OCHRONA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ WYKŁADY
Wykład 1 9.10.2008
1.Pojecie własności intelektualnej: ochrona dóbr niematerialnych stanowi podstawowy i niezbędny instrument we wspólnotowej polityce konkurencji zwalczania bezrobocia oraz innowacyjności i wzrostu gospodarczego.
Określenie własność intelektualna jest określeniem pokrewnym, łączącym a niekiedy nawet utożsamianym z własnością przemysłową.
Poglądy doktryny na wzajemna relacje nazw własność intelektualna i własność przemysłowa nie zostały dotąd uzgodnione. Zgodnie z jednym poglądem własność intelektualna jest pojęciem szerszym i pod względem logicznym nadrzędnym w stosunku do własności przemysłowej. W tym ujęciu własność przemysłowa stanowi tylko jedna ze sfer własności intelektualnej. Drugą tworzy własność naukowa, literacka i artystyczna której przedmiotem są utwory w rozumieniu prawa autorskiego.
Własność intelektualna
Własność przemysłową Utwory naukowe
Przedmioty własne. literatura
Wedle innej opinii własność przemysłowa i własność intelektualna są odrębnymi choć bardzo bliskimi sobie dziedzinami własności na dobrach niematerialnych.
Zwolennicy tego poglądu argumentują to odrębnością podstawowych zasad ochrony, podkreślając, że ochrona autorsko-prawna powstaje samoczynnie w skutek i z chwilą stworzenia utworu, podczas gdy ochrona dóbr własności przemysłowej ma podstawę w decyzji właściwego organu państwowego którym w Polsce jest URZĄD PATENTOWY.
Należy przy tym podkreślić że miedzy własnością naukowa literacką i artystyczną a własnością przemysłową nie ma ścisłej granicy. Niektóre dobra intelektualne mogą być przedmiotem obu sfer własności np. programy komputerowe, znaki towarowe, wzory przemysłowe czy dzieła literackie.
Wykład 2 16.10.2008
Prawo Międzynarodowe regulujące ochronę własności intelektualnej.
1. KONWENCJA BERNEŃSKA – jest to konwencja z 9.09.1886r o ochronie dzieł literackich i artystycznych państwa należące do niej tworzą związek berneński. Konwencja stanowi podstawę ochrony autorskiej w stosunkach miedzy państwami związku i zalążek zunifikowanego w skali międzynarodowej ustawodawstwa autorsko-prawnego, jako że państwa strony tej konwencji obowiązane są pod groźbą retorsji , dostosować swoje ustawodawstwa krajowe do wymagań konwencji. Konwencja statułuje dwie zasady ogólne, tzn. :
a) ZASADĘ ASYMILACJI – nazywana także zasadą równouprawnienia cudzoziemców głosi ona że, przynależni państw związku Berneńskiego korzystają w innych krajach członkowskich z takich samych praw jakie mają obywatele i firmy tych krajów.
b) ZASADA MINIMUM KONWENCYJNEGO- polega na tym, że jeśli ustawodawstwa państw członkowskich zawierają niższe standardy ochrony niż te wynikające z przepisów konwencji to stosuje się przepisy konwencji. Przesłanką ochrony na podstawie jest to, aby krajem powstania utworu był kraj należący do związku . Przy utworach niepublikowanych decyduje o tym narodowość lub obywatelstwo autora ( zasada osobowości ) w przypadku dzieł opublikowanych miejsce wydania (zasada terytorialności )
Rejestracja lub zastrzeżenie prawa autorskiego. Postanowienia konwencji przyznają twórcą autorów ochronę autorskich praw osobistych, które są nieograniczone w czasie i niezbywalne oraz autorskich praw majątkowych, które są ograniczone w czasie ( trwają przez życie twórcy i 50 lat po jego śmierci) i są przenaszalne.
