Rozwój terapii tańcem - Mateusz Wiszniewski.doc

Mateusz Wiszniewski

Taniec towarzyszył ludzkości od zarania dziejów. Prawdopodobnie był jedną z pierwszych form grupowego ludzkiego działania i religijno-magicznych rytuałów. Pierwsi ludzie porozumiewali się za pomocą gestów i dźwięków i mogli się z łatwością wyrażać w tańcu.

Taniec był istotną formą praktyk religijnych i społecznych rytuałów w społeczeństwach pierwotnych. Wszelkie święta religijne, czy wydarzenia społeczne były połączone z grupowym tańcem.

Choć pierwotnie taniec był istotną formą religijnego i wspólnotowego życia, wraz z rozwijaniem się cywilizacji i umacnianiem patriarchatu, nastąpiło odejście od tańca.

Taniec zmienił swą funkcję.

W średniowiecznej Europie, na skutek potępienia przez Kościół cielesności, taniec został odsunięty na bok, jako forma wyrażania i wzmacniania ziemskich namiętności. Ludzie oczywiście nadal tańczyli, ale były to jedynie tańce dworskie lub ludowe, mające bardziej formę tańców towarzyskich niż duchowych i uzdrawiających, jakie występują w kulturach pierwotnych.

Rozwój tańca współczesnego stał się możliwy dopiero po wyzwoleniu obyczajowym i po osłabieniu wpływów purytańskiej religii potępiającej cielesność i zmysłowość. Współczesna terapia tańcem narodziła się z połączenia idei i praktyk tańca współczesnego i różnych kierunków psychologii humanistycznej i psychoterapii, szczególnie tych zorientowanych na rozwój świadomości ciała i wyrażanie emocji. Wysoki poziom zamożności, swoboda obyczajów, różnorodność kultur, dynamicznie rozwijające się społeczeństwo, rozwój tańca współczesnego i psychoterapii stworzyły w USA warunki sprzyjające powstaniu terapii tańcem.

Terapia tańcem opiera swe ćwiczenia na założeniach charakterystycznych dla współczesnej psychoterapii i tańca. Podstawowe założenie terapii tańcem to wzajemne powiązanie ciała i umysłu. Na tym założeniu opierają się wszystkie techniki i koncepcje terapii tańcem. Poprzez ruch ciała w tańcu możemy uwalniać zgromadzone w nim napięcia i poprzez to uwalniać stłumione emocje. Możemy wyrażać emocje doświadczając dzięki temu większej samoświadomości i samokontroli. Ponadto możemy także poprzez obserwacje ruchu osoby tańczącej i jego analizę dokładnie ją scharakteryzować i postawić jej trafną diagnozę.

Dlaczego ludzie współcześnie interesują się Terapią Tańcem

Oczywiście można powiedzieć, że ludzie tańczą, bo lubią. Z pewnością taniec może być doświadczeniem niezwykle przyjemnym, wręcz ekstatycznym, między innymi dlatego, że taniec może spowodować wydzielanie się endorfin. Jednakże jest o wiele więcej powodów, dla których ludzie mogą się interesować terapią tańcem.

Wiele się pisze o rosnących problemach społecznych i psychologicznych nękających obywateli społeczeństw wysoko rozwiniętych: nadmiernym stresie, pośpiechu, rozpadzie rodziny, zanikowi więzi międzyludzkich, dehumanizacji, alienacji, niedorozwoju emocjonalnej inteligencji występującej równolegle z wysokim rozwojem intelektualnym. Naturalną reakcją na te zjawiska jest poszukiwanie kontaktu z naturą, większe zainteresowanie rozwojem emocjonalnym, poszukiwanie sposobów osiągania równowagi, możliwości odreagowania, poszukiwanie doświadczenia sacrum.

Najbardziej dramatycznym objawem negacji kultury konsumpcyjnej była związana z ruchem hippisów kontrkultura. Przełom w sposobie postrzegania i definiowania kultury Zachodu przez nią samą, zapoczątkowany przez kontrkulturę, nie skończył się wraz z osłabnięciem samego ruchu lecz kontynuował się, między innymi, w rosnącym zainteresowaniu grupami spotkaniowymi, psychoterapią i medytacją.

