KATON STARSZY.doc

KATON STARSZY(http://www.romanum.historicus.pl/katon.html)

Marcus Porcius Cato urodził się 234 roku p.n.e. w Tusculum. Zwany był Cenzorem (Censorius). Był mówcą, politykiem oraz pisarzem rzymskim. Zdolny wódz, administrator oraz mąż stanu. Jego prawnukiem był Katon Młodszy. Pochodził ze stanu ekwitów.

Jego przodkowie od lat zajmowali się przede wszystkim uprawą roli na italskiej ziemi, co też Katon skutecznie przestrzegał. Mimo że jego kariera poszła w kierunku polityki i spraw wojskowych to w wolnym czasie znajdował czas, aby zająć się swoją ziemią. W 217 roku p.n.e. jak wielu w jego wieku rozpoczął służbę wojskową i wziął udział w II wojnie punickiej. Jego umiejętności pozwoliły mu w krótki czasie wspiąć się po drabinie wojskowej i w późniejszym czasie zdobyć stanowiska urzędnicze. W 214 roku p.n.e. został trybunem wojskowym na Sycylii, by w 204 zostać kwestorem i opiekować się sprawami finansowymi na Sycylii. W między czasie w 207 roku p.n.e. walczył pod rzeką Metaurus, w której to brat Hannibala, Hazdrubal stracił całą armię oraz życie. Za swoje zwycięstwa w Hiszpanii w 195 roku p.n.e. odbył triumf w Rzymie i został konsulem. W 191 roku p.n.e. Katon dostał się na listę senatu, gdzie skutecznie rywalizował z rodziną Scypionów. Ogromnym jego sukcesem było zniszczenie pozycji Scypiona Afrykańskiego, który zniknął ze sceny politycznej i umarł w zapomnieniu. Zasłynął także wprowadzeniem podatku od zbytku oraz zakazu korzystania z dogodności akweduktów przez ludzi prywatnych. W 184 roku p.n.e. osiągnął szczyty swojej kariery zostając cenzorem. Przywiązanie do republikańskich cnót oraz rzymskiej tradycji zapewniło mu przydomek Cenzor. Zwalczał wszelkie wpływy greckie.

Wsławił się nieprzejednaną wrogością do Kartaginy i ciągłymi nawoływaniami do jej zburzenia. Oskarżał Punijczyków o to, że w latach 241 - 219 p.n.e. aż sześć razy złamali traktaty. Swój plan wywołania kolejnej wojny punickiej oparł na ciągłym wygłaszaniu w Senacie na koniec swojej mowy słów: "A poza tym sądzę, że Kartaginę należy zniszczyć" (Ceterum censeo Karthaginem esse delendam).

Katon zajmował się także pisarstwem. Zasłynął jako twórca prozy łacińskiej. Napisał "Początki" (Origines), dzieło ukazujące historię Rzymu od 753 roku p.n.e. do 149 roku p.n.e. Ponadto stworzył utwór "O gospodarstwie wiejskim" (De agri cultura), które jest najstarszym, zachowanym do naszych czasów w całości, dziełem napisanym po łacinie prozą. Jest to podręcznik prowadzenia posiadłości ziemskiej. Stworzył także pierwszą rzymską encyklopedię "Nauki dla syna" ( Praecepta ad filium), w której to znajdowały się informacje z zakresu retoryki, medycyny i rolnictwa.

Opublikował także swoje mowy, z których zachowały się fragmenty zaledwie 80 z ponad 150. Jego mowy charakteryzuje rzeczowość, zwartość i swoboda w operowaniu językiem. Wyróżnić można: Orationes, De re militari, De lege ad pontifices auguresque spectanti, Historia Romana litteris magnis conscripta, Carmen de moribus i Apophthegmata.

Zmarł 149 roku p.n.e. doprowadzając do wymarzonej III wojny punickiej.

