Materiał na ezgamin.doc

Presented by:

WiecznyStudent1987

Rocco Siffredi

Turban Company

BIBLIOTEKARSTWO

Zagadnienia na

pierdolony egzamin.

1. terminologia:
-nauka o książce
-bibliotekoznawstwo
-biblioteka
-bibliotekarz
2. typologia bibliotek (publiczne, narodowe, uczelniane, szkolne)
3. podstawy prawne
4. budownictwo
5. wyposażenie
6. rodzaje zbiorów
7. polityka gromadzenia zbiorów
8. strategie doboru i ubytkowania i nabywania
9. ewidencja
10. opracowanie zbiorów (np KHW, marck 21)
11. przechowywanie zbiorów
12. ochrona zbiorów bibliotecznych przed zniszczeniem i kradzieżą
13. udostępnianie zbiorów
14. regulamin i ewidencja udostępniania
15. działalność propagandowa i informacyjna

…jadymy z koksem

à

1.    Terminologia:

BIBLIOTEKARSTWO – całość wszystkich działań biblioteki oraz zespół umiejętności teoretycznych i praktycznych potrzebnych do wykonania zawodowych czynności bibliotekarza (czynności te uległy specjalizacji i obecnie praca bibliotekarza przechodzi z funkcji technicznej do informacyjnej). Jest to też najstarszy sposób opracowywania i udostępniania informacji.

BIBLIOTEKARZ – pracownik biblioteczny, zatrudniony zawodowo w bibliotekarstwie. To też tytuł i stanowisko w hierarchii zawodowej. Dawniej był to też kierownik biblioteki. Dawniej bibliotekarz był uczonym, dopiero w XIX w. zaczęto domagać się fachowców i  wprowadzono egzaminy bibliotekarskie.  Tym sposobem w I poł. XX w. pojawili się pierwsi bibliotekarze zawodowi.

BIBLIOLOGIA – nauka o książce, księgoznawstwo. Zespół dyscyplin teoretycznych mających za przedmiot książkę oraz jej funkcjonowanie w społeczeństwie. (produkcja, upowszechnianie, czytelnictwo).

BIBLIOTEKOZNAWSTWO – jeden z działów nauki o książce, poświęcony bibliotece, jako instytucji naukowej i oświatowo-wychowawczej. Bada się ją w aspekcie historycznym i organizacyjnym. W skład bibliotekoznawstwa wchodzą:

a)      Dzieje bibliotek

b)      Organizacja bibliotek

c)       Bibliotekoznawstwo

DEF. ANGLOSASKA – to teoretyczna i praktyczna wiedza dotycząca bibliotek, ich organizacji i organizacji zbiorów

DEF. ROSYJSKA – dziedzina rozpatrująca metody pracy, organizację bibliotek pod kątem potrzeb oświatowych, gospodarczych i politycznych.

              W Polsce à lata ’60 XIX w., Włodzimierz Górski, jego pojęcie równoznaczne z bibliotekarstwem. Po II WŚ powstały w PL pierwsze katedry bibliotekoznawstwa (Ł).

BIBLIOTEKA – (gr. Biblios – książka, teke – składnica). Od III w. p.n.e.  (Egipt, Chiny). Wczesne średniowiecze – b. klasztorne i kościelne. Od XIII w. b. uniwersyteckie. Początkowo do ich funkcji prócz gromadzenia i przechowywania należało też wytwarzanie (po średniowieczu znikła ta funkcja). Od XV w. nastąpił rozwój kultury i co za tym idzie zwiększyła się liczba książek i bibliotek (humanistów, mieszczańskie). W XIX w. zaczęto powszechnie udostępniać książki, rozpoczęła się też specjalizacja bibliotek.

Słowo to ma wiele zastosowań:

a)      Pomieszczenie dla książek

b)      Księgozbiór gromadzony przez os. Fizyczną lub prawną

c)       Instytucja gromadząca i udostępniająca książki

d)      Zbiór programów komputerowych dla danego komputera

e)      Seria wydawnicza

PODST. FUNKCJE
- gromadzenie (kompletowanie, wzbogacanie zbiorów – przez zakup, wymianę, dary, egz. obow.)

- przechowywanie

- opracowywanie (katalogowanie, przydział i klasyfikacja – by przysposobić odbiorców do udostępniania)

- udostępnianie (usługi biblioteczne, praca z czytelnikiem)

- informowanie

Biblioteka to także system komunikacji społeczne, do którego wchodzą: przygotowani zawodowo ludzie, określone materiały biblioteczne, lokal, księgozbiór, organizacja pracy, użytkownicy.

