Ocena oddziaływania planowanej inwestycji na przykładzie budowy
Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie
___________________________________________________________________________
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski
Wydział Prawa i Administracji
Ocena oddziaływania planowanej inwestycji na środowisko
na przykładzie budowy Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie.
Agnieszka Szymańska-Flisikowska
Olga Talak
Magdalena Wysocka-Borejszo
Olsztyn 2011
Spis treści:
1. Założenia ogólne oceny oddziaływania na środowisko. 3
2. Podstawa prawna oceny oddziaływania inwestycji na środowisko. 4
3. Ocena strategiczna. 6
4. Ocena indywidualna. 7
5. Szczególne rodzaje oceny oddziaływania inwestycji na środowisko - postępowanie w sprawie trangranicznego oddziaływania na środowisko, przegląd ekologiczny. 8
6. Zakres przedmiotowy oceny indywidualnej przedsięwzięcia. 10
7. Raport – elementy, cele. 11
8. Postępowanie w sprawie oddziaływania inwestycji na środowisko – decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach. 14
9. Rola ocen oddziaływania na środowisko. 16
10. Przykład oceny oddziaływania inwestycji na środowisko – raport dla przedsięwzięcia „Budowa Zakładu Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Olsztynie” 16
Bibliografia: 21
Każda działalność gospodarcza wywołuje określone skutki w środowisku przyrodniczym, które nie zawsze ujawniają się bezpośrednio po jej zaprzestaniu, ale po upływie pewnego czasu. Mogą one wystąpić też daleko od miejsca prowadzonej działalności. Skutki te mogą się też kumulować, przekształcać, tak że w określonych warunkach procesy nieszkodliwe stają się szkodliwe dla środowiska lub zdrowia ludzi. Ocena oddziaływania na środowisko jest jednym z podstawowych narzędzi zarządzania ochroną środowiska w procesach rozwoju, wpisującym się w zasadę zrównoważonego rozwoju. Środowisko jest tu rozumiane nie tylko jako środowisko przyrodnicze, ale także jako środowisko społeczne.
Wprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko jest wynikiem konieczności zapewnienia kompleksowej ochrony środowiska oraz właściwej transpozycji norm prawa unijnego. Instytucja ta pozwala już na etapie planowania inwestycji kompleksowo określić wpływ przedsięwzięcia na otoczenie.
Przedsięwzięciem w rozumieniu ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko jest zamierzenie budowlane lub inną ingerencję w środowiskopolegającą na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym również na wydobywaniu kopalin, również przedsięwzięcia powiązane technologicznie, jeżeli są one realizowane przez odmienne podmioty.
Ustawa ta definiuje również przedmiot niniejszego referatu określając ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko jako postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, obejmujące zwłaszcza weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień, zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu.
Ocena oddziaływania na środowisko jest uregulowana w wielu aktach prawnych zarówno wewnętrznych, jak i unijnych. Do najważniejszych unijnych aktów prawnych należą te, które mają na celu zapewnienie maksymalnej wydajności i harmonizację procedur we wszystkich państwach członkowskich UE, a w szczególności:
1) dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko
2) dyrektywa Rady nr 85/337/EWG z 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne
3) dyrektywa Rady nr 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory
4) dyrektywa Rady nr 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (dyrektywa „ptasia”).
W Polskim prawie ocena oddziaływania pierwotnie miała umocowanie w ustawie z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, która wprowadziła na gruncie ustawodawstwa krajowego procedurę administracyjną: postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko (postępowanie OOŚ). Postępowanie to wszczynało się dla przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko lub obszar Natura 2000 (art. 51 poś). Problematykę tę reguluje obecnie w przeważającej mierze ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227), która implementuje obowiązki wynikające z ww. dyrektyw. Listę przedsięwzięć „mogących znacząco oddziaływać na środowisko” zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573, z późn. zm.). Jest to obszerny wykaz, który dzieli przedsięwzięcia na trzy kategorie:
- przedsięwzięcia, które zawsze oddziaływują znacząco (np. zakład produkcji materiałów wybuchowych, budowa autostrady),
- przedsięwzięcia, które potencjalnie mogą znacząco oddziaływać (np. budowa stacji paliw o pojemności mniejszej niż 10 000 m3),
- przedsięwzięcia, w których zmiany w istniejących obiektach mogą zawsze lub potencjalnie znacżąco oddziaływać na środowisko (np. rozbudowanie istniejącego zakładu produkcji nawozów mineralnych o jednostki zajmujące się prodkucją środków ochrony roślin).