Konwencja była wielokrotnie zmieniana (rawidywana) , należy do niej większość krajów świata. Polska przystąpiła do niej w 1920 roku a od 1994 jest związana z całością postanowień ostatniego tekstu konwencji tzn. Aktu Paryskiego który pochodzi z 1971 roku.
2.KONWENCJA RZYMSKA- z 26.10.1961 roku o ochronie artystów, wykonawców, producentów fonogramów oraz organizacji nadawczych. Konwencja ta nie narusza postanowień konwencji berneńskiej, reguluje ona ochronę , praw innych osób biorących udział w rozpowszechnianiu utworów. Prawa tych osób w teorii prawa autorskiego określone są jako tzw. Prawa pokrewne. Polska należy do tej konwencji od 1997 roku.
3.KONWENCJA PARYSKA- z 20.03.1883 roku o ochronie własności przemysłowej. Jest to najstarsza i podstawowa konwencja dotycząca ochrony własności przemysłowej. Odnosi się ona zarówno wytworów przemysłu ( wynalazków, wzorów użytkowych , tajemnicy przemysłowej [noł hał] topografii, układów calowych, odmian roślin, wzorów przemysłowych) jak i do znaków odróżniających ( znaków towarowych, nazw handlowych, oznaczeń geograficznych). Konwencja ta była wielokrotnie zmieniona. Polska przystąpiła w 1919 roku, natomiast w 1975r podpisała tzw. Akt Sztokholmski , czyli ostatni tekst konwencji z 1967r . Sygnaturze konwencji paryskiej utworzyli związek paryski, który jest analogicznym związkiem do związku Berneńskiego. Konwencja statuułuje kilka ważnych zasad ogólnych w tym zasadę asymilacji, minimum konwencyjnego oraz priorytetu konwencyjnego. Ta ostatnia zasada głosi, że prawidłowe zgłoszenie dokonane w 1 z krajów związku powoduje przyznanie pierwszeństwa do otrzymania ochrony w innym kraju związku, pod warunkiem że zgłoszenie w innym kraju nastąpi w terminach wynikających z postanowień konwencji (12 miesięcy od 1 zgłoszenia- w przypadku wynalazków i wzorów użytkowych i 6 miesięcy w przypadku wzorów przemysłowych lub znaków towarowych) Działanie tej zasady polega na tym, że późniejsze zgłoszenia w innym kraju uznaje się za zgłoszenie dokonane z datą zgłoszenia w pierwszym kraju.
4.UKŁAD (TRAKTAT) O WSPÓŁPRACY PATENTOWEJ – PCT zwany układem waszyngtońskim, zawarta 19.06.1970 roku do ochrony prawnej wynalazków. Układ ten ma przyczynić się do rozwoju nauki i techniki poprzez udoskonalenie ochrony prawnej wynalazków , w tym celu państwa sygnatariusze utworzyły międzynarodowy związek współpracy patentowej jako związek szczególny konwencji paryskiej co oznacza, że żadne z postanowień PCT nie może być rozumiane jako ograniczające prawa, które przysługują z tytułu przynależności państwa do konwencji Paryskiej. Polska przystąpiła do PCT w 1999 roku. Podstawy PCT regulują procedurę międzynarodowego zgłoszenia patentowego, które prowadzi do uzyskania patentu międzynarodowego.
1. Patent krajowy- oznaczający że patent został uchwalony przez organ krajowy np. urząd patentowy.
2. Patent wspólnotowy- udzielony przez krajowy lub międzynarodowy organ mający prawo udzielania patentów obowiązujących w więcej niż w jednym państwie.
