1.Organizacja i zarządzanie-pojęcia podstawowe
1.1PROCES ZARZĄDZANIA-KIEROWANIE A ZARZĄDZANIE, PODSTAWOWE FUNKCJE ZARZĄDZANIA
Kierowanie to oddziaływanie jednego obi(kierującego)na inny obiekt(kierowany),zmierzające do tego, aby obiekt kierowany zachował się w kierunku postanowionego celu
Kierowanie jest stosowane w odniesieniu do wszystkich organizacji, a zarządzanie do org. gospodarczych i niektórych instytucji niedochodowych (szpitali, szkoła wyższa). Władza nad ludźmi wynika z tytułu własności rzeczy, a w kierowaniu niekoniecznie.
Zarządzanie to rodzaj kierowania, w którym głównym źródłem wywierania wpływu na hierarchię i system wartości, interesy i dążenia oraz postawy i organizacyjne zachowania kierowanych jest władanie lub dysponowanie przez kierującego zasobami o szczególnym znaczeniu dla funkcjonowania i rozwoju organizacji.
Funkcje zarządzania
-planowanie i podejmowanie decyzji
-organizowanie
-przewodzenie
-kontrolowanie
1.2.ISTOTA ORGANIZACJI-ZNACZENIE POJĘCIA ORGANIZACJI, PRZYKŁADY DEFINICJI
-Znaczenie rzeczowe-rzecz zorganizowana istniejąca w wymiarach: przestrzennym i w zmieniającym się czasie, złożone z ludzi i z innych elementów
-Znaczenie atrybutowe- oznacza cechę rzeczy, ale odnosi się do innych istot żywych
-znaczenie czynnościowe-odnosi się do czynności, procesów organizowania
1.3. Typologie organizacji:
Kryteria podziału:
- funkcja genotypowa organizacji
- charakter otoczenia organizacji
- cechy i społeczna struktura organizacji oraz charakter uczestnictwa (podporządkowania w organizacji)
- cechy strukturt organizacji: rozmiary, stopien zróżnicowania, centralizacji i formalizacji
- cechy podsystemu zarządzania i charakter procesów decyzyjnych, styl kierowania
PODZIAŁ ORGANIZACJI FUNKICJI GENOTYPOWEJ:
- gospodarcze nastawione na zysk
- służące zaspokojeniu niematerialnych potrzeb społeczeństwa (organizacje uzyteczności publicznej np. kulturalne naukowe)
- administracyjne
- militarne i policyjne
- społeczne (partie polityczne, związki zawodowe)
- religijne (klasztory, związki wyznaniowe)
LUB:
- produkcyjne (tzn. gospodarcze)
- scalające (podtrzymują porządek społeczny, zapewniaja ochronę)
- adaptacyjne (rozwijaja wiedzę (uniwersytety, placówki badawcze, artystyczne)
- polityczne (partie polityczne, związki zawodowe, instytucje państwowe)
PODZIAŁ ORGANIZACJI WG TYPU RELACJI MIĘDY UCZESTNIKAMI ORGANIZACJI A NIA SAMĄ:
- przymusowe (źródłem władzy jest przymus, a podporządkowanie ma charakter ma charakter alternatywy co oznacza, że uczestnicy org. nie identyfikują się z nią, a czasem sa do niej wrogo nastawieni, np. więzienia, obozy pracy)
- utylitarne (gospodarcze)
- normatywne (kościoły, partie polityczne)
PODZIAŁ G CHARAKTERU ZASPAKAJANIA POTRZEB:
- komercyjne (indywidualne)
- publiczne (zbiorowe)
- non - profit (nie nastawione na zysk)
1.4.CECHY ORGANIZACJI:
1. musi byc utworzona przez ludzi
2. połączenie ludzi z innymi zasobami
3. każdy ma jakiś cel (celowe zorientowanie)
4. są ustruktualizowane (ma strukturę wewnetrzną)
5. posiadanie członu kierowniczego
6. rozmyślne zachowanie
7. ekwiwaletność (zamienność)
8. zdolnosć do utrwalania wzorców działań i do powtarzalnej relizacji celów
9. jest systemem otwartym - współdziała z otoczeniem
10. zdolnosc do samoorganizacji, do zwiekszenia swojej sprawności i stopnia uporządkowania
1.5.Modele otoczenia organizacji
-bezpośrednie( bliższe, zadaniowe-indywidualne), np. odbiorców,dostawców, rynek pracy, konkurenci itd.
-pośrednie( dalsze, ogólne- wspólne dla wielu organizacji),np. otoczenie kulturowe, techniczno- technolog., prawne, ekonomiczne, społeczne, naturalne.
