ekonomika.doc

KOSZTY

Koszty są to rzeczywiste bądź planowane wydatki pieniężne ponoszone przez gospodarstwo  rolne w związku z prowadzoną działalnością produkcyjną (wycenione nakłady) oraz istnieniem i funkcjonowaniem jego potencjału produkcyjnego.

Zasadnicze różnice miedzy nakładami a kosztami to :

-          nakłady odzwierciedlają produkcyjna sferę działalności gospodarczej a koszty są związane z sfera finansowa

-          nakłady maja postać rzeczowa (materialna) ale mogą ujęte wartościowo, koszty ujmowane w formie pieniężnej

-          wzrost lub spadek kosztów nie zawsze jest spowodowany wzrostem lub spadkiem nakładów

-          koszty uzależnione są od fizycznych rozmiarów nakładów oraz ich cen jednostkowych

-          nakłady z chwila wyceny staja się kosztami

-          jednak nie wszystkie koszty w gospodarstwie są kosztami nakładów np. podatek rolny odsetki od kredytów, ubezpieczenia, czynsze dzierżawcze

-          praca własną nie stanowi kosztów, są nakładem

Kryteria Systematyki KOSZTÓW:

1.       MIEJSCE POWSTANIA

o        Koszty produkcji – to koszty poniesionych nakładów na produkcje : koszty nakładów glob., koszty gospodarcze, koszty produkcji końcowej brutto Kpkbrutto

o        Koszty majatkowe – obejmują koszty związane z istnieniem gospodarstwa, utrzymywaniem jego potencjału produkcyjnego i związane z jego sytuacja własnościową np. podatki, oprocentowania kredytów, ubezpieczania obowiązkowe, składki emerytalne

o        Faktyczne wydatki pieniężne związane z prowadzona przez dane gospodarstwo działalnością produkcyjna i jego funkcjonowaniem, obejmujące jego koszty produkcji jak i koszty majątkowe to KOSZTY WŁASNE

o        Społeczny koszt produkcji jest to wartość pracy żywej i uprzedmiotowionej  niezbędnej do wytworzenia danego produktu i posiadające swoje odzwierciedlenie w jego cenie rynkowej

2.       CHARAKTEREM ZWIĄZKU ROZMIAREM PRODUKCJI

o        Koszty stałe – to wydatki które w pewnych granicach nie maja ścisłego związku z rodzajem i wielkością produkcji a związane są z samym faktem istnienia gospodarstwa oraz utrzymania jego potencjału produkcyjnego (gotowość do produkcji) czyli są to wszystkie koszty majątkowe oraz część kosztów produkcji np. koszty amortyzacji budynków i urządzeń. Koszty stałe zmieniają się w sposób skokowy wraz ze zmiana warunków produkcji (inwestycji

o        Koszty zmienne – maja ścisły związek z rodzajem i rozmiarem produkcji zmieniają się w sposób ciągły mniej lub bardziej proporcjonalnie do zmieniającej się skali produkcji. Należą do nich koszty produkcji związane z obrotowymi środkami produkcji (koszty nasion)

3.       KOSZTY W STOSUNKU DO PRODUKCJI

o        Koszty bezpośrednie – to koszty produkcji które bezpośrednio dotyczą wytwarzania określonej działalności produkcyjnej i które można bez żadnej wątpliwości przypisać określonym produktom a wielkość tych kosztów ściśle jest związana z rozmiarem produkcji. Sa to koszty środków produkcji bezpośrednio zużytych przy produkcji oraz siły roboczej najmniej, siły pociągowej np.:

§         Dział roślinny

·         Materiał siewny

·         Środki ochrony roślin

·         Nawozy mineralne (NPK)

·         Paliwo

·         Pozostałe materiały

·         Usługi specjalistyczne

·         Amortyzacja

§         Dział zwieraczy

·         Pasz objętościowych i treściwych

·         Zakupu młodego inwentarza

·         Ubezpieczania zwierząt

·         Zabiegi weterynaryjne

·         Pracy najemnej

o        Koszty pośrednie – obciążające cale gospodarstwo lub poszczególne działy produkcji i trudno jest określić w jakim stopniu są uwarunkowane produkcja poszczególnych artykułów rolnych, są to przede wszystkim koszty względnie stale których nie można przypisać konkretnym działom bez zastosowania umownych kluczy podziałowych