3. Patent międzynarodowy- oznacza patent który daje ochronę w wielu państwach na podstawie postanowień PCT
5. KONWENCJA MONACHIJKSA – z 5.10.1973 roku, o patencie europejskim. Należy do niej 25 krajów Unii Europejskiej + Turcja, Monako i Liechtensztejn . Celem konwencji jest ustanowienie jednej procedury udzielania patentów na terenie Europy. Postępowanie zgodnie z tą procedurą prowadzi do powstania zespołów (związki patentów krajowych) z których każdy będzie miał te same skutki i będzie podlegał takiemu samemu porządkowi prawnemu jaki został ustalony dla patentu krajowego w ustawodawstwie wewnętrznym danego państwa, w ten sposób konwencja umożliwia ochronę wynalazku w różnych krajach, eliminując konieczność wszczęcia w każdym z nich postępowań krajowych o udzielenie patentu. Postępowanie w sprawie udzielenia patentu europejskiego zaczyna się w momencie dokonania zgłoszenia w odniesieniu do wszystkich umawiających się państw lub tylko w odniesieniu do tych, które zostały wskazane. Zgłoszenie należy przedłożyć w siedzibie Europejskiego patentu w Monachium lub jego przedstawicielstwie w Hadze lub w urzędzie krajowym państwa członkowskiego jeśli pozwala na to prawo wewnętrzne, stamtąd zgłoszenia są przekazywane do Europejskiego urzędu patentowego. Następnie zgłoszenie badane jest pod względem formalnym a później merytorycznym. Postanowienia konwencji Monachijskiej określają organizację, funkcjonowanie i zadania Europejskiego urzędu patentowego.
Wykład 3 i 4 . 30.10.oraz 6.11
I . Pojęcie źródła prawa autorskiego oraz przedmiot prawa autorskiego.
Termin prawo autorskie ma w języku prawniczym dwa znaczenia:
a) Przedmiotowy
b) podmiotowy
W znaczeniu przedmiotowym prawo autorskie : jest to zespół norm prawnych regulujący stosunki społeczne związane z tworzeniem i eksploatacją utworów oraz ochroną i wykonywaniem istniejących na nich praw osobistych i majątkowych.
Głównym źródłem tak rozumianego prawa autorskiego jest ustawa z 4.02.1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jednolity) dziennik z ustaw 2006r nr 90 pozycje 631 z późniejszymi zmianami.
W znaczeniu podmiotowym termin prawa autorskiego odnosi się do ogółu osobistych i majątkowych praw do utworów.
Przedmiotem prawa autorskiego są utwory zwane też dziełami prawa autorskiego. Zgodnie z artykułem 14 ustawy UTWÓR jest to każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze ustalony w jakiejkolwiek postaci niezależnie od wartości przeznaczenia i sposobu wyrażenia, a także stopnia ukończenia utworu. Z definicji tej wynika że, o ochronie autorsko-prawnej utworu decydują dwie przesłanki:
1) cecha twórczości
2) cecha ustalenia utworu
W art.. 1 ustawy został zamieszczony również nie wyczerpujący katalog rodzajów utworów.
1. cecha twórczości: Nie posiada ustawowej definicji. W doktrynie prawa autorskiego oraz orzecznictwie sądowym używa się niejednolitej terminologii dla wyjaśnienia i nazwania tej cechy np. „rezultat o działalności intelektualnej mający zmiany osobowości jego twórcy „,
„przejaw działalności duchowej noszący cechę osobistej twórczości”, „piękno osobiste twórcy” ,”zmiana osobowości twórcy” , „indywidualności dzieła” , „oryginalność utworu”, „wkład twórczy” itp.
W teorii prawa autorskiego pełna zgodność panuje natomiast co do tego, że stanowiąc wymóg twórczości prawo autorskie nie określa żadnego poziomu (progu) oryginalności dzieła. Dlatego też nawet takie opracowania jak np. katalogi, cenniki, książki adresowo- informacyjne, mogą choć nie zawsze będą przedmiotem prawa autorskiego.
2.cecha ustalenia utworu: Cecha ta nie ma ustalonej definicji, natomiast w doktrynie prawa autorskiego wypracowano jednolity pogląd zgodnie z którym przez ustalenie utworu rozumie się każde działanie w wyniku którego możliwa staje się percepcja (odbiór) dzieła przez osoby trzecie. Typową formą ustalenia jest utrwalenie dzieła czyli wyrazenie jego treści przy użyciu przedmiotu materialnego (nośnika) nazywanego przez ustawę egzemplarzem utworu, nie jest to jednak konieczne dla spełnienia przesłanki ustalenia, ponieważ ustalenie może nastąpić w formie ustnej.
1. AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE
Charakterystykę autorskich praw osobistych zawiera art. 16 ustawy o prawie autorskim, który stanowi, że jeśli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i nie podlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więzi twórcy z utworem.
Z określenia tego wynika, że autorskie prawa osobiste są wieczne, nieprzenoszalne ani w drodze czynności interwiwos (czyli między żyjącymi) ani morgiskauza (na wypadek śmierci), a ich podmiotem może być wyłącznie twórca. Do praw osobistych twórczych ustawodawca zaliczał w art. 18 ??
a) Prawo do autorstwa utworu
b) Prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem, pseudonimem albo do udostępnienia go anonimowo
c) Prawo do nienaruszalności treści i formy utworu
d) Prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności
e) Prawo nadzoru nad sposobem korzystania z utworu
Ad. A Prawo do autorstwa utworu w doktrynie określany jest także jako prawo do ojcostwa dzieła , jest prawem bezwzględnym( skutecznym erbaomnes) a więc wobec wszystkich os 3. Polega ma możności domagania się przez twórcę od os 3 aby uznały że to on jest twórcą utworu, aby nie przypisywały sobie autorstwa utworu ani w całości ani w części oraz aby nie podejmowały żadnych innych działań które negowałyby autorstwo twórcy a w razie ich podjęcia aby usunęły ich skutki.
Ad. B Prawo do oznaczenia utworu ściśle jest związane z prawem do autorstwa utworu, daje twórcy możność domagania się aby jego nazwisko było uwidocznione na egzemplarzu utworu lub podane do powszechnej wiadomości albo przeciwnie żeby zostało zachowane w tajemnicy. Tę samą zasadę stosuje się z mocy art. 16 punkt 2 ustawy do pseudonimu twórcy oraz w świetle doktryny można stosować do akronimu twórcy.
c) nazywany jest także prawem do integralności dzieła, umożliwia twórcy skuteczne przeciwstawianie się „cenzurowaniu” jego utworów przez wydawców, producentów czy innych użytków , ze względu ma ich odmienne upodobania lub interesy ekonomiczne. Naruszenie prawa do integralności utworu może się przejawiać nie tylko w zmianach lub pominięciach części utworu ale też na wprowadzeniu uzupełnienia lub dodatków, których twórca w utworze nie umieścił.
d) prawo to służy ochronie dobrego imienia, czyli prestiżu twórcy poprzez uzależnienie jego oceny czy utwór nadaje się do rozpowszechnienia.
e) zgodnie z tym uprawnieniem twórca ma prawo kontrolować wykorzystanie jego utworu i sposób korzystania z utworu. Jeśli jest niezgodny z umową lub przeznaczeniem utworu ma wprawo w oparciu o art. 56 ustawy odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć ze względu na swoje interesy twórcze.
Jest nim zawsze twórca utworu, czyli osoba, która dzieło stworzyła. Ustawa wprowadza domniemanie że twórcą jest osoba której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach w związku z rozpowszechnianiem utworu.
W przypadku utworu stworzonego przez więcej niż jedną osobę autorskie prawa osób przysługują wszystkim współtwórcom . Każdy ze współtwórców korzysta z ochrony niezależnych „własnych” autorskich praw osobistych.
Na uprawnienia majątkowe składają się tzw.: Własność utworu, należą do nich:
- wyłączne prawo korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia.
Ustawa nie definiuje pojęcia korzystania z utworu i rozporządzania nim. W doktrynie przyjęto uważać ,że korzystanie z utworu to jego faktyczna eksploatacja” np. zwielokrotnienie, wystawienie, publiczne odtworzenie, wyświetlenie itp.
Podczas gdy rozporządzenie obejmuje dysponowanie utworem w drodze czynności prawnych np. przez udzielenie licencji, przeniesienie praw do utworu użyczanie dzieła.
- Oba uprawnienia mają charakter wyłączny a więc są skuteczne erga omnes.
Odpowiada im obowiązek osób 3 do wstrzymania się od korzystania z dzieła lub rozporządzania nim bez zgody właściciela. Uprawnienia te mają jednak ściśle określone granice poza którymi nie są skuteczne. Granice te wyznaczają przepisy o dozwolonym użytku cudzych dzieł w czasie tworzenia autorskich praw majątkowych, a także instytucja tzw. Wyczerpanie prawa.
Ze względu na zbywalność i dziedziczność autorskich praw majątkowych, podmiotami tych praw w konkretnym przypadku mogą być:
1) Twórca lub współtwórcy utworu
2) Pracodawca twórcy
3) Producent lub wydawca dzieła zbiorowego
4) Następca prawny twórcy
Ad.1 Gdy utwór został stworzony przez co najmniej dwie osoby powstaje wspólność autorskich praw majątkowych do utworu zwana współwłasnością dzieła. Zasady rządzące tą współwłasnością określają art.9 ustawy i są one następujące:
Ø Domniemywa się, że wielkości udziałów poszczególnych współtwórców są równe „domniemania’ tego nie stosuje się gdy tę wielkość inaczej określili sami współtwórcy lub określił sąd ma wniosek któregokolwiek z nich.
Ø Poszczególni współtwórcy mogą bez zgody i współdziałania pozostałych wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie pod warunkiem że nie prowadzi to do uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców
Ø Do wykonania prawa autorskiego w całości np. do zbycia lub obciążenia go prawem osoby trzeciej, potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców a w jej braku każdy z nich może zwrócić się do sądu.
Ø Każdy współtwórców może samodzielnie dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa do całości utworu a wyegzekwowane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom , stosowane do wielkości ich udziałów.
Ø W sprawach nie unormowanych w ustawie do wspólności autorskich praw majątkowych stosuje się odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.
Wykład 5 13.11
Ad.2 Problem własności utworów pracowniczych został unormowany w art. 12 ustawy. Jest to przepis subsydiarny i fakultatywny. Stosuje się go bowiem wtedy gdy ustawa, lub umowa o pracę nie stanowią inaczej. Zgodnie z tym przepisem pracodawca którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywanych obowiązków, ze stosunku pracy nabywa z chwilą przyjęcia utworu, autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celów umowy o pracy i zgodnego zamiaru stron.
Pracodawca nabywa również własność przedmiotu na którym utwór utrwalono.
Ad.3
Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego przysługują producentowi lub wydawcy a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie ich twórcami.
Ad.4 Ponieważ autorskie prawa majątkowe są przenaszalne a zatem mogą być przedmiotem przeniesienia w drodze umowy cywilno- prawnej a także mogą być przedmiotem dziedziczenia.
Czas trwania autorskich praw majątkowych wynosi 70 lat od zaistnienie jednego z następujących zdarzeń prawnych:
Termin 70-letni liczy się w latach pełnych, następujących po roku w którym nastąpiło zdarzenie od którego zaczyna się bieg terminu. Wygaśnięcie autorskich praw majątkowych nie oznacza, że korzystanie z utworu jest całkowicie swobodne. Zgodnie z art. 40 ustawy takie podmioty jak producenci lub wykonawcy egzemplarzy utworów literackich co do których wygasły autorskie prawa majątkowe są zobowiązani przekazywać na fundusz promocji twórczości od 5- 8 % wpływów brutto ze sprzedaży tych utworów. Zgodnie z art.. 111 ustawy i fundusz promocji twórczości jest państwowym funduszem celowym, którym dysponuje minister właściwy ds. kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Środki z tego funduszu przeznaczone są na stypendia i pomoc socjalną dla twórców oraz na pokrycie w całości lub części kosztów wydania utworów o szczególnym znaczeniu dla kultury i nauki oraz wydań dla osób niewidomych.
a) w razie zagrożenia tych praw (ochrona ex ante)
b) w razie ich naruszenia ( ochrona ex post )
Twórca którego prawa autorskie osobie zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania. W razie dokonanego naruszenia może dodatkowo żądać aby osoba która, dokonała naruszenia dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków poprzez, np.