Klasyfikacja typów zmienności otoczenia:
STAŁE
PROSTE
ZMIENNE
Składniki otoczenie są:
Nieliczne,jednorodne, zasadniczo niezmienne w czasie
Składniki są :nieliczne, niecałkiem jednorodne, stale zmieniające się
Składniki otoczenia są:
Liczne, różnorodne, zasadniczo niezmienne w czasie
Liczne, różnorodne, stale zmieniające się.
ZŁOŻONE
1.6. Cykl Życia Organizacji
Etapy rozwoju:
Zasady są gromadzone i porządkowane
Występuje dużo pomysłów
Podejmuję się działania przedsiębiorcze
Uwaga skupiona na produkcji
Organizacja jest niewielka
Pracownicy mają poczucie misji
Trwa innowacja
Kryzys przywództwa(prezes powinien zlecić kierowanie specjalistom)
Formalizowanie reguł
Struktura jest stabilna
Organizacja staję się bardziej konserwatywna
Instucjonalizuję się procedury
Następuje decentralizacja
Rozszerza się domenę działalności
Następują dostosowania
Organizacja odnawia się
II. Struktura organizacyjna
2.1.STRUKTURA STATYCZNA A DYNAMICZNA
Struktura statyczna odnosi się do rzeczy, określa relacje między ludźmi a rzeczami w danej chwili. Określa: rozmieszczenie ludzi i środków, podział pracy, str. decyzyjną, mechanizmy koordynacyjne, zadania, kompetencje i odpowiedzialność, generalną politykę.
Str. dynamiczna odnosi się do procesów- procesy zachodzące w czasie, nie bierze się pod uwagę komórek, które nie biorą udziały w danym procesie.
2.2.FUNKCJE STRUKTURY ORGANIZACYJNEJ
-narzędzie kierowania
-Scala składniki organizacji
-zapewnia względną równowagę
-zapewni względna i czasową synchronizację
-wiąże organizację z jej otoczeniem
-odgrywa rolę adaptacyjną
2.3.KLASYCZNE ZASADY BUDOWY
-Określenie celu i jego podział na cele cząstkowe, zbiory działań i działania
-Łączenie celów i zadań w hierarchię organizacyjną
-Tworzenie systemu informacyjnego
-Utrwalenie organizacji w systemie znaków graficznych i innych czyli proces formalizacji org.
2.4.WIĘZI ORGANIZACYJNE
Więź organizacyjna-rodzaj stosunków między częściami organizacji. Kwalifikowane są ze względu na kierunki powiązań:
-więzi służbowe- łączą kierownika z jego podwładnym, przebieg pionowy
-więzi funkcjonalne- występują w 3 rodzajach:hierarchiczna( podwładny ma przełożonego funkcjonalnego), hierarchiczna pionowa, funkcjonalna wspomagania.
-więzi techniczne- wynikają z podziału pracy
-więzi informacyjne- polegają na przekazywaniu informacji pomiędzy różnymi stanowiskami pracy
2.5.ROZPIĘTOŚĆ I ZASIĘG KIEROWANIA
Rozpiętość kierowania- liczba pracowników bezpośrednio podległych 1 kierownikowi
Zasięg kierowania- liczba pracowników bezpośrednio i pośrednio podległych jednemu kierownikowi
Rozpiętość i zasięg kierowania: formalny( wynikają z obowiązującego regulaminu organizacyjnego i tzw. księgi służb), faktyczny(te, które występują w praktyce), potencjalny( teoretycznie najbardziej uzasadnione z punktu widzenia sprawności kierowania)
Metody określania potencjalnego zasięgu i rozp. kier.:
-metoda: analogii, intuicyjna, matematyczna, czynnikowa
2.6.RODZAJE STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH, ICH WADY I ZALETY
1.Rodaj więzi:
-Str. liniowa(więzi służbowe)łatwość przekazywania dyspozycji, prosta i przejrzysta struktura; rozbudowana hierarchia rządzenia, pozbawienie inicjatywy kierownika niższego szczebla, centralizacja
-funkcjonalna(w. funkcjonalne)specjalizacja funkcji kierowniczych, możliwość bezpośredniego, kompetentnego nadzoru, uzyskania rady od przełożonego;
-linowo-sztabowa(w. hierarchiczne i funkcjonalne)jednolitość kierowania, kompetentne doradzanie, specjalizacja funkcjonalna w sferze zarządzania, prosta i przejrzysta konstrukcja; możliwość sporów kompetencyjnych mi między kierownikami, tendencja do formalizacji i biurokracji, tendencja do utożsamiania się kom. sztabowych z kierownictwem liniowym
-techniczna(w. techniczne)
2.Rozpiętość i liczba szczebli kierowania
-struktury smukłe-łatwy kontakt podwładnego z kierownikiem, łatwa kontrola pracy pracowników, łatwa koordynacja współdziałania pracowników, przejrzyste drogi awansu pionowego, rezerwy kierownicze; informacje mają długi czas przepływu, na samą górę mogą docierać tylko pozytywne inf., pracownicy najniższych szczebli nie moga wykazac się inicjatywą, sprzyja nadmiernej centralizacji, duże koszty kierowania
-str. płaskie-krótszy czas przepływu inf., niższe koszty kierowania, decentralizacja, styl demokratyczny; trudna koordynacja, nie wykorzystuje się awansów pionowych, trudny kontakt podwładnego z kierownikiem, trudna kontrola podwładnego
3. Stopień zmienności i warunków otoczenia
-str. względnie stabilne
-str. dynamiczne
4. Podział pracy
-str. przedmiotowe
-str. technologiczne
-str. mieszane
5. Zdolność do samoregulacji
-str. mechanistyczne
-str. adaptatywne
-str. inwencyjno-kreatywne
6. Stopień zorganizowania przedsiębiorstwa
-sprawne
-niesprawne
7. Stopień sformalizowania
-niesformalizowana
- właściwie sformalizowana
-przeformalizowana
struktura zadaniowa-zapewnia dobrą koordynację zadań, pozwala dobrze wykorzystać specjalistów, jest bardziej elastyczna; moga występować kontakty między zespołami a kom. organizacyjnymi, możliwe trudności w koordynacji w skali całej organizacji, pracownicy mogą mieć poczucie zagrożenia swojej przyszłości
struktura macierzowa-zapewni przejrzystą i dobrą koordynację procesu, efektywne wykorzystanie specjalistycznej wiedzy kierowników, fachowość podejmowanych decyzji, motywujący charakter zespołu; podwójne podporządkowanie, poczucie niepewności pracowników, kosztowna we wdrożeniu
struktura dywizjonalna-większa możliwość reagowania na zmiany w otoczeniu, decyzje podejmowane szybciej, są bardziej trafne, działa motywacyjnie, większe bezpieczeństwo działania; konflikty między dywizją a centralą, sprzyja niezdrowej konkurencji, zaniedbywanie priorytetów długoterminowych, specjaliści rozproszeni w różnych filiach
7.WYBÓR WŁAŚCIWEJ STRUKTURY
na wybór właściwej struktury mają wpływ: cele organizacji, wielkość organizacji, otoczenie bezpośrednie i pośrednie, stosowane technologie, kultura organizacyjna, czynnik ludzki, cykl życia organizacji
3.1.PLANOWANIE: sformułowanie i postawienie zadań, środków realizacji tych zadań w określonm systemie organzacyjnym.
Planowanie to proces podejmowania decyzji, obejmujacy przewidywane przyszłego układu warunków i srodków działania oraz formułowanie celów działania przy uwzglednieniucech tego układu.
ETAPY PLANOWANIA:
- określenie celów
- ocena sytuacji
- ustalnie procedury
- ustalenie harmonogramu pracy
- wyznaczenie odpowiedzialności
- sprawdzenie wykonalności planu i kosztów jego relizacji
JAKI POWI NIEN BYC DOBRY PLAN???
