1. Definicja rynku finansowego i jego podstawowe funkcje.
Rynek finansowy tworzy mechanizm -przepływu środków pieniężnych między podmiotami posiadającymi nadwyżki finansowe i zainteresowanymi korzystnym ulokowaniem tych nadwyżek a podmiotami poszukującymi źródeł finansowania i skłonnymi do poniesienia związanych z tym kosztów. Przepływy mogą mieć charakter krótkookresowy i wtedy mówimy o przepływach pieniądza. Natomiast przepływy długoterminowe to przepływy kapitału mające na celu finansowanie działalności inwestycyjnej.
Rynek finansowy obejmuje ogół transakcji kupna-sprzedaży instrumentów finansowych służących pozyskaniu i lokowaniu pieniądza i kapitału.
Instrumenty finansowe są to:
- papiery wartościowe,
- lokaty
- kredyty
Funkcje rynku finansowego:
1. alokacja pieniądza i kapitału - za pośrednictwem rynku finansowego następuje przepływ pieniądza lub kapitału do użytkowników,
2. funkcja mobilizacji kapitału - z drobnych nadwyżek finansowych lokowanych np. przez gospodarstwa domowe powstają znaczące źródła finansowania np. przedsięwzięć inwestycyjnych,
3. wycena pieniądza i kapitału - cenami są stopy %, notowania papierów wartościowych, notowania innych instrumentów finansowych,
Przez instrument finansowy rozumie się określone zobowiązanie finansowe (stosunek kredytowy) lub inaczej roszczenie majątkowe kapitałodawcy w stosunku do kapitałobiorcy. Instrumenty finansowe z punktu widzenia aspektu własnościowego można podzielić na:
- instrumenty o charakterze udziałowym
- instrumenty o charakterze wierzytelnościowym
Instrumenty udziałowe dają prawo dawcy kapitału do udziału w majątku emitenta. Są one dokumentem potwierdzającym własność kapitału zaangażowanego w działalność gospodarczą; właściciel kapitału na tej podstawie ma prawo do dywidendy. Podstawowymi rodzajami tych instrumentów finansowych są:
- akcje
- kwity depozytowe
- certyfikaty inwestycyjne
Instrumenty wierzytelnościowe mają charakter długu – są świadectwem udostępnienia kapitału na pewien czas – do momentu zapadalności. Oznacza to iż w momencie zapadalności emitent musi zwrócić kapitał posiadaczowi instrumentu. Istnieją również takie instrumenty przy których zwrot kapitału nie jest wymagany – np. skrypty wieczyste. Podstawowe przykłady instrumentów dłużnych to:
- obligacje
- weksle
- depozyty bankowe
Z tytułu ich posiadania odnosi się korzyść finansową głównie w postaci procentu.
Wszystkie wyżej wymienione instrumenty to tzw. instrumenty bazowe w oparciu o które tworzy się instrumenty pochodne (derywaty). Ich wartość kształtuje się jako pochodna instrumentu podstawowego. Stwarzają one prawo do kupna lub sprzedaży instrumentu pierwotnego w przyszłości po określonej cenie albo do odpowiedniego rozliczenia pieniężnego. Do instrumentów pochodnych zaliczamy:
- kontrakty forward
- kontrakty futures
- opcje
- swapy
Innym kryterium podziału instrumentów finansowych jest sposób generowania przez nie dochodów. Wyróżnia się instrumenty
- o stałym dochodzie (obligacje, depozyty bankowe o stałym oprocentowaniu, weksle o znanej stopie dyskontowej)
- o zmiennym dochodzie (akcje, obligacje o zmiennym oprocentowaniu)
Kolejnym kryterium jest przynależność sektorowa emitenta kreującego dany instrument finansowy. Na tej podstawie wyróżniamy:
- instrumenty bezpośrednie – emitent jest niefinansowym podmiotem gospodarczym. Wynika to z faktu że zgromadzony przez emitenta kapitał jest bezpośrednio zagospodarowywany
- instrumenty pośrednie – instrumenty emitowane przez instytucję finansową. Rolą tych instytucji jest pośredniczenie w przepływie kapitału.