§         Koszty pośrednie – ogólnogospodarcze – dotyczą funkcjonowania gospodarstwa w całości niezależnie od kierunków produkcji np. amortyzacja budynków ogólnogospodarczych, obciążenia podatkowe, KRUS, koszty energii elektrycznej

§         Koszty pośrednie - ogólno produkcyjne – dla poszczególnych działów produkcji z osobna

·         Produkcja roślinna:

o        Koszty amortyzacji i utrzymania urządzeń melioracyjnych

o        Utrzymania maszyn i narzędzi rolnych do uprawy roli

o        Koszty budynkowi (amortyzacja)

o        Remonty garaży, wiat

o        Ubezpieczenie środków transportu

4.       ZAKRESU

o        Koszty całkowite – dotyczą całości gospodarstwa, całego działu gałęzi grupy zwierząt lub obszaru uprawy danej rośliny i obejmują koszty bezpośrednie oraz pośrednie produkcji. Są charakterystyczne dla produkcji rolniczej której ścisły rozmiar produkcji wytworzonej w efekcie ponoszenia nakładów produkcyjnych jest znany dopiero po zakończeniu cyklu produkcyjnego, najbardziej przydatna kategoria są koszty całkowite bezpośrednie gdyż nie zawierają kosztów pośrednich podzielnych według umownych kluczy podziałowych

o        Koszty jednostkowe – cześć ponoszonych kosztów całkowitych jaka przypada na jednostkę uzyskanego produktu

§         Koszty jednostkowe pełne – zawierają oprócz kosztów bezpośrednich odpowiednia cześć kosztów ogólnych, określoną przy zastosowaniu umownego klucza podziałowego

§         Koszty jednostkowe bezpośrednie - obejmują tylko koszty bezpośrednie przypadające na jednostkę produktu, dotyczą zazwyczaj określonych działalności produkcji gospodarczych, nie są obciążone umowna wielkością kosztów ogólnych i stąd ich duża przydatność w rachunkach ekonomicznych

§         Koszty jednostkowe przeciętne – to koszty całkowite danej produkcji przypadające przeciętnie (średni) na jednostkę produktu.

5.       CZASU POWSTANIA

o        Koszty sprawozdawcze – faktycznie poniesione wydatki pieniężne w określonym czasie przez gospodarstwo, ustalone następczo na podstawie zapisów rachunkowych

o        Koszty planowane – koszty dotyczące przyszłego okresu (cyklu) i zestawione na podstawie ściśle zaprojektowanego procesu technicznego

6.       KOSZTY SPECJALNE – tylko koszty bezpośrednie i jednocześnie zmienne stanowią tzw. Koszty specjalne, chociaż zakres tych kosztów jest zawsze uwarunkowany sytuacja w jakiej znajduje się dane gospodarstwo. Nieco inaczej będzie w przypadku rozpatrywania możliwości poniesienia nakładu na inwestycje np. koszt inwestycyjny pojedynczego stanowiska inwentarskiego będzie miał charakter zmienny w zależności od wielkości stawianego budynku inwentarskiego

Przykłady najczęściej występujących w indywidualnych gospodarstwach rolnych kosztów specjalnych w dziale produkcji :

W gospodarstwach indywidualnych pracujący są współwłaścicielami i ponoszone przez nich nakłady pracy nie są związane z wydatkami pieniężnymi (nie stanowią kosztu produkcji) lecz są forma udziału w wygospodarowanym dochodzie z posiadanego gospodarstwa

DOCHODY

Dochód – jest ekonomicznym wynikiem działalności produkcji gospodarczej i stanowi zawsze przyrost wartości czyli nadwyżkę wartości uzyskanej produkcji nad kosztami jej utrzymania. W uspołecznionych gospodarstwach rolnych podstawowymi kategoriami dochodu są:

o        Dochód surowy - odpowiada wartości produkcji końcowej brutto (dochód brutto), