ogólIie

Sam termin: k s z t a ł c e n i e, z a w d d o we, rozpatrywać można, ~

w dwóch zakresach i zarazem w dwóch znaczeniach: jako określPIlY staI1' f~L:II. _

.

.

              wiedzy i jako proces. W znaczeniu pierwszym chodzi o układ pojęć, twier- 'i~ jł:.

, dzeń i prawJdłowości,dotyczących organizacji procesu i Wyników ~ształ-. i~

cenia zawodowego, realizowanego w różnych warunkach społeczno~histo- --,. .. - -t'

              rycznych oraz przy różnych rozwiązaniach organizacyjn<;>-,progremawych."              ~

W takim właśnie rozuj11ięniu m6wi się o kształceniu zawodowym jako.

o jednym z działów pedagogiki pracy.              '              '.              r'              ,.,

Kształcenie zawodowe. rozpatrywane w drugim znaczenJ.u to ogół ce.

~

. ,

l

auo:t

.

,

.

low~ organizowanych czynności ~ ~roces6w umo.~liwiających przygoto:, '~

..

.':

Wanie do zawodu, a.w szczególnoscl przygotowanie d'O pracy zawodowey r' . - -"

w określonej gałęzi gospodarki narodowej i na określonym sta wisku,              ':

pracy.              o podstawowych czynności w t m zakresie zali c              '*

              - czynności nauczania, w których dominująca rola przypada nauczy­

cielowi;              . '              ,

              - czynności uczenia'się"wykonywane przez uczniów.

              śr6d różnych proces6w istotne znaczenie ma

              .- proces lekcyjny, w toku którego realizowane jest kształcenie teore­

tyczne - ogólne i zawodowe;

g.

131

r

- proces działaniowy, realizowany w pracowniach, w warsztatach szkolnych czy też w zakładach pracy i obejmujący kształcenie praktycz­

ne. :

Tak więc w\:łobrze zorganizowanym procesie kształcenia zawodowego

J

              :

              V;f sDosób naturalny realizowana jest zasada wiązania teorii i praktyki. :

              , "ł- Współcześnie rozumiane ksztakenie zawOdowe prowadzone jest w róż- .

_ ,;rIy) nych formach organizacyjno-programowych i na różnych poziomach.

              !, ~~~,:: / Podstawową formą organizacyjno-programową jest szkoła zawodowa. Ale

I ,

.

~

kształcenie zawodowe prwadzą leż zakłady pracy, warsztaty rzemieślni­

~

              o              cze i różne ośrodki kursowe. Dawniej kształceniu zawodowemu przypi­

              sywano jedynie charakter praktyczny, instrumentalny.

.              ' Współcześnie realizowane kształcenie zawodowe, szczególnie w kra­

jach socjalistycznych, jest ksztalceniem wszechstronnym, a więc uwzględ­niającym zadania kształcenia umysłowego, politechnicznego, moralnego, estetycznego i fizycznego. T. Nowacki w związku z tym twierdzi, że

11

współczesne kształcenie zawodowe jest w istocie swojej wszechsfronne, bowiem, obejmuje i kształcenie ogól~e, i kształcenh;' .:awodowe W. węż­

/: szym znaczeniu, przy czym integruje przygotowanie teoretyczne i prak­

~

              . tyczne oraz umożliwia wychowanie przez pracę [83].

              ~ '#łRezultatem kształcenia zawodowego jest wykształcenie zawo'dowe,'

              "Q) [;J 'którego znaczącymi składnikami są: wiedza zawodowa, umiejętności za­

              ,*" O; .' wodowe, na.wyki i sprawności zawodowe, postawa zawodowa, Wreszci~,

              (V              - osobowość zawodowa.              '.              .

,~              t er ~ .              W praktyce utrwalll się także termin: s z k o l e n i e z a w o d o w e,

;              ,~uł ~V ,przy czym niektórzy przypisują temu terminowi treści charakterystyczne

~"" # dla kształcenia zaw~dowego., Jest to stanowisko niewłaściwe; bdwiem .

i ~ :szkolenie zawodowe dotyczy głównie przygotowAnia w toku praktYl'zm~­

: nrt~\

\J

2 nauczania zawodu do wykon\'wania określonych czynności motorycz­

'~~              :nych, charakterystycznych dla konkretnego stanowiska pracy.              .

,.              .              s;- Zatem szkolenie zawodowe to proces rozwijania, u jednostki lub qruDY­

·              umiejętności n-a              ków i sprawności warunku 'ących skuteczną real'              ­

.cJQ onkretnych, małozmiennych zadań. Tak rozumiane szkolenie jest r lizowane w różnych formach organizacyjno-programow ch w szcze­gólności ako szko enie kursowe i wewną rzza adowe, 'ale truk.żo alto 'sz olenie Indywidualne. zespołowe oraz prowa zone w wyodrebnjonych

I .'              .zespołach nauki zawodu, n1,) 'U{ warsztatach rzemieślniczych.

