Przyimek (Praepositio) jest nieodmienną częścią mowy, opisującą położenie danego obiektu względem innego. Przyimek jest niesamodzielną częścią mowy, to znaczy zawsze towarzyszy rzeczownikowi lub zaimkowi. W zależności od przypadka części mowy, z którym się łączą, łacińskie przyimki można podzielić na trzy grupy:
· łączące się z Accusativem
· łączące się z Ablativem
· łączące się zarówno z Accusativem, jak i z Ablativem
W przypadku nazw miast i małych wysp, a także kilku rzeczowników pospolitych, które zachowały Locativ, nie stosuje się przyimków (patrz: Składnia miast).
Przyimki łączące się z Accusativem
Przeciągnij kursor nad przyimek aby zobaczyć przykłady i wyrażenia.
ad - do, przy, w (ten sposób), około
ad urbem venit - udał się do miastaad meridiem - na południead nonam horam - do godziny dziewiątejad meridiem/noctem - do południa/nocyad pugnam cohortari - zachęcać do walkiad moenia ponere - postawić przy murachad ducentum - około dwustuad hunc modum - w ten sposóbquem ad modum - jak, w jaki sposóbad ... descendere - uciekać się do ...ad haec respondit - na to odpowiedziaład tempus - w (swoim) czasieadire ad rem publicam - wejść w życie publicznead petendam pacem - dążyć do pokoju
adversus, adversum - (na)przeciw, do
adversus exire - wychodzić naprzeciwadversus facere - czynić wbrew (prawu)amor adversus patrem - miłość do ojca
ante - przed
ante urbem - pod miasto (podejść)ante portam - pod bramą (stać)ante bellum - przed wojnąante lucem venire - przyjść przed świtemante omnes...esse - przewyższać innych...ante urbem captam - przed zajęciem miastaante tempus - przed czasem, przedwcześnie
apud - przy, u (kogoś)
apud Iuliam - u Julii (w domu)apud Vergilium - u Wergiliusza (w dziełach)apud Helvetios - u Helwetów, wśród Helwetówapud me - według mnie, moim zdaniemapud judices - w obecności sędziówapud forum - na forum, na targu (przest.)
circa, circiter -(o)koło, prawie
templa circa forum - świątynie wokół forumcirca murum - wzdłuż murówcirca eandem horam - około tej (samej) godzinynatus circa 1500 - urodzony ok. 1500circa idus Octobris - około 15. październikacirca decem milia - około dziesięciu tysięcycirciter idus Novembris - około 13. listopadacirciter meridiem - około południa
circum - wokół
circum urbem - wokół miastacircum haec loca - gdzieś tutajcircum illum - wokół niego (z nim)circum amicos - do bliskich przyjaciół
contra - (na)przeciw, wbrew
contra portas - naprzeciw bramcontra omnes - wbrew wszystkimcontra spem - wbrew nadzieicontra haec - w odpowiedzi na tocontra autem - z drugiej stronyquod contra - podczas gdy, z drugiej strony
erga - w stosunku do, za
erga virtutem - za męstwoamor erga patrem - miłośc do ojca
extra - poza
extra moenia - poza muryextra ordinem - poza szeregiemextra periculum - poza niebezpieczeństwem
infra - poniżej, później
infra montem - poniżej góry (u stóp)infra Homerum - po Homerze (później niż)infra elephantos - niższy niż słonieinfra caelum - pod niebeminfrá infimos omnís - najniższy z niskich
inter - między, wśród, przez
inter ceteras - być wśród innych (z innymi)inter me et Scipionem - pomiędzy mną a Scypioneminter annos quattuordecim - przez czternaście latinter dominum et servum - między panem a sługąinter siccarios - między mordercami (jak i oni)inter os et offam - między usta a kęs (przysł.)primus inter pares - pierwszy wśród równychinter bibendum - podczas picia
intra - w (ramach), wewnątrz
intra castra - wewnątrz obozu, w obrębie obozuintra vestrem - w szacie, w ubraniuintra vicesimum annum - w (ciągu) dwudziestu latintra legem - w (granicach) prawase intra silentium tenere - trwać w milczeniuintra verba peccare - zawinić (tylko) słowami
iuxta - blisko, podobnie, wedle
iuxta crucem - blisko krzyżaiuxta adventum - blisko (czasu) przybyciaiuxta formidinem - podobnie jak strachiuxta praeceptum - wedle wskazówki
ob - tuż przed, dla
ob oculos - tuż przed oczamiob eam causam - dlatego, z tej przyczynyquam ob rem - dlaczegoob rem publicam - dla republikiob eam causam - dlatego, z tego powoduob decem minas - za dziesięć min (dla ...)