Kryterium podziału instrumentów finansowych noże być również ich okres zapadalności, czyli czas od ich emisji do ich wykupu. Na tej podstawie wyróżniamy:
- krótkoterminowe – z okresem zapadalności do 1 roku
- średnioterminowe – od roku do 3 lat, czasami 5
- długoterminowe – powyżej 5 lat
3.Definicja papieru wartościowego i jego ogólna istota.
Papier wartościowy - podstawowy instrument rynku finansowego. Z tytułu jego posiadania właściciel może mieć jedno z następujących praw:
a. prawo do współwłasności majątku (udziały, akcje)
b. prawo do określonego procentu lub innych pożytków (obligacje, inne instrumenty długu)
c. prawo do otrzymania w przyszłości określonych aktywów lub do rozliczenia pieniężnego
(instrumenty pochodne)
Papier wartościowy można zdefiniować jako dokument stwierdzający fakt dokonania transakcji odpłatnego udostępnienia kapitału, co daje kapitałodawcy określone prawa.
4. ogólna struktura rynku finansowego z punktu widzenia rodzaju instrumentu
Rynek finansowy dzieli się na:
a. rynek pieniężny (lokaty międzybankowe, bony skarbowe, bony komercyjne, certyfikaty depozytowe, weksle) .
b. rynek kapitałowy (akcje, certyfikaty inwestycyjne, kwity depozytowe, obligacje: skarbowe, komunalne, przedsiębiorstw)
c. rynek instrumentów pochodnych (forwards, futures, opcje, swapy)
d. rynek depozytowo-kredytowy (lokaty bankowe, kredyty bankowe, pożyczki)
e. rynek walutowy (waluty)
Podział na rynek kapitałowy i pieniężny jest najbardziej spopularyzowanym podziałem rynku finansowego. Stosowanymi kryteriami podziału są:
- kryterium czasu – okres dysponowania środkami przez podmiot finansujący swoją działalność
- kryterium celu – cel przeznaczenia uzyskanych środków
Rynek pieniężny definiuje się jako segment rynku finansowego przez który podmioty gospodarcze finansują swoją działalność, a okres kredytowania nie przekracza 1 roku. Można powiedzieć, że główna funkcja rynku pieniężnego sprowadza się do przynoszenia dochodu od wolnych w danym momencie kapitałów i od zapewnienia ciągłości w regulowaniu zobowiązań. Do podstawowych instrumentów rynku pieniężnego zalicza się:
- bony skarbowe
- bony pieniężne
- bony komercyjne przedsiębiorstw
- czeki
- akcepty bankowe
- certyfikaty depozytowe
Rynek kapitałowy to segment rynku na którym zawierane są transakcje instrumentami finansowymi o wykupie powyżej roku z przeznaczeniem uzyskanych środków na cele inwestycyjne. Rynek kapitałowy jest więc miejscem mobilizacji wolnych funduszy w okresie średnio i długoterminowym na cele modernizacyjno-inwestycyjne przedsiębiorstwa. Jedną z podstawowych cech tego rynku jest fakt, iż składa się on z wielu segmentów i występuje na nim znaczna liczba podmiotów. Stopień ryzyka na rynku kapitałowym jest znacznie wyższy niż na pieniężnym. Wynika to z lokowania kapitału na znacznie dłuższy okres. Transakcje zawierane na rynku kapitałowym mają przeważnie znacznie większą wartość niż te zawieranie na rynku pieniężnym. Stopa zwrotu zwrotu z kapitału na rynku kapitałowym jest przeważnie wyższa od stopy zwrotu na rynku pieniężnym Na rynku kapitałowym przedmiotem obrotu są papiery wartościowe. Obrót nimi podlega uregulowaniom ustawowym.
6. Rynek pieniężny i jego podział ze względu na wielkość obrotów
Ze względu na wielkość transakcji na ryku pieniężnym wyróżnia się rynek centralny, zwany również hurtowym, oraz rynek detaliczny.
Rynek hurtowy obejmuje duże transakcje, na ogół między bankami i innymi instytucjami finansowymi oraz dużymi przedsiębiorstwami. Pożyczkobiorcami na tym rynku są banki, często również bank centralny, przedsiębiorstwa o silnej pozycji finansowej, jak również rząd. Z kolei pożyczkodawcami mogą być wszyscy, dysponującymi dużymi kwotami gotówki (wszyscy dysponujący gotówką mogą kupić emitowane walory). Rynek nie zawsze musi mieć określone miejsce działanie, ponieważ transakcje mogą być zawierane za pośrednictwem łącz telekomunikacyjnych. Jego podstawowa funkcja sprowadza się do obracania pakietami walorów w poszukiwaniu najlepszej ich lokaty na krótki termin.
Rynek detaliczny tworzą banki udzielające kredytów krótkoterminowych. Zakresem działania może on obejmować cały kraj lub jedynie wybrany region. Przyjmuje się również, że drobne transakcje papierami wartościowymi (np. wekslami) to także detaliczny rynek pieniężny. Banki działające na rynku detalicznym mogą również być uczestnikami rynku hurtowego.
W Polsce funkcjonują dwa indeksy rynku lokat międzybankowych, którymi są WIBOR i WIBID. Są one odpowiednikami indeksów rynku angielskiego LIBOR i LIBID.
WIBOR (Warsaw Interbank Offered Rate) jest roczną stopą procentową, po jakiej bank jest skłonny udzielić kredytu innym bankom
WIBIB (Warsaw Interbank Bid Rate) jest roczną stopą procentową , która bank jest gotów zapłacić za środki przyjęte w depozyt od innych banków.
Obie stopy są obliczane jako średnia arytmetyczna kwotowań 10 banków mających status dilera rynku pieniężnego, czyli banków dopuszczonych do zawierania transakcji z NBP. Stawki te są obliczane z fixingu po odrzuceniu najwyższego i najniższego kwotowania. Oba indeksy są obliczane dla środków przekazywanych na jeden dzień (T/N), jeden tydzień (1W), jeden miesiąc (1M), trzy miesiące (3M) oraz sześć miesięcy (6M). Są one nie tylko punktem odniesienia w operacjach banku z klientami, lecz odzwierciedlają również rzeczywistą cenę pieniądza na rynku międzybankowym.
Bony skarbowe nazywane są również wekslami skarbowymi lub dłużnymi papierami wartościowymi skarbu państwa. Pierwszy raz zostały wyemitowane w Anglii w 1870 roku. Ich okres zapadalności wynosi od kilku tygodni od jednego roku.
Bony skarbowe są krótkoterminowymi papierami wartościowymi emitowanymi przez skarb państwa w celu sfinansowania potrzeb budżetu państwa. Stanowią dogodny instrument krótkoterminowego kredytu do finansowania narastającego w czasie deficytu budżetowego. Kredyt ten stanowi zazwyczaj źródło finansowania potrzeb skarbu państwa w długim okresie. Odbywa się to przez uzyskiwanie środków z nowej emisji w celu wykupienia poprzedniej emisji. Podstawową cechą bonów skarbowych jest zerowy stopień ryzyka, co czyni je bardzo atrakcyjnymi papierami lokacyjnymi dla banków oraz instytucji finansowych. W związku z brakiem ryzyka papiery te mają bardzo niskie oprocentowanie, co świadczy o niewielkim koszcie uzyskania kredytu przez skarb państwa. Ich dodatkowym atutem jest wysoka płynność, osiągana dzięki dobrze rozwiniętemu rynkowi wtórnemu. Ponadto bony skarbowe są wykorzystywane przez banki centralne do regulowania obiegu pieniądza w gospodarce. Bony skarbowe sprzedawane są z dyskontem, co oznacza, że ich cena jest niższa od wartości nominalnej. Cena bonów ustalana jest w trakcie przetargu, podczas którego uczestnicy licytują ile są wstanie zapłacić za nominalną wartość bonu. (np. ile zapłacą za każde 10000 zł nominalnej wartości bonu w dniu jego wykupu). Dyskontem bonu skarbowego nazywamy różnicę między wartością nominalną bonu (np. 10000) a wartością, po której go nabyto. Kwota dyskonta jest kosztem, który ponosi wystawca bonu. Z kolei dla jego nabywcy jest informacją o stopie zwrotu, którą uzyskuje z inwestycji. Emitent bonów może je odkupić przed terminem ich zapadalności. Odkup następuje również w drodze przetargu, organizowanego przez agenta emisji, w trakcie którego uczestnicy podają cenę za którą chcą sprzedać każde 10000 wartości nominalnej bonu. Odsprzedaż bonów odbywa się więc również z dyskontem. Po upływie terminu ważności bonów są one odkupowane przez emitenta. Wykup odbywa się wtedy po cenie nominalne. Po okresie wykupu bony skarbowe nie podlegają oprocentowaniu. Obrót bonami skarbowymi odbywa się również na rynku wtórnym. Stopy procentowe na tym rynku kształtują się pod wplywem gry popytu i podaży, a zapotrzebowanie na nie wiąże się także z ich konkurencyjnością wobec lokat międzybankowych. Ich przewagą na rynku finansowym jest ich zbywalność. Dodatkowo bank centralny udziela pod ich zastaw kredytu lombardowego.