Katon Młodszy (http://www.histurion.pl/strona/slownik/postac/katon_mlodszy.html_

Marcus Porcius Cato Uticensis (95 - 46 r. p.n.e.), rzymski polityk znany z uczciwości, przeciwnik Cezara, zwolennik ustroju republikańskiego, filozof stoicki.
Marek Porcjusz był prawnukiem słynnego polityka o tym samym imieniu i nazwisku. Jego nauczyciel z dzieciństwa wspominał, że był bardzo inteligentny, ale jdnocześnie uparty i niezwykle trudno było przekonać go do czegoś, czego sam nie uznawał za słuszne. Sulla, przyjaciel rodu Porcjuszy, podobno lubił dyskutować z młodym Katonem, nawet gdy ten publicznie krytykował niektóre decyzje polityka.
Katon studiował dzieła filozoficzne i stał się zwolennikiem stoicyzmu. W dorosłym życiu wzorował się na pradziadku, zachowując się niezwykle skromnie. W jego czasach rozpoczynał się już upadek moralny Rzymian, a wysławiane przez Katona surowe republikańskie cnoty szły w odstawkę. Marek Porcjusz z całego serca pragnął to zmienić. Jego zachowanie stało się wręcz demonstracyjne. Chodził w skromnym ubraniu nienajlepszej jakości, często nawet boso, wszędzie udawał się pieszo, nie korzystał z lektyki nawet w najgorszą pogodę, kupował najtańsze jedzenie i wino na tych samych straganach, co zwykli obywatele, stronił od zabaw, większość czasu spędzał w domu. Nie robił tego pod publiczkę, święcie wierzył w wartości głoszone przez starorzymską tradycję i filozofię stoicką. Mogło by się wydawać, że ta niezwykle poważna postać nie zdobędzie popuarności. A jednak. Katon stał się idolem konserwatystów w senacie oraz prostego ludu, który widział w nim wzór republikańskiego przywódcy - skromnego, uczciwego, nie wywyższającego się, działającego dla państwa, a nie dla prywatnego zysku. Katon zyskał sobie ogromny autorytet. Jakże różnił się od rozwiązłych, ogarniętych żądzą władzy intrygantów w rodzaju Juliusza Cezara czy Klodiusza...
W 67 r. p.n.e. Katon został trybunem wojskowym w Macedonii. Wprowadził niezwykle surową dyscyplinę, ale był uwielbiany przez legionistów, z którymi dzielił wszelkie trudy, choć nie musiał wcale tego robić.

Katon został kwestorem w roku 65 p.n.e. W polityce zbliżył się do stronnictwa optymatów. W 63 r. p.n.e. był trybunem ludowym i pomagał konsulowi Cyceronowi w walce ze spiskiem Katyliny. Właśnie wtedy, w wyniku kłótni w senacie rozpoczął się konflikt między Katonem i Cezarem. Po powstaniu pierwszego triumwiratu Katon robił co mógł, aby zwalczać "potwora trójgłowego" zagrażającego ustrojowi republikańskiemu. W 58 r. p.n.e. uczyniono go namiestnikiem Cypru, aby pozbyć się go z Rzymu. Na wyspie zaprowadził sprawiedliwe rządy i zakończył finansowe przekręty wcześniejszych skorumpowanych urzędników.
W 51 r. p.n.e. Katon przegrał wybory na konsula - dlatego, że w przeciwieństwie do reszty kandydatów nie stosował przekupstwa. Dwa lata później doprowadził do wysunięcia żądania, aby Cezar wrócił do Rzymu jako zwykły obywatel. Cezar rozpoczął wojnę domową, woląc stanąć do walki przeciw republice niż złożyć dowództwo.
W wojnie domowej Katon stanął po stronie republikanów i Pompejusza. Złożył przysięgę, że będzie nosił żałobę i nie ostrzyże włosów ani brody dopóki Cezar, wróg ustroju republikańskiego nie zostanie pokonany. Katon udał się wraz z resztą wrogów Cezara do Grecji. Po klęsce Pompejusza pod Farsalos (48 r. p.n.e.) wyjechał ze Scypionem Metellusem do Afryki i rozpoczął organizowanie nowych wojsk przeciw Cezarowi. Po klęsce pod Tapsus (46 r. p.n.e.) Katon udał się do Utyki niedaleko zniszczonej Kartaginy. Po kolacji z przyjaciółmi i dyspucie filozoficznej poszedł do swego pokoju, przez pewien czas czytał dialog Platona "Fedon" mówiący o smierci Sokratesa a następnie pchnął się sztyletem. Słudzy znaleźli go żywego i został opatrzony. Jednak Marek Porcjusz nie chciał żyć w Rzymie rządzonym przez tyrana. Przepędził lekarzy i zdarł bandaże, wykrwawiając się na śmierć. Gdy Cezar przybył do Utyki, miał powiedzieć, że zazdrości Katonowi tak honorowej śmierci.
Katon został bohaterem dla wielu Rzymian. Cyceron napisał pochwalne dzieło "Cato". Cezar w odpowiedzi stworzył pamflet "Anti Cato", w którym oskarżył Marka Porcjusza m.in. o oszustwa i pijaństwo. Były to tak bezczelne kłamstwa, że wywołały w Rzymie wściekłość, a Cezar stał się obiektem zaciekłych ataków. Dyktator próbował też ogłosić Katona zdrajcą. Gdy podczas triumfu Cezara niesiono obraz przedstawiający samobójstwo Marka Porcjusza, tłum ucichł. Po chwili większość zaczęła płakać, a niektórzy wyzywać Cezara. Katon Młodszy stał się męczennikiem, ostatnim bohaterem odchodzącej w przeszłość republiki. Jego dzieci oddały życie za tą samą sprawę. Syn walczył w ostatniej armii republikańskiej pod Filippi. Gdy klęska była już pewna, rzucił się na szeregi wrogów, woląc śmierć od niewoli. Córka Katona dowiedziawszy się o wyniku bitwy i ostatecznym upadku republiki, popełniła samobójstwo.