Terapia tańcem, zarówno wywodząca się z nurtu praktyki psychiatrycznej jak i ta bardziej nastawiona na pracę z ludźmi zainteresowanymi własnym rozwojem i otwarta na bardziej niekonwencjonalne i wykraczające poza ramy psychologii akademickiej koncepcje, odpowiada na wiele potrzeb ludzi wrażliwych i szukających równowagi emocjonalnej lub inspiracji w rozwoju osobistym.

Praktyka terapii tańcem może umożliwić rozładowanie stresu, rozwijanie świadomości i zdolności wyrażania uczuć – inteligencji emocjonalnej, poprawę relacji z ludźmi, lepsze samopoczucie w grupie. Niektóre techniki terapii tańcem mogą poprawić zdrowie, uwalniać od pozostałości traumatycznych doświadczeń czy prowadzić do przeżycia duchowych doświadczeń.

Różne aspekty terapeutyczne tańca

Taniec jest zjawiskiem złożonym i wieloaspektowym. Praktyka tańca działa na poziom fizyczny, emocjonalny, mentalny i duchowy. Różne kierunki terapii tańcem, różne rodzaje tańca, różne ćwiczenia mogą być wykonywane w odmienny sposób i przynosić odmienne skutki.

Mateusz Wiszniewski

Kiedy taniec zaczyna być terapią, a kiedy nią nie jest?

Czy taniec artystyczny lub sportowy także pełni funkcje terapeutyczne?

Gdyby tak było, wszyscy wybitni tancerze, powinni być ludźmi szalenie rozwiniętymi emocjonalnie i zrównoważonymi psychicznie.

Czy jest tak rzeczywiście? Nie jest to pytanie, na które można łatwo i jednoznacznie odpowiedzieć.
 

Samo ćwiczenie ruchu tanecznego nie jest wystarczającym elementem, by taniec zaczął działać uzdrawiająco terapeutycznie. Choć z pewnością intensywny trening tańca, wzmacnia i kształtuje zarówno ciało jak i psychikę. Jednakże niekoniecznie będzie spełniał funkcje psychoterapii i pomagał w rozwoju emocjonalnym i duchowym. Dużo zależy od sposobu prowadzenia i podejścia do treningu.

Ruch wykonywany mechanicznie, jak w większości wypadków treningu sportowego, czy tanecznego, opartego na mechanicznym, przedmiotowym podejściu do ciała i treningu, nie rozwija świadomości uczuć, świadomości ciała – siebie i jego działanie terapeutyczno-rozwojowe, poza dobrym efektem kondycyjnym, sprawnościowym i fizjologicznym jest niewielkie.

Dopiero ruch wypływający organicznie z ciała, z jego wewnętrznych głębokich procesów, Ruch Autentyczny, jest tym co rozwija głęboką świadomość siebie i jest głęboko uzdrawiający w sensie emocjonalnym, uwalniania od napięć i zmienia podświadome wzorce reakcji.

Można osiągnąć biegłość ruchów tanecznych lecz nadal być nieświadomym swojego ciała i mieć problemy emocjonalne, co można potwierdzić na podstawie obserwacji życia wielu wybitnych tancerzy.

Na przykład, Emilie Conrad, była tancerka i twórca pionierskiej metody pracy z ciałem i ruchem Continuum, stwierdziła, że choć była tancerką i pięknie się poruszała, wewnątrz siebie, czuła się całkowicie zamrożona i dopiero zupełnie inny rodzaj treningu oraz podejścia do ciała i ruchu, pozwolił jej się uzdrowić i rozwinąć niezwykłe zdolności.

Tak więc, nawet wybitny tancerz może być osobą sprawną fizycznie, lecz może być jednocześnie nieświadomym swego ciała i mieć problemy emocjonalne, odczuwać zagubienie itd.

Tym, co czyni z tańca terapię jest rozwijanie świadomości ciała i świadomości swoich uczuć i ich wyrażanie. Większość technik terapii tańcem właśnie do tego prowadzi. Z drugiej strony większość tancerzy i trenerów tańca, jest tak skupiona na technice ruchu, że nie zwraca na inne aspekty uwagi. Dążąc do opanowania techniki i nauczenia się ładnej formy, gubią jedne z najbardziej terapeutycznych aspektów tańca. Nie jest to wyłącznie ich wina.