Selekcja tzw. screening ma na celu rozstrzygnięcie czy inwestycja z drugiej grupy powinna zostać poddana procedurze oceny. Dyrektywa OOŚ formułuje przykładowe kryteria selekcji wskazuje m.in. na: rozmiar przedsięwzięcia, kumulacje z innymi inwestycjami, wykorzystanie zasobów naturalnych, wytwarzanie odpadów, ryzyka wypadku oraz oceny przewidzianych do użycia materiałów i technologii. Twórcy ukierunkowują władzę, aby specjalną troską otoczyć obszary podmokłe, leśne, górskie, a także inne o szczególnej wartości przyrodniczej.
Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko jest instrumentem służącym realizacji zasady integracji ochrony środowiska z politykami sektorowymi, przyczyniając się do jednoczesnej realizacji zasady zrównoważonego rozwoju oraz zasady kompleksowości. Zasada integracji ochrony środowiska z politykami sektorowymi zakłada, że wymagania ochrony środowiska będą uwzględniane we wszystkich działaniach i sferach aktywności władz publicznych poprzez zastosowanie właściwych procedur przy tworzeniu strategicznych dokumentów sektorowych.
Procedura oceny oddziaływania obejmuje przygotowanie raportu środowiskowego, przeprowadzenie konsultacji ze społeczeństwem na temat samego projektu planu lub programu, jak i raportu środowiskowego, uwzględnienie raportu i wyników konsultacji przy podejmowaniu decyzji oraz dostarczenie informacji na temat podjętej decyzji wraz z uzasadnieniem, a także na temat przyjętych środków w zakresie monitoringu. Po spełnieniu wszystkich wymienionych przesłanek dokument może być przyjęty, jednocześnie zawiera się w nim podsumowanie całej procedury, publikuje i przekazuje do organów opiniodawczych.
Rodzaje projektów dokumentów, które należy poddać strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, określają artykuły 46 i 47 ustawy ooś. Są to projekty:
- koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, planów zagospodarowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego,
- polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji oraz wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko,
- innych niż wymienione w punktach 1 i 2 polityk, strategii, planów i programów, jeżeli ich realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000, jeśli nie są one bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub z niej nie wynikają,
- dokumentów innych niż wymienione w punktach 1-3, jeżeli wyznaczają one ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, a realizacja ich postanowień może spowodować znaczące oddziaływanie na środowisko – oraz jeśli z tego powodu stwierdzono konieczność poddania danego projektu dokumentu ocenie oddziaływania na środowisko.
Organem właściwym w sprawach opiniowania w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest:
1) Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska – w przypadku dokumentów opracowanych i zmienionych przez centralne organy administracji rządowej;
2) regionalny dyrektor ochrony środowiska – w przypadku dokumentów innych niż wymienione w pkt. 1.
W obecnym stanie prawnym głównym aktem prawnym wyznaczającym ramy prawne dla oceny oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko jest ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.
Dyrektywa Rady nr 85/337/EWG z 27 czerwca 1985 r. przewiduje, że przed wydaniem zgody na realizację określonych przedsięwzięć publicznych lub prywatnych, mogących w sposób istotny wpływać na środowisko naturalne, organy państw członkowskich zobowiązane są przeprowadzić ocenę ich wpływu na środowisko. Powyższe ma na celu ustalenie wpływu na środowisko naturalne oraz stwierdzenie czy wskazane są działania prewencyjne lub ograniczające zagrożenie. Wymóg ten dotyczy dwóch kategorii przedsięwzięć: takich, w odniesieniu do których przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko naturalne jest obowiązkowe (np. budowa autostrad, lotnisk, linii kolejowych, oczyszczalni ścieków) oraz takich, wobec których państwa członkowskie muszą stosować system selekcji, pozwalający stwierdzić, które z projektów wymagają oceny oddziaływania (np. inwestycje związane z rozwojem obszarów miejskich). W celu zapewnienia prawidłowej oceny wszystkich przedsięwzięć istotnych dla środowiska, państwa członkowskie mogą stosować określone progi lub kryteria, przeprowadzać analizy jednostkowe lub stosować kombinację wszystkich dostępnych środków kontroli.