penes - w posiadaniu, po stronie
penes aliquem esse - być w czyichś rękach/mocypenes te culpa est - wina leży po twojej stroniequem penes est virtus - to, co posiada cnotę
per - przez
per Italiam - przez Italięper muros - przez muryper decem dies - przez dziesięć dniper hiemem - przez zimęper litteras - przez listy (listownie)per pedes - dosł. przez nogi; piechotąper exploratores - przez zwiadowcówper deos - przez bogów (na bogów)per se - przez sięper iocum - dla żartuper speciem - na pokaz
pone - za, z tyłu
pone crucem - za krzyżem
post - za, po (tym jak)
post tergum - za plecami (z tyłu)post multos annos - po wielu latach
praeter - (po)za, obok, ponad, wbrew
omnes praeter te - wszyscy poza tobąpraeter castra - obok/przed obozempraeter oculos - przed oczamipraeter ceteras - ponad innymi (bardziej)praeter opinionem - wbrew (mojej) opiniipraeter spem - poza nadziejąpraeter alios - bardziej niż innipraeter paucos - poza nielicznymi
prope, propius, proximus - blisko
prope Romam - blisko Rzymu
propter - blisko, niedaleko, przez
insula propter Siciliam - wyspa niedaleko Sycyliipropter te sedet - siedzi obok ciebiepropter metum - przez strach
secundum - podług, obok, tuż po
secundum flumen - wzdłuż rzekiite secundum me - chodź za mnąsecundum pugnam - tuż po bitwiesecundum naturam - zgodnie z naturąsecundum leges - zgodnie z prawami
supra - nad, za, przed
supra vallum - nad/za muremsupra terram - nad ziemią (na powierzchni)supra bellum Gallicum - przed wojną galijskąsupra hanc memoriam - przed tą pamięcią, przed ur.supra modum - ponad miaręsupra morem - ponad zwyczaj, nadzwyczajsupra quod - ponadtosupra vires - ponad siły, ponad wytrzymałość
trans - przez
trans Rhenum - przez Ren, lub: po drugiej stronietrans mare currunt - biegli przez morzetrans aethera - przez powietrzetrans caput iace - rzuć przez głowę (nad głową)
ultra - (po)za, po, ponad
ultra fossam - (po)za wykopemcis Padum ultraque - po tej stronie Padu i dalejultra mortem - po śmierciultra modum - ponad miarę, nadmiernyultra biennium - ponad dwa lataultra eum numerum - ponad tą liczbę (więcej)ultra fidem - ponad wiarę, niewiarygodny
versus - do, w kierunku
versus Romam - do/w kierunku Rzymu
Przyimki łączące się z Ablativem
a (ab, abs) - z (brzegu), od, przez (kogoś)
ab urbe profectus est - wyruszył z miastaab laevo - z lewejab urbe condita - od zał. miasta (Rzymu)ab hora tertia - od godziny trzeciejab ira - przez gniew (z powodu)a patre - od/przez ojcaa parvulis - od dzieciństwaprope ab urbe - niedaleko od miastaoccisus ab hoste - zabity przez wrogaab hac parte - z tej stronyab re eius - na jego korzyśća re publica - w interesie państwa
coram - przy, w obecności
coram genero suo - w obecności zięciame coram - w mojej obecności, przy mnie
cum - z, razem z
cum praefecto - z prefektemvade mecum - chodź ze mnącum omnibus impedimentis - z całym bagażemcum solis ortu - ze wschodem słońcaprima cum luce - z pierwszym promieniem (świtem)magno cum dolore - z wielkim smutkiemcum malo suo - z krzywdą dla siebieesse cum telo - być uzbrojonymcum silentio - w milczeniu
de - z, o, na rzecz
de monte descendere - schodzić z góryde caelo demissus - zesłany z niebade navibus desilire - zeskakiwać ze statkówde die/nocte - za dnia/nocyde concordia - o porozumieniuconsilia de bello - plany wojnyde Gallia triumphare - zwyciężyć dla Galiide aliquo quaero - pytać kogośqua de causa - z jakiego powodumultis de causis - z wielu powodówunus de trecentis - jeden z trzynastutemplum de marmore - świątynia z marmurude industria - celowo, umyślniede improviso - nieoczekiwanie, naglede integro - od nowa, na nowode mense Decembri - już w grudniu
e (ex) - od, z, z powodu
ex agris in urbem - ze wsi do miastaex hoc die - od tego dnia naprzódex eo die quintus - piątego dnia od tegoex familia - z rodziny (pochodzić)ex Hispania - z Hiszpanii (pochodzić)statua ex auro - posąg ze złotaex vulneribus - na skutek (odniesionych) ranex senatus consulto - zgodnie z dekretem senatuex composito - zgodnie z umowąex eius sententia - według jego opiniiex aequo - po równo, sprawiedliwieex improviso - nieoczekiwanie, nagleex tua re - na twoją korzyśćmagna ex parte - w wielkim stopniuex equo pugnare - walczyć z koniaquaere ex aliquo - pytać kogośunus e filiis - jeden z synów
prae - przed, (zwłoka) z powodu
prae se ferre - nieść przed sobąprae se portare - nieść w rękachprae metu/gaudio - ze strachu/radościprae magnitudine - w porównaniu z wielkością
pro - dla, zamiast, za, przed
pro castra - (tuż) przed obozempro contione - przez zgromadzeniempro republica - dla (na rzecz) republikipro lege - w obronie prawapro praetore - w miejsce pretora (mający prawa)pro rata parte - w stosownej proporcjipro amico habere - mieć za przyjacielapro mea parte - z mojej stronypro tempore - z(godnie z) czasem
sine - bez
sine senso doloris - bez odczuwania bólu
Przyimki łączące się z Accusativem i Ablativem
in - do (Acc), w (Abl)
(Acc) in Siciliam - do Sycylii(Acc) in multam noctem - do późnej nocy(Acc) in lucem - do świtu(Acc) in meridiem - na południe(Acc) amor in patrem - miłość do ojca(Acc) in Pyrrhum - przeciw Pyrrusowi(Acc) in partes tres - na trzy części(Acc) mirum in modum - w cudowny sposób(Acc) in formam pecuniae - gotówką(Acc) in haec verba iurare - przysięgać na te słowa(Acc) hunc in modum - w ten sposób(Acc) oratio in Catilinam...
DamnFineCoffee