Złożenie publicznego oświadczenia o odpowiedniej treści i formie ( roszczenie o usunięcie skutków naruszenia)
W przypadku naruszenia zawinionego służą pokrzywdzonemu przeciw sprawy, dalsze środki prawne. Tj. - roszczenie o zadość uczynienie pieniężne za doznaną krzywdę moralną oraz roszczenie nawiązki, czyli nałożenia na sprawcę naruszenia obowiązku uiszczenia odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez twórcę cel społeczny.
Z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych może wystąpić twórca lub każdy ze współtwórców, a gdy twórca nie żyje i za życia nie wyraził innej woli powództwo może wnieść jego małżonek, a w jego braku kolejno: zastępni, rodzice twórcy, rodzeństwo ( także przyrodnie), zastępni rodzeństwa.
Stowarzyszenie twórców właściwe na rodzaj twórczości lub organizowanie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi jeśli zarządzała prawami zmarłego twórcy.
Niezależnie od tych roszczeń jeśli naruszenie miało miejsce w ramach prowadzonej przez sprawcę działalności gospodarczej, można domagać się gdy uiścił on odpowiednią sumę pieniężną na fundusz promocji twórczości przy czym suma ta nie może być niższa niż dwukrotna wysokość uprawdopodobnienia korzyści uzyskanych przez sprawcę naruszenia.
WYKŁAD 6 20.11
Przepisy karne zostały zamieszczone w rozdziale 14 ustawy i dotyczą one wszystkich rodzajów utworów, karalność przestępstw p-ko prawom autorskim oparto na następujących wspólnych zasadach:
· Wszystkie te przestępstwa sa przestepstwami powszechnymi tzn. ze mogą być popełnione przez dowolna osobę przez każdego a nie tylko przez osobę charakteryzującą się jakimiś szczególnymi cechami
· Przedmiotem ochrony są prawa autorskie i prawa pokrewne
· Z wyjątkiem cynu o którym mowa w art.116 ust 4 ustawy, wszystkie te przestępstwa są przemyślanymi
· Przestępstwa te są ścigane na ogół z oskarżenia publicznego ale na wniosek poszkodowanego, tylko nieliczne są ścigane z urzędu przez prokuratora.
· W sprawach nie unormowanych w roz 14 ustawy takich jak np. przedawnienie ścigania czy ..... środków prawnych stosuje się przepisy kodeksu karnego w tym zasadę terytorialności i narodowości podmiotowej.
Do czynów zabronionych przez prawa autorskiego (przestępstw) należą:
a) przywłaszczenie sobie autorstwa cudzego utworu (tzw. Plagiat)
b) wprowadzenie w błąd co do autorstwa utworu
c) rozpowszechnianie utworu bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy
d) naruszenie prawa autorskiego w inny sposób (np. przez ujawnienie nazwiska twórcy wbrew jego woli) w celu osiągnięcia korzyści majątkowych bezprawne rozpowszechnianie cudzego utworu , bezprawne utrwalenie lub zwielokrotnienie cudzego utworu w celu rozpowszechnienia nabywanie lub pomocnictwo w zbyciu lub ukryciu przedmiotu będącego nosnikiem utworu rozpowszechnionego lub zwielokrotnionego bezprawnie w celu osiągnięcia korzyści majatkowych (tzw.przestępstwo paserstwa) Za przestępstwa te prawa autorskie przewiduje 3 rodzaje sankcji:
...
Elesmera