ZAPOŻYCZENIA LEKSYKALNE W HISTORII JĘZYKA POLSKIEGO
Osobny i ciekawy rozdział stanowią wyrazy zapożyczone. Są one objawem i wynikiem wpływów postronnych na j. polski a pozostają w ścisłej i przyczynowej zależności od obcowania Polaków z inna kultura. Wszedłszy stosunkowo późno w cywilizacyjno – kulturowy krąg zachodni, przejęli Polacy wiele urządzeń, zwyczajów, obyczajów, zachowań od obcych.
Staropolska terminologia chrześcijańska prawie cała weszła do języka polskiego wywodząc się z łaciny. Są to takie wyrazy jak: apostoł, cmynterz, poganin. Najwięcej terminów dostaje się drogą: łacina – język niemiecki – język czeski. Zapożyczenia z terminologii kościelno – religijnej są mimo jej łacińskiej podstawy ilustracją najstarszych wpływów słownictwa czeskiego na polskie. 77% słownictwa dostało się bezpośrednio z j. czeskiego.
Z powodu bliskiego pokrewieństwa języka czeskiego i polskiego trudno jest nieraz rozstrzygnąć czy dany wyraz jest pożyczką czy nie. Faktem bezspornym jest to, iż polskie średniowiecze ulega urokowi czeskiej kultury, literatury oraz językowi. Bardzo liczne są czechizmy w Psałterzu floriańskim” czy „Biblii szaroszpartackiej”. Większa pewność istnieje przy wyrazach, które swoją fonologiczną postacią zdradzają czeskie pochodzenie np. obecność grupy trat zamiast trot (brana). Wśród czechizmów trzeba wyróżnić zapożyczenia formalno – semantyczne i semantyczne. Większość zapożyczeń z czeskiego występuje dość rzadko i dotyczy tylko literatury biblijno – psałterzowej. Istnieją przejściowe pożyczki, do których należą np. białka(pszenna bułka), blikawy(nieco slepy).
Wpływy niemieckie sięgają wczesnego średniowiecza, ale główna fala wtargnęła do j. polskiego w XIII/XIV/XV w. kolonizacja miast i wsi przez niemców inteligentnych, przedsiębiorczych, ze swoista kulturą otwiera drogę różnym innowacją społecznym. Rozpowszechniania się germanizmów dotyczy zwłaszcza słownictwa handlu, rzemiosła, prawa, budownictwa oraz dziedzin związanych z miastem i życiem. Zapożyczenia niemieckie: 1) organizacja miejska: burmistrz, cekmistrz; 2) budownictwo: cegła, folwark; 3) mieszkanie, sprzęty: alkierz, graty; 4) życie gospodarcze: celnik, koszt, kuśnierz, listwa; 5)sądownictwo: borg, hołd.
Łacińskie wpływy na słownictwo były pod wzg. Liczebności, a także życiowej ważności i częstości użycia, słabsze. Wiele z łacińskich zapożyczeń ma charakter czysto książkowy, najczęściej biblijny. Sporo zapożyczeń należy do specjalistycznego słownictwa lekarskiego, przyrodniczego itp. Trochę latynizmów wchodzi w użycie w środowisku pracy umysłowej, trafiają się też w budownictwie.
jrachuba