- celowy
- wykonalny (realny)
- zgodny wewnętrznie (spójny)
- możliwie najbardziej eratywny
- gibki, elastyczny, zwrotny
- w należytym stopniu szczegółowy
- w należytym stopniu długodystansowy (perspektywiczny)
- terminowy
- zupełny
- racjonalny
- sprawny
- komunikatywny (konkretny)
FUNKCJE PLANOWANIA:
- wpływanie na kształt przyszłości, zamiast bierne akceptowanie tego, co czas przyniesie
- określanie celów i kierunków rozwoju organizacji
- redukowanie poziomu niepewności w działaniu organizacji
- ???????????????????????????? zasobami krytycznymi
- ułatwianie pracownikom zrozumienia celów organizacji, ich hierarchii i powiązań występujących między poszczególnymi celami
- umożliwianie przygotowania sie organizacji do przetrwania ewentualnych kryzysów
3.2.KLASYFIKACJA RODZAJÓW PLANOWANIA:
1. Normatywne (poszukiwanie i ustanowienie nowych norm)
2. strategiczne (zapewnic inwestorom 14% zysku prze conajminiej 1 lat lub np zakupic nową siec lokali
3. taktyczno - operacyjne (instrumentalne, służące do rozwiązyania konkretnych problemów)
KLASYFIKACJA ZE WZGLĘDU NA HORYZONT CZASOWY:
- plany operacyjne (krótkoterminowe, do 1 roku, na bieżąco tworzone, szczególowe, organizujace niższy i średni szczebel zarządzania)
- plany taktyczne (2-5 lat, dla każdego odziału poszczególne odcinki taktyczne)
- plany strategiczne (wyznaczaja strategie, cele są długodystansowe i nadrzędne, od 5 do 15 lat)
RODZAJE PLANÓW OPERCYJNYCH:
1. JEDNORAZOWY przygotownie do relizacji działań, które w przyszłości nie bedą powtarzane, - program - jednorazowy dla szerszego zestawu działań, - projekt - plan jednorazowy o węższym zakresie i mniejszej złożonosci niz program
2. CIĄGŁY - trwale obowiazujacy, opracowany dla działań, które powtarzaja sie rególarnie w pewnym okresie, - wytyczne polityki - plan ciągły, który określa ogólna reakcję organizacji na pewnien problem lub sytację, - standardowa procedura działania - plan ciągły, określający kroki, jakie należy podjać w określonych okolicznościach, - przepisy i regulaminy - plany ciągłe, dokładnie opisujące sposób wykonywania czynności
RODZAJE PLANÓW WG RÓŻNYCH KRYTERIÓW:
1. Horyzont czasu, plany: ?????????, krótkookresowe, średnookresowe, długookresowe
2. Podmiotowe, plany: jednostki, zakłady, przedsiebiorstwa
3. Zakres terytorialny, plany: regionalne, makroregionalne, krajowe
4. Przedmiotowe, plany: branżowe, gałęziowe,sektoralne, ogólnodostępne
5. Pole, plany: wycinkowe, problemowe, kompleksowe
6. Charakter, plany: taktyczne, operacyjne, strategiczne, perspektywiczne
7. Formy, plany: deklarowane, proceduralne
3.3. PODEJMOWANIE DECYZJI:
Istotą podejmowania decyzji jest wybór, który ma swoje konsekwencje w działaniu. Decyzje sa kierownicze i niekierownicze.
TYPOLOGIE DECYZJI:
1. charakter sytuacji:
- decyzje podejmowanew sytuacji: a) pewności b) ryzyka c) niepewności
2. liczba osób podejmujacych decyzje:
- jednoosobowe
- kolektywne (grupowe, zespołowe)
3. ??????????
- rutynowe
- innowacyjne
4. horyzont czasu:
- strategiczne
- taktyczne
- operacyjne
Wielokryterialna typologia decyzji:
Kryteria Decyzje
strategiczne taktyczne operacyjne
horyzont czasu odległy mniej odległy
niepewność bardzo duża malejąca
struktura znana w małym stopniu znana częściowo
typ decyzji nieprogramowalne mieszane
źródła informacji zewnętrzne zewnętrzne i wewnętrzne
FAZY PODEJMOWANIA DECYZJI:
1. Faza rozpoznania
2. Faza projektowania
3. Faza wyboru
4. wprowadzenie decyzji w życie
3.4.OGRANICZENIA RACJONALNOSCI DECYZJI:
Elementami ograniczajacymi podjecie decyzji racjonalnej mogą być:
- czynniki wewnatrz organizacji
- czynniki zewnątrz organizacji
- cehy osobowościowe podejmujacego decyzję
inne kryterium:
1. stopień kontrolowania:
- niekontrolowane
- częściowo kontrolowane
- lekkie ograniczenia
Podział ograniczeń racjonalnosi decyzji wg M. Bielskiego: Ograniczenia:
- poznawcze
- motywacyjne
- kompetencyjne
- osobowościowe
4.1. MOTYWOWANIE
Menadżer - każda osoba, która odpowiada za innych ludzi. Podstawowym zadaniem jest relizacja procesu zarzadzania.
Grupy menadżerów: Menadżerowie:
- pierwszej linii - nadzorują i koordynują wykonywaną pracę
- średniego szczebla - nadzorują i koordynuja prace kierownika nizszego szczebla
- wyższego szczebla - odpowiadają za całość np. prezesi
- przywódca - członek grupy nieformalnej stojacej na jej czele
PODSTAWOWE ROLE KIEROWNICZE
5. Kontrolowanie
Funkcje kontroli(wg Koźmińskiego):
1.informacyjna (z dołu do góry)odnośnie przebiegu działań
2.insruktażowa(poprawianie błędów, doradzanie)
3.pobudzająca(do efektywności pracy)
4.profilaktyczna(zapobieganie niekorzystnym zjawiskom)
5.korygująca
...
Tika02