2.   
Typologia bibliotek:

PRZYCZYNY:

- zmieniały się sposoby obiegu książek

- różnorodne formy materiałów bibliotecznych

- różne potrzeby czytelników

KRYTERIA PODZIAŁU:

- charakter środowiska czytelniczego i wykonywanych usług: FACHOWE, NAUKOWE, SZKOLNE, PUBLICZNE, DZIECIĘCO-MŁODZIEŻOWE

- zakres tematyczny: OGÓLNE, SPECJALNE

- zasięg terytorialny: MIĘDZYNARODOWE, NARODOWE, REGIONALNE, LOKALNE

- podstawy formalno-prawne dot. istnienia biblioteki: SAMOISTNE, NIESAMOISTNE

- osoby utrzymujące bibliotekę: PAŃSTWOWE, SAMORZĄDOWE, SPOŁECZNE, PRYWATNE

-sposób udostępniania: PREZENCYJNE, WYPOŻYCZAJĄCE, ZAMKNIĘTE, PUBLICZNE

ZADANIA:

B. PUBLICZNE:

- dostarczanie wiedzy ogólnej przy pomocy zbiorów

- informowanie

- upowszechnianie czytelnictwa

- wspomaganie dokształcania się ludzi

- popularyzowanie kultury

B. NARODOWE:

- gromadzenie wszystkich materiałów ukazujących się na terenie państwa i poza jego granicami (dot. państwa)

- archiwizacja

- rejestrowanie piśmiennictwa narodowego

- koordynowanie prac b. krajowych

- gromadzenie, opracowanie, informowanie, itp.

B. UCZELNIANE:

- dostarczanie materiałów do studiów

- dokumentowanie dorobku naukowego pracowników

B. SZKOLNE:

a) zad. kształcąco-wychowawcze:

- dostarczanie niezbędnych mat. bibliotecznych niezbędnych w procesie dydaktycznycm i wychowawczym

- działalność informacyjna

- przysposobienie uczniów do czytelnictwa i wyszukiwania źródeł bibliotecznych

- umożliwianie wykorzystania biblioteki w zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych

b) zad. opiekuńczo-wychowawcze:

- współdziałanie z nauczycielami

- niwelowanie różnic między uczniami

- pobudzanie zainteresowań

c) zad. kulturalno-rekreacyjne:

- rozwijanie zainteresowań życiem kulturalnym

3.    Podstawy prawne działanie bibliotek:

PODSTAWY PRAWNE DZIAŁANIA BIBLIOTEK:

- ustawa z 7.11.1996 r. (o obowiązkowym egzemplarzu bibliotecznym). Określała obowiązki wydawców w zakresie przekazywania dzieł i obowiązki bibliotek w zakresie gromadzenia dorobku wydawniczego. Wg niej każdy wydawca jest zobowiązany przesyłać najważniejszym bibliotekom nieodpłatnie wszystkie dokumenty [piśmiennicze, graficzne, piśm.-graf., audiowizualne, elektroniczne]. BN i BJ otrzymują, po 2 egz., inne – 1.

- ustawa z 27.06.1997 r. (o bibliotekach).

a) Biblioteki stanowią dobro narodowe.

b) Powszechne prawo do korzystania z bibliotek. Usługi bibliotek są ogólno dostępne i bezpłatne

c) Określała zasady działania bibliotek, poszczególne typy bibliotek i ich zadania (patrz str. 1 + obsługa użytkowników, prowadzenie dział. Bibliograficznej i naukowo-badawczej). Określała czym są materiały biblioteczne (utrwalony wyraz myśli ludzkiej).

d) Powołuje KRB [Kraj. Rada Bibl.] à organizowanie aktów prawnych bibliotek, koordynowanie przedsięwzięć bibliot., opiniowanie działań i inicjatyw istotnych dla bibliotek, okresowa ocena działalności bibliotek. W skład wchodzą: dyr. BN i BJ, przedst. różnych bibliotek, środowisk naukowych, twórczych, bibliotekarze. 

e) Organizacja bibliotek (os. fizyczne, prawne i inne) – organizator ma zapewnić lokal i środki potrzebne do funkcj. biblioteki. Biblioteki samoistne działają na podst. AKTU o utworzeniu biblioteki (nazwa, siedziba, zakres dział., źródła finansowania) i STATUTU (cele i zadania biblioteki, jej organizacje <filie>). Biblioteki niesamoistne działają na podstawie regulaminu, określonego przez kierowników)

f) powołanie ogólnokrajowej sieci bibliotecznej (prowadzenie dział. bibliotecznej i informacyjnej, w skład wchodzą b. publiczne a nadzór sprawuje BN)

g) ustalenie hierarchii pracowników bibliotek (młodszy bibliotekarz à bibliotekarz à starszy bibliotekarz à kustosz à starszy kustosz à bibliotekarz dyplomowany. Pojawiają się też kustosze dyplomowani i starsi kustosze dyplomowani. Mogą być też zatrudnieni specjaliści innych zawodów.  Biblioteki tworzą własne zasady awansu.