Przepisy dyrektywy zobowiązują inwestora do dostarczenia organowi informacji o oddziaływaniu projektowanego przedsięwzięcia na środowisko. W ramach postępowania w sprawie OOŚ, organ musi przeprowadzić konsultacje ze społeczeństwem, a przekazane uwagi muszą być uwzględnione w procesie decyzyjnym dotyczącym zatwierdzenia przedsięwzięcia. Organ musi również podać do publicznej wiadomości treść decyzji wydanych w toku postępowania wraz z ich uzasadnieniem, uwzględniającym także sposób wzięcia pod uwagę wyników konsultacji.
Jeżeli przedsięwzięcie może wywoływać skutki na środowisko w innym państwie członkowskim, wówczas państwo członkowskie właściwe do wydania zgody na przedsięwzięcie zobowiązane jest do poinformowania o planowanym przedsięwzięciu państwa członkowskiego narażonego na wpływ przedsięwzięcia oraz do przekazania podstawowych informacji o tym przedsięwzięciu.
Przegląd ekologiczny.
Przeglądy ekologiczne to instytucja prawna umożliwiająca ocenę faktycznego oddziaływania na środowisko działalności już prowadzonej, czym różnią się od procedury oceny oddziaływania na środowisko, realizowanej przed rozpoczęciem działalności. Przegląd taki powinien zostać przeprowadzony w przypadku „stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość szkodliwego oddziaływania instalacji na środowisko” (art. 237 P.o.ś.). W takiej sytuacji podmiot zarządzający instalacją może zostać zobowiązany, decyzją organu ochrony środowiska, do sporządzenia i przedłożenia takiego przeglądu. Takowy przegląd ekologiczny winien spełniać określone wymagania, które w ustawie zostały sprecyzowane w pierwszym rzędzie dla instalacji zaliczanych do najbardziej uciążliwych dla środowiska (czyli zaliczonych do przedsięwzięć mogących znacznie oddziaływać na środowisko, wymagających obowiązkowego raportu o oddziaływaniu na środowisko – uchylony art. 51 ust.1 P.o.ś.). Zakres wymaganego przeglądu określa art.238, natomiast organ zobowiązujący do przeprowadzenia może w decyzji ograniczyć jego zakres a także wskazać wymagane metody badań i studiów.
Zakres przeglądu wymaganego dla instalacji innych niż wskazane wyżej powinien zostać ustalony indywidualnie w decyzji nakładającej obowiązek przeprowadzenia omawianego przeglądu.
Transgraniczna ocena oddziaływania na środowisko.
Transgraniczna ocena oddziaływania na środowisko polega na ocenie, zarówno skutków realizacji planowanego przedsięwzięcia czy wykonania postanowień zawartych w dokumentach strategicznych występujących poza terytorium Polski, jak i oddziaływania, którego źródło znajduje się poza terytorium Polski, ale może na nie wpływać.
Możliwość wystąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko, pochodzącego z terytorium RP, powoduje konieczność przeprowadzenia postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko, w którym uczestniczy państwo, na którego terytorium może wystąpić oddziaływanie z terytorium Polski, jak i państwo, z którego ono pochodzi. Postępowanie to regulują przepisy ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko jest podstawą do wszczęcia postępowania w sprawie transgranicznego oddziaływania na środowisko i dotyczy ono oddziaływania powstałego na skutek realizacji planowanych przedsięwzięć lub realizacji projektów polityk, strategii, planów, programów, które mogą wystąpić na terytorium innego państwa członkowskiego Uni...
medelene