              W szkoleniu zawodowym szczególne znaczenie mają cWlczenia i tre­

i"              .              ning, warunku'ące kształtowanie i utrwalanie umie' tnO'Ści              w ż­

<              szanie sprawności wykonywania danych czynności m in pr7.AZ ich auto­

              ~ . ~y matyzowanie..              . .

~

1

,

1 ,0. - Wracając do pojęcia podstawowego, tj. do .kształcenia zawodowego,

~.,. ~ dodać należy, że wyróżnia się najczęściej (trzy poziomy kształcenia za-=­

;'              wodowego:              -'

;/1              _ ~"",;ooł zasadniczy, odpowiadający zasadniczej szkole zawodowej

,

132

i prowudzący do. zdobycia kwalifikacji robotniczych oraz równorząd-. nych;

-poziom średni, realizowany w'technlkach i lice~ch zawodowych i prowadzący do zdobycia wyk5ztałc

.

enia średniego; '. 7

-poziom wyższy, realizowany.w szk<?łach wyższy91..J

Oprócz tego wyróżnić można poziomy pośrednie. w .postaci tzw W\'.

kształcenia policealneqo (studla- Dolicealne) lub półwyższeao (stllr1illm

. nauczycielskie).              .              .              .              ',.

              Ze względu na stopień oqólności wYkształcenia. wyróżnia sie kształ

~

Q

cenie zawodowe podstawowe i Kształcenie zawodowe specjalistyczne.              Q.

Z kolei ze względu na charakter kształcenia, róznia si kształcenie za wo owe eore yczne l' zta ceme zawodowe praktyc ne. Warto jedna

zaznaczyć, że w konkretnych sytuacjach kształcenia zawodowego 'mamy do czynienia nie tyle z wyżej ~mienionymi rodzajami kształcenia, trak­towanymi w sposób dosłowny, Ile z przewagą któregoś z nich. Wynika to z okoliczności, że każde kształcenie zawodowe obejmuje zarówno kształ­cenie og61nozawodow~ (podstawowe) i specjalistyczne, jak i kształcenie teoretyczne oraz praktyczne.

Będzie o tym mowa w dalszej części rozdziału. W tym zaś miejscu dodamy, że współcześnie organizowane i realizowane. kształcenie żawo­dowe zawsze nawiązuje do głównych działów gospodarki narodowej, uwi­docznionych w postaci grup wielkich klasyfikacji zawodów i specjal­ności.

W rzeczywistości mamy do czynienia z różnymi kierunkami kształce- 1/ " v~

nia zawodowego. W praktyce polskiego szkolnictwa zawodowego wy - ": ~ A 11IA(~

różnia się następujące kierunki: budowlan:v. chemiczny. górniczy. hutl!!.- ~'_.

cz , mechaniczny, odzieżo              ,rolniczy, ekonomiczn              elektr czn'              ­

troniczny, drzewny, gastronomiczny i hotelarski. SDOŻYWCZY, włókiennl­,niczy, medyczny, artystyczny. pedagogiczny i'inne, przy czym do kierun­

~ów tzw. masowych należą: mechaniczny. .rolniczyelektrycżny i' elektr0':..J

niezny,. budowian              ekonomiczny, medyczn,              6rnicz              odzieżo              włó­

le DlCZY i pedagogiczny. Określoną specyfikę uzyskały już: kształcenie techniczne, kształcenie rolnicze, kształcenie ekonomiczne, kształcenie me. dyczne, kształcenie pt:!dagogiczne i kształcenie artystyczne. I clo tych spraw wrócimy w dalszej części rozważań.

4.2. Historyczne. formy kształcenia zawodówego

              tZac:zątkLkształcenia 'zawod.p~'8i~młją~kręsW'W\SPól~W7pfeiwotIieJ'J

              -              M n.              '? ._'~_'.""" '              ;'IM I '              J ~..-""­

. (kiedy' to p~zygdtoW~n~eoo~fE~3!~tZ?rl~i~?~~riędzi i)a,ł

. ,poznawanIe .1U~~<i;:~O~~"'1'c3.Y\~t!niPi~or~SłY~::ł.(l'l1k~W . grupii

.(budow.!1nie mieszkai1;;Sporzą;ara,pf$~OZ!e~o~anł.~przygot~

I

.

wanie

P

ożvwtenia

)

traktówanO.:1ąko:camiw~ą~!łkł~'ll1~:całą ówcze~

ną młodzi~;.!';.1              .-- -. .              .              _.,,...,

1 qq

J

r

~i ',rangi oppowiadających .potrzepom q.w.cieS;[~go~S!~~Q~@.:(;lI!,!:~gM

w wielu krajach, prżede wszystkiII). w Niemczech. szkolnictwo() zawodo. we stało się główną...