Bony skarbowe sprzedawane są z dyskontem, co oznacza, że ich cena jest niższa od wartości nominalnej. Cena bonów ustalana jest w trakcie przetargu, podczas którego uczestnicy licytują ile są wstanie zapłacić za nominalną wartość bonu. (np. ile zapłacą za każde 10000 zł nominalnej wartości bonu w dniu jego wykupu). Dyskontem bonu skarbowego nazywamy różnicę między wartością nominalną bonu (np. 10000) a wartością, po której go nabyto. Kwota dyskonta jest kosztem, który ponosi wystawca bonu. Z kolei dla jego nabywcy jest informacją o stopie zwrotu, którą uzyskuje z inwestycji. Emitent bonów może je odkupić przed terminem ich zapadalności. Odkup następuje również w drodze przetargu, organizowanego przez agenta emisji, w trakcie którego uczestnicy podają cenę za którą chcą sprzedać każde 10000 wartości nominalnej bonu.
10. Interpretacja dyskonta
Dyskonto bonu skarbowego – różnica między wartością nominalną bonu (10 000zł) a wartością po której go nabyto (bieżąca wartość rynkowa = bieżąca cena).
Dyskonto:
D = N – P
D – kwota dyskonta
N – wartość nominalna (10 000zł)
P – wartość rynkowa (bieżąca cena)
Roczna stopa dyskonta:
d = D/N *360/n*100
n – liczba dni od momentu zakupu bonu do dnia jego wykupu
Interpretacja dyskonta:
a) dla emitenta – świadczy o wielkości jego kosztu
b) dla nabywcy – ważna jest informacja o stopie zwrotu, którą uzyskuje z zainwestowanego w bony skarbowe kapitału.
11. Zalety emisji KPD przedsiębiorstw z punktu widzenia emitenta, agenta i inwestora
KPD są to krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw , zwane też papierami dłużnymi przedsiębiorstwa, skryptami dłużnymi lub papierami komercyjnymi.
EMITENT
KPD jest instrumentem rynku pieniężnego zobowiązującym emitenta do wykupu papieru w określonym terminie według podanej na nim wartości nominalnej. Jest to zatem krótkoterminowa pożyczka udzielona emitentowi bez zabezpieczenia.
Powodem szerokiego wykorzystania emisji papierów komercyjnych jest stosunkowoniski koszt uzyskania środków finansowania działalności firmy. Wynika to z faktu wyeliminowania ogniwa pośredniczącego, czyli banku w kojarzeniu inwestorów i firm chcących ich środki zagospodarować. Bank spełnia jedynie funkcję techniczną - nadzoruje emisję. Stąd też koszt pozyskiwania środków na emitowanie papierów, zwłaszcza jeżeli emitent uzyskuje wysokie notowania w agencjach ratingowych, jest mniejszy w porównaniu z kosztem kredytu bankowego. Oprocentowanie KPD jest najniższe wśród alternatywnych form finansowania firmy i niewiele wyższe niż oprocentowanie obligacji rządowych.
Typem papieru komercyjnego jest tzw. asset backed paper, co oznacza że papier wartościowy zabezpieczony jest przez aktywa emitenta. Zwiększa to pewność i popularność na rynku, a ponadto umożliwia większą emisję przedsiębiorstwom zajmującym dalsze miejsca na liście ratingowej.. Zaletą dla emitenta jest także możliwość rolowania- mimo iż KPD służą do uzupełnienia kapitału obrotowego przedsiębiorstwa, mogą być także wykorzystywane do finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych.
Rolowanie polega na ciągnieniu transzy następnej w celu zgromadzenia środków na finansowanie transz następnych ( przeprowadzanie kolejnej emisji w dniu zapadalności poprzedniej).
W stosunku do kredytu bankowego KPD są nie tylko tańszym ale także bardziej elastycznym źródłem finansowania przedsiębiorstwa.
Taniość wynika z faktu, iż firma nie musi spełnić wszystkich wymogów niezbędnych do uzyskania klasycznego kredytu. Ponadto daje to możliwość powtarzania emisji a zatem przejścia od bieżącego do średnio i długookresowego finansowania ( przedsiębiorstwo nie jest poddawane kontroli bankowej, nie musi podawać celów na jakie chce wyemitować KPD).
Większa elastyczność spowodowana jest tym, że firma ma swobodę działania w stosunku do banku oraz tym, że bardziej elastycznie ustalane są okresy płatności i stopa procentowa, co oznacza że emitent dopasowuje wielkość emisji do swoich rzeczywistych potrzeb.
Kolejną cechą zaletą jest krótki czas pozyskiwania środków - zazwyczaj kilka dni. Emisja papierów wpływają na zwiększenie wiarygodności emitenta i zaufania do niego na rynkach finansowych.
AGENT
Emisja KPD odbywa się zazwyczaj za pośrednictwem agenta ( organizatora) emisji, którym jest biuro maklerskie banku.
INWESTOR
KPD są dla inwestora alternatywą depozytów bankowych. Oferują one wyższą niż depozyty stopę zwrotu, która ponadto przewyższa stopę rentowności bonów skarbowych. Stwarzają możliwość dywersyfikacji ryzyka w portfelu inwestycyjnym, dopasowania długości okresu trwania inwestycji do rzeczywistych potrzeb inwestora, odsprzedaży papieru przed okresem zapadalności bez utraty odsetek. Inwestorzy mogą dochodzić roszczeń gdyż to oni ponoszą ryzyko. Po stronie inwestorów występują zazwyczaj przedsiębiorstwa duże gdyż nominały KPD opiewają na wartość do 1 mln zł (firmy ubezpieczeniowe, banki i inne instytucje finansowe). KPD dają zatem możliwość zagospodarowania odpowiednich kwot wolnej gotówki. Inwestorzy ponoszą stosunkowo małe ryzyko i maja możliwość wyboru papieru dłużnego o żądanym terminie zapadalności i odzyskania gotówki przed tym terminem na rynku wtórnym.
12. Opisz emisję KPD firm
Emisja KDPF:
1) odbywa się za pośrednictwem agenta (organizatora) emisji – biura maklerskie banku,
2) agent wykupuje od firmy emitenta całą emisję po określonej cenie i organizuje dalszy obrót (odsprzedaje innym inwestorom na rynku wtórnym). Agent może również zorganizować przetarg na emitowane papiery na rynku pierwotnym.
3) mają okres wykupu krótszy niż 1 rok,
4) występują w formie zdematerializowanej (dzięki temu uzyskuję się m.in. płynność w obrocie tymi papierami na rynku wtórnym, na czym szczególnie zależy ich nabywcom – muszą mieć możliwość szybkiego sprzedania tych papierów),
5) stąd też biura maklerskie dążą do zapewnienia kwotowań ciągłych w obrocie nimi (w każdej chwili są gotowe do ich kupna lub sprzedaży – same kwotują brakującą stronę: podają cenę kupna i sprzedaży).
Procedura emisyjna KPDF:
a) przedsiębiorstwo składa zlecenie emisji u organizatora emisji (agenta), przedkładając dokumentację finansową (dokumenty te stanowią podstawę do przygotowania programu emisji oraz memorandum emisyjnego dla inwestorów.
W programie emisji określa się:
- nominalną kwotę emisji (górny limit zadłużenia),
- termin wykupu (termin zapadalności),
- harmonogram przeprowadzenia kolejnych emisji w przypadku emitowania papierów w transzach,
- umowę o linię kredytową w celu podtrzymania płynności papierów na rynku.
b) po uruchomieniu emisji jej agent zajmuje się:
· sprzedażą papierów,
· przechowywaniem rejestrów,
· ...
krukwik