- rozporządzenia Min. Kult. i Szt. z 1997 r. (dot. egzemplarza obowiązkowego). Zasady i tryb przekazywania, wykaz bibliotek mających otrzymywać egz. (większość bibl. uniwersyteckich, duże książnice publ., publiczne bibl. wojewódzkie <egz. o charakt. regionalnym>). Jeden egz w BN i BJ do archiwizacji wieczystej – inne co najmniej 50 lat.

- rozporządzenia Min. Kult. i Szt. z 1998 r. (dot. narodowego zasobu bibliotecznego, określało sposoby i zasady ochrony [zabezpieczenia, ograniczanie udostępniania, utrwalenie zasobu na nośnikach]

4.   
Budownictwo bibliotek:

„Przy budowaniu biblioteki muszą współpracować ze sobą

2 kategorie ekspertów: architekt i bibliotekarz”

HISTORIA BUDOWNICTWA BIBLIOTEK:

Starożytność:

Pergamon à Biblioteka zajmowała cztery duże pomieszczenia. Obecnie wydaje się najbardziej prawdopodobne, że izba największa była rodzajem sali reprezentacyjnej, gdzie odbywały się przyjęcia i posiedzenia naukowe pracowników. Trzy nieco mniejsze izby służyły jako magazyny na książki, w których umieszczono drewniane regały do przechowywania zwojów. Stąd były one wydawane czytelnikom, którzy ze zwojami w ręku mogli udać się do przylegającego od południa portyku, gdzie zagłębiali się w lekturze. Pergamon posiadał też własne skryptoria, w których przepisywano nabyte albo wypożyczone teksty.

Rzym à Do najbardziej znanych należała Biblioteka Celsusa. Sam budynek posadowiono na podwyższeniu otoczonym schodami. Sposób rozplanowania biblioteki różnił się od dotychczas stosowanego - greckiego - z oddzielnymi magazynami na książki. Rzymianie budowali jedną salę główną o rozmiarach, gdzie w niszach przechowywano szafy ze zwojami. Budowano też podwójne mury, które miały chronić zbiory przed wilgocią. W centrum znajdował się prawdopodobnie posąg Ateny, bogini mądrości i nauki.

Średniowiecze:

Średniowieczna biblioteka umieszczona była zazwyczaj w zakrystii kościelnej, w klasztorze lub specjalnej przybudówce przy kościele. Izba taka, zaopatrzona była w rzeźbione pulpity, na których spoczywały księgi. Była to jednocześnie czytelnia i miejsce przechowywania książek, gdzie większe dzieła przymocowywano do pulpitów za pomocą łańcuchów a mniejsze umieszczano w szafach. Nie chroniło ich to jednak przed kradzieżami lub wandalizmem czytelników. Łupem padały często pozłacane ilustracje bądź bogate oprawy. Ściany pomieszczeń czytelni ozdabiane były alegorycznymi malowidłami przedstawiającymi, m.in. mądrość, filozofię i naukę oraz różnymi sentencjami opiewającymi miłość do ksiąg i wiedzy, np. Klasztor bez biblioteki jest jak twierdza bez zbrojowni. Na pulpitach i szafach umieszczano spisy dzieł i sygnatury książek, identyczne ze znajdującymi się na ich grzbietach.

Renesans i barok: (biblioteka salowa, szafy z książkami ustawiano prostopadle do ścian, czasem przytwierdzane łańcuchami, przechowywane w dolnej części pulpitów służących do ich rozkładania.  Barokowe sale nabrały charakteru reprezentacyjnego (prócz książek eksponaty muzealne, dzieła sztuki, globusy). Wysokie regały, sufity ozdabiano freskami.

XVIII w.: zwiększenie dostępności bibliotek, tworzenie wypożyczalni, zaczęto myśleć o specjalnie projektowanych budynkach bibliotek.

XIX w.: Leopoldo Della Santa wydaje dzieło traktujące o budowie bibliotek (po raz pierwszy sformułował zasadę trójdzielności: wyodrębnienie pomieszczeń dla książki, dla czytelnika i dla bibliotekarza)

4 PODSTAWOWE PRAWA BUDOWNICTWA BIBLIOT.:

- prawo niekrzyżujących się dróg

- potrójna dostępność do magazynu (z czytelni, z wypożyczalni i z pracowni)

- prawo jednego poziomu

- organicznej rozbudowy

à

10 ZASAD PRAWIDŁOWEGO PROJEKTOWANIA BUDYNKU BIBLIOTEKI wg Browna:

Budynek biblioteki powinien być:

- elastyczny (oparty na 1 module konstrukcyjnym)

- zwarty (dogodne drogi komunikacji, łatwe przemieszczanie się personelu, czytelnika i książki)

- dostępny (łatwe poruszanie się)

- rozszerzalny (organiczna rozbudowa)

- zróżnicowany (pod względem warunków pracy)

- zorganizowany (łatwy dostęp czytelnika do książki i usług biblioteki)

- wygodny (dla wszystkich)

- zapewniający stałe warunki środowiskowe i mikroklimatyczne

- bezpieczny (dla wszystkich)

- ekonomiczny (w eksploatacji)

AKTUALNE TENDENCJE W BUDOWNICTWIE:

- funkcjonalność budynku

- ekonomiczność (koszty inwestycji, kwestie eksploatacji)

- zapewnienie możliwości dalszej rozbudowy

Od lat ’60 tendencja budowania w głąb (ZALETY – oszczędność energii cieplnej i powierzchni, WADY – efekty psychologiczne, zapewnienie dopływu powietrza, koszty urządzeń)

Przed przystąpieniem do budowy należy wziąć pod uwagę:

-  aspekty ekonomiczne (teren)

- kształt budynku (L T U)

- lokalizacja

- metody konstrukcyjne

- drogi dojścia czytelnika (nie więcej niż 1 km)

- zadrzewienie

- bardziej wskazane budynki poziome niż pionowe

- małe biblioteki nie powinny być samodzielnymi budynkami

Lata ’90 dobre dla budownictwa (Książnica Pomorska, Bibl. Śląska, Biblioteka UW (słynny rogal i  ogrody na dachu), BN (60 tys. m2)

5.   
Wyposażenie:

Na wyposażenie składa się:

- sprzęt  (meble, pomoce biblioteczne, aparatura techniczna)

- zespół urządzeń towarzyszących (umożliwiające korzystanie z budynku)

MEBLE:

a)      Służące do realizacji właściwych funkcji bibliotecznych (meble biblioteczne właściwe, których powstanie wyniknęło z potrzeb biblioteki à regały, lady, skrzynki katalogowe, oraz meble używane do celów ogólnych à stoły, krzesła, biurka, szafy, gabloty)

b)      Pomagające realizować funkcje pomocnicze (meble potrzebne administracji bibliotecznej)

POMOCE BIBLIOTECZNE – to drobne sprzętyàpulpity czytelnicze, zastawki i podstawki do książek (oznaczające miejsce wyjęcia książki i mające utrzymać pozostałe), przegródki działowe, pudła kartonowe, teczki i skoroszyty (np. na niekompletne czasopisma, pojemniki (np. na mikrofilmy)

APARATURA TECHNICZNA – czytniki, odtwarzacze, rzutniki,  kopiarki, sprzęt informatyczny, komora próżniowa, urządzenia do odkwaszania papieru, etc

URZĄDZENIA TRANSPORTU: pionowego (windy, schody) i poziomego (przenośniki taśmowe, łańcuchowe i linowe)

REGAŁY:

- XIX w. à typowe regały

- 2 poł. XIX w. (Robert Lipman) – regał metalowy z ruchomymi półkami

- regały do magazynowania zwartego (kompaktowe, przesuwne) à wmontowana w podłogę instalacja szynowa. Przesuwne ręcznie, mechanicznie, automatycznie.

WSPÓŁCZESNY PODZIAŁ:

- regały magazynowe i poza magazynowe

- jednostronne i dwustronne

- wolnostojące i przyścienne

- drewniane, metalowe i z tworzyw sztucznych

- na książki, czasopisma i inne zbiory

POJEMNIKI NA KARTY KATALOGOWE - mogą mieć postać skrzynek, większe szafy czy duże bloki. Karty są zabezpieczane z reguły przez pręty.

LADY BIBLIOTECZNE – różny kształt (prosty, zaokrąglony). Obecnie lady segmentowe (dają możliwość rozbudowania)

ZASADY KONSTRUKCJI:

- funkcjonalność (dostosowanie do celów)

- estetyka wykonania (kształt, proporcje)

- unifikacja, standaryzacja (aby łatwiej je było uzupełniać, produkować i powiązywać z modułem budowlanym)

ZABEZPIECZENIA – kamery, bramki, zwierciadła, czujniki magnetyczne...