Niepowodzenia szkolne

                                - ich przyczyny, skutki i zapobieganie.

   Zagadnienia dotyczące niepowodzeń szkolnych podejmowane były wielokrotnie, ale myślę, że warto o tej sprawie przypomnieć w obliczu rosnących wymagań reformowanego szkolnictwa. Skupiają one uwagę zarówno pedagogów, psychologów, rodziców i samych zainteresowanych- uczniów.

   Niepowodzenia szkolne to proces pojawienia się braków w wymaganych przez szkołę wiadomościach i umiejętnościach uczniów oraz negatywny stosunek młodzieży wobec tych wymagań. Niepowodzenia te dotyczą w równym stopniu nauczycieli i uczniów; obejmują trudności uczenia się i wychowania. Inaczej mówiąc jest to brak sukcesu w realizacji wyznaczonego celu; rozbieżność ocen między wysiłkiem ucznia, a oceną ze strony nauczyciela.

   W praktyce szkolnej spotykamy różne rodzaje trudności:

zależne od ucznia- niewłaściwy sposób uczenia się, braki w materiale z wcześniejszych okresów, nieumiejętność obserwowania, wnioskowania i porównywania;

zależne od nauczyciela-nieskuteczne metody nauczania, nielikwidowanie braków w wiedzy uczniów, nieumiejętność wzbudzania wśród uczniów zainteresowania wiedzą;

zależne od programu kształcenia-nowe treści, coraz więcej naukowego słownictwa, złożone pojęcia;

zależne od stosowanych form, metod i środków realizacji programu- nieodpowiednie podręczniki, nieatrakcyjne dla ucznia, ze złym układem treści.

   Należy zatem pamiętać o maksymalnym dostosowaniu stopnia trudności do możliwości i potrzeb ucznia.

   Przyczyny niepowodzeń dydaktycznych związane są z nieodpowiednimi

„ zewnętrznymi” warunkami pracy  nauczyciela( nieodpowiednie wyposażenie szkół w pomoce, duża liczba uczniów w klasie, dwuzmianowość itp. ), działalnością dydaktyczną nauczyciela(niedostateczna znajomość uczniów, zaniedbywanie samokształcenia) i wadliwą pracą ucznia(niechęć do nauki, lenistwo, lekceważenie obowiązków szkolnych).

Bardzo ważne jest też przygotowanie ucznia do szkoły przez rodziców. Nie wystarczy dziecku zapewnić przybory, ale także nauczyć je pozytywnego stosunku do nauki; zadbać, by było zdrowe, radosne i nie lekceważyć go.

    Najczęściej niepowodzenia dotyczą uczniów, którzy wykazują dysharmonię między rozwojem fizycznym i umysłowym. Nierównomierność może też zachodzić w obrębie rozwoju umysłowego i dotyczyć spostrzegania: wzrokowego, słuchowego oraz rozwoju motorycznego i manualnego. U dzieci wykazujących m. in. takie nieprawidłowości mamy do czynienia z coraz częściej pojawiającym się zjawiskiem dysleksji i dysortografii. Na wyniki uzyskiwane w szkole mają też wpływ: nadpobudliwość psychoruchowa, zahamowania psychoruchowe i przewlekłe choroby. Sukcesy ,bądź ich brak, zależą także od zainteresowań ucznia; jeśli ma ich zbyt wiele, to często zaniedbuje naukę właściwą na lekcjach.

   Jedną z przyczyn biopsychicznych trudności w nauce jest też stres szkolny. Nauczyciel musi zatem zadbać o to, by uczeń mu ufał, a obaj muszą być odpowiedzialni za to, co robią.

    Skutki niepowodzeń szkolnych bywają przejściowe i trwałe i powodują, ze potęgują się zaburzenia rozwoju, które były ich przyczyną. Często zaczynają pojawiać się też zaburzenia, które wcześniej nie istniały. Systematycznie pogarsza się też ogólna sprawność umysłowa i obniża zainteresowanie nauką. Obniża się ogólna odporność nerwowa ucznia i jego tolerancja na stres. Narastają konflikty emocjonalno- uczuciowe w środowisku domowym ucznia, a dzieci źle czują się także w szkole: nie mają przyjaciół, nie lubią niektórych nauczycieli, nie potrafią dostosować się do rygorów szkolnych.

   Do podstawowych sposobów zapobiegania niepowodzeniom  należą:

-czynności zapobiegające tworzeniu się luk i zaległości( odpowiednie nauczanie, praca na lekcji, właściwy dobór form i metod pracy);

-wczesne wykrywanie zaległości(obserwacja i poznanie ucznia)

-likwidowanie istniejących zaległości w nauce(indywidualna praca z uczniem, zajęcia wyrównawcze).

Uczniowie z trudnościami powinni być otoczeni szczególną opieką. Dużą rolę, obok szkoły, odgrywa w tym procesie także rodzina. Rodzice muszą pamiętać, by otaczać dziecko opieką, dbać o jego prawidłowy rozwój, stawiać wymagania odpowiednie do jego możliwości, pomagać, ale nie wyręczać go w odrabianiu lekcji, utrzymywać stały kontakt z wychowawcą i szkołą.

Szkoła i nauczyciele chcąc wspomóc dziecko w likwidowaniu braków i trudności mają do wykonania bardzo wiele zadań. Trudno opisywać je wszystkie w artykule, którego zadaniem było jedynie przypomnienie znanego wszystkim problemu. Zainteresowanych odsyłam do publikacji, które tym zagadnieniem zajmują się szerzej. Może tam znajdziecie państwo odpowiedź na pytanie, jak pracować, by w naszej placówce tych niepowodzeń było jak najmniej.

BIBLIOGRAFIA

R. Arends „Uczymy się nauczać”. WSiP , Warszawa 1998 r.

H. Homer „ Klucz do efektywności nauczania” Veda, Warszawa 1994 r.

J. Kujawiński „Współdziałanie partnerskie w szkole”. Poznań 1998 r.

J. Łysek „ Niepowodzenia szkolne”. Kraków 1998 r.

R. Błanik „ Przyczyny niepowodzeń szkolnych”. W: Życie szkoły,1999 r. nr2

B. Łuczak „ Niepowodzenia w nauce. Przyczyny, skutki, zapobieganie „.GLP Oficyna Wydawnicza Poznań 2000 r.

To tylko niektóre z pozycji traktujących o problemie niepowodzeń. Warto przeglądać    

także „ Życie szkoły” oraz „ Edukację i Dialog”.

                                                      Na podstawie wybranej literatury opracowała:

                                                                 mgr Barbara Czarny 

                                                        nauczyciel Publicznego Gimnazjum w Janowie Lubelskim