Psychoterapia behawioralna.doc

Psychoterapia behawioralna została opracowana w oparciu o prawa uczenia się, zwłaszcza zasady warunkowania. Wywodzi się z behawioryzmu.

Opiera się ona na technikach treningowych, takich jak np. trening relaksacji, wykorzystywany w systematycznej desensytyzacji (odwrażliwianiu) pomocnej w leczeniu fobii, czy trening asertywności.

Psychoterapia behawioralna skupia się wyłącznie na zachowaniu człowieka, jako jego naturalnej reakcji na wpływy otoczenia. Ważne jest tu i teraz, a nieistotne są wydarzenia z przeszłości.

Pomoc w zmianie niepożądanego zachowania odbywa się bez analizy jego nieświadomych przyczyn, których istnienia behawioryzm nie uznaje. Terapeuta w tym rodzaju psychoterapii pełni funkcję aktywną i dyrektywną - wyjaśnia, proponuje, doradza, wspiera, motywuje i wyznacza zadania. Klient natomiast jest kimś w rodzaju ucznia - oczekuje się od niego przede wszystkim gotowości do aktywnych zmian.

Psychoterapia tego rodzaju zawsze ogranicza się do konkretnych problemów (np. klaustrofobia) i zwykle obejmuje 10 spotkań odbywających się raz w tygodniu.

Terapia behawioralna leczy zaburzenia w przystosowaniu, przejawiające się w dolegliwościach somatycznych lub psychicznych, których przyczyna leży w sferze mechanizmów emocjonalnych człowieka.

Podstawowy psychologiczny mechanizm psychoterapii behawioralnej stanowi proces uczenia się, rozumiany jako nabywanie nowych bodźców.

Z tego punktu widzenia proces psychoterapii można pojmować jako dostarczenie odpowiednich warunków  do uczenia się. Zazwyczaj tworzenie takich warunków polega na organizowaniu pewnego rodzaju stosunków interpersonalnych.

Psychoterapia ma doprowadzić do usunięcia nieprawidłowych reakcji   i do nabycia reakcji prawidłowych. Usunięcie niewłaściwych wzorów reakcji polega na zlikwidowaniu leżącego u ich podstaw lęku. Lęk należy tu rozumieć jako przewidywanie ”cierpienia”. Zdaniem behawiorystów to, co się dzieje w trakcie psychoterapii, to głównie wygaszanie tego stanu emocjonalnego. Wygaszanie takie odbywa się różnymi metodami, np. przez werbalizację. Pacjent mówi o rzeczach zagrażających, o sytuacji konfliktowej, pojawia się więc lęk, ale nie powoduje to tych przykrych następstw „cierpienia”, które w normalnych warunkach wzmagają jeszcze poziom lęku.

         W psychoterapii indywidualnej i grupowej wykorzystuje się dość często technikę uczenia instrumentalnego, a także naśladownictwo społeczne. Stosuje się przy tym między innymi wzmocnienia (nagrody i kary) ukierunkowane na motywację nabytą o charakterze społecznym, taką jak dążenie do znaczenia, zyskania akceptacji, zdobycia osiągnięć itp.. Pacjentowi okazuje się zainteresowanie, zrozumienie, aprobatę, a powstające u niego ustosunkowania emocjonalne wykorzystuje się do utrwalenia pożądanych sposobów zachowania się w społeczeństwie.

         Techniki wykorzystujące przewarunkowanie mają zastosowanie przede wszystkim w takich zaburzeniach, których zasadniczym objawem są reakcje lękowe. Mogą być również stosowane do likwidowania błędnie uformowanych nawyków. Uwzględniają one założenie, że reakcję lękową na określony bodziec można zlikwidować przez zastosowanie tego bodźca w sytuacji optymalnego odprężenia albo w sytuacji niezagrażającej.

         Jedną z głównych technik opartych na przewarunkowaniu jest technika uniewrażliwienia. Przed rozpoczęciem terapii na podstawie obserwacji oraz danych z historii życia pacjenta ustala się hierarchię bodźców, które wywołują u osoby badanej reakcje lękowe. Następnie na sesjach terapeutycznych psycholog opisuje sytuacje, które dotychczas powodowały występowanie lęku, w kolejności od słabiej do silniej działających. Pacjent wyobraża sobie te sytuacje. Kiedy odczuje lęk, przeprowadza się relaksację. Zamiast relaksacji stosuje się wzmocnienie o charakterze pozytywnym, w postaci tego wszystkiego, czym można było sprawić przyjemność. Stosując tą technikę  w terapii dzieci zamiast słownego przedstawienia sytuacji wywołujących lęk prezentuje się je w postaci przeźroczy rzutowanych na ekran.

         Psychoterapia prowadzona w sposób tradycyjny jest procesem długotrwałym, czasami zajmuje rok  lub nawet kilka lat. W takiej sytuacji nie można spodziewać się zmiany stosunku otoczenia do dziecka. Za pomocą terapii behawioralnej osiąga się pozytywne wyniki w ciągu kilku miesięcy – przy trzech sesjach tygodniowo. Jednak terapia oparta  na uczeniu się ma zastosowanie przy tych zaburzeniach w zachowaniu, których powstanie i przebieg  są uwarunkowane przez czynniki uczenia.