W naszej nastawionej na rozwój techniki kulturze, trening tańca jest przeważnie treningiem technik.

Jednostronny, mechaniczny trening technik tanecznych może nie tylko nie rozwijać świadomości uczuć, ale może być wykorzystywany jako ucieczka od swoich uczuć i problemów.
 

W terapii tańcem nie chodzi o piękno ruchu, czy mistrzowskie opanowanie techniki i formy, ale o rozwój zdolności odczuwania i wyrażania siebie oraz spotkania z drugim człowiekiem i grupą.

Istnieje wiele efektów wspólnych w praktyce tańca i terapii tańcem.

Poprawa sprawności ruchowej, rozwój poczucia własnej sprawności i panowania nad sobą, lepsza integracja psychofizyczna, odblokowanie przepływu energii.

Niektóre rodzaje uzdrawiającego tańca mogą przynosić jeszcze inne efekty, na przykład celem tańców rytualnych, bądź szamańskich może być nawiązanie kontaktu z duchami opiekuńczymi lub bóstwami, odpędzenie złych mocy, przywrócenie duszy, czy przeżycie proroczej wizji.

Tego typu cele towarzyszyły większości tańców etnicznych wywodzących się bezpośrednio od tańców szamańskich, przeprowadzanych w ważnych dla społeczności momentach. W niektórych społecznościach wiedza ta zaginęła, a w niektórych kultywowana jest do dzisiaj.

Terapia tańcem, która opiera się na koncepcjach zachodniej psychoterapii oparta jest na racjonalnych metodach rozwoju i terapii osobowości.

Szkoły terapii tańcem, które wykorzystują techniki tańców szamańskich, transowych i rytualnych można zaliczyć do nurtu transpersonalnej terapii tańcem.
Zawarty opis celów, cech terapeuty, procesu grupowego, formy i funkcji warsztatu, czy wreszcie przykłady zastosowania w różnych przypadkach, odnosi się głównie do metod terapii tańcem. Jednak może też dać ogólne pojęcie o uzdrawiającej sile tańca i związanych z nią zagadnieniach, które odnoszą się także do innych form uzdrawiających praktyk tanecznych.

Cele Terapii Tańcem

Wiele tradycji, czy podejść do terapii tańcem może formułować różne cele terapeutyczne. W zależności od stosowanych ćwiczeń i grupy, z którą się pracuje oraz od sposobu prowadzenia, osobowości i umiejętności terapeuty można osiągać odmienne rezultaty.

Judith Bunney, były prezes Amerykańskiego Stowarzyszenia Terapii Tańcem, podała w trakcie swoich warsztatów następujące cele stawiane terapii tańcem:

¨     Zwiększenie świadomości siebie i świadomości w relacji z innymi.

¨     Rozwinięcie poczucia zdrowych granic osobowości.

¨     Stworzenie akceptowalnych sposobów uwalniania fizycznego napięcia, niepokoju, stresu, stłumionych uczuć.

¨     Poprawa sprawności i organizacji ruchowej.

¨     Poprawa zdolności rozpoznawania i bezpiecznego wyrażania uczuć.

¨     Odkrywanie nowych wzorców ruchu, reakcji i możliwości alternatywnych zachowań.

¨     Poprawa uspołecznienia i interakcji.

¨     Tworzenie spójnej osobowości i integracja psychofizyczna.

Jak widać cele sformułowane w ten sposób wywodzą się z psychologicznych definicji zdrowia i terapii.

Jeżeli przez uzdrawiający taniec, oprócz terapii tańcem, rozumiemy także inne nurty, na przykład tańce duchowe – taniec Sufich, tańce Lamów Tybetańskich, Tańce Indian, wtedy do celów terapii tańcem możemy dodać także inne cele:

¨     Oczyszczenie i zrównoważenie swojego pola energetycznego.

¨     Podniesienie poziomu swej wibracji.

¨     Doświadczenie sacrum i duchowego przebudzenia.

¨     Rozwój duchowego potencjału człowieka.

W wypadku niektórych tańców rytualnych celem jest także:

Nawiązanie kontaktu z bóstwem w celach rytualnych, religijnych lub magicznych.

Zarówno tańce duchowe jak i rytualne wykraczają poza obszar tradycyjnie zaliczany do psychologii, więc nie do końca można je zaliczyć do terapii tańcem w znaczeniu psychologii akademickiej. Jednak techniki wywodzące się z tańców duchowych i rytualnych, na przykład szamańskich, bywają stosowane na warsztatach psychologii transpersonalnej, można je więc zaliczyć do transpersonalnej terapii tańcem.

Efekty terapii tańcem

Praktyki terapii tańcem mogą być stosowane z dobrym skutkiem w bardzo wielu wypadkach. Jest tak dlatego, że ruch i rytm porusza najbardziej pierwotne i podstawowe obszary w ludzkim ciele i psychice. Poprzez ruchy ciała i muzykę, taniec wpływa na fizyczny, psychologiczny i duchowy aspekt człowieka. Terapia tańcem może poruszyć każdego kto jest w stanie i ma ochotę tańczyć. Dobre skutki w pracy z choreoterapią można osiągnąć pracując z: dziećmi autystycznymi, ofiarami nadużyć seksualnych, pacjentami psychosomatycznymi, kobietami po amputacji piersi, osobami uzależnionymi i podwójnie zdiagnozowanymi, chorymi na schizofrenię, weteranami wojennymi itd. Ponadto warsztaty terapii tańcem przynoszą dobre rezultaty w przypadku osób zainteresowanych samorozwojem oraz w pracy z osobami starszymi.

Mateusz Wiszniewski

Często po tańcu można poczuć się lepiej. Wynika to także z wpływu tańca na funkcjonowanie ludzkiego ciała na poziomie fizjologicznym. Taniec poprawia krążenie, ułatwia oddychanie, pobudza wydzielanie niektórych hormonów, zwłaszcza endorfin, co odczuwa się często jako odczucie lekkości, radości, czy nawet ekstazy po dłuższych okresach tańca.

Na skutek rozładowywania napięcia mięśniowego i relaksacji, odciąża się i odnawia system nerwowy.

Zgodnie z zasadami medycyny naturalnej, na przykład chińskiej, ruch to zdrowie. W wielu wypadkach doświadczenie ruchu związanego z tańcem może wpływać bardzo korzystnie na zdrowie i samopoczucie. Zwłaszcza dotyczy to osób cierpiących na różne dolegliwości z powodu braku ruchu lub zastoju w krążeniu energii wewnętrznej. W tym wypadku taniec poprawia krążenie wewnętrznej energii, co rozładowuje napięcia i poprawia zdrowie.

Wyjątek mogą stanowić osoby o bardzo niskim poziomie energii, na przykład osoby poważnie chore lub w stanie skrajnego wyczerpania. W tym wypadku taniec może być niewskazany, gdyż jeżeli osoby cierpią na brak energii i korzystniejsze byłyby dla nich ćwiczenia energetyzujące, na przykład Czi Kung lub automasaż, czy ćwiczenia oddechowe.

W wypadku niektórych form tańca, na przykład tańców rytualnych i transowych, mogą zachodzić inne zjawiska umożliwiające przyspieszony powrót do zdrowia. W tańcach religijnych i szamańskich może występować zjawisko transu, który może w szczególny sposób wpływać na całą psychikę i fizjologię oraz umożliwiać zachodzenie ekstremalnie szybkich procesów samoleczenia – czyli „cudowne uzdrowienia”. Niektóre tańce, mają na celu wezwanie interwencji sił nadprzyrodzonych i wzywa się je w postaci bóstw lub Ducha Świętego. Możliwe są jeszcze inne typy uzdrowienia, które opisuje się jako rezultaty zjawisk transowych, a których pełne wyjaśnienie możliwie jest jedynie na gruncie nauk ezoterycznych lub takich, które opisują subtelne ciała człowieka i energie oraz byty duchowe.

Długotrwałe tańce rytualne powodują także przechodzenie przez kolejne progi wytrzymałości i poszerzanie poczucia własnych możliwości, co powoduje dalszą mobilizację i wyzwalanie mocy osobistej, umożliwiającej nawet przechodzenie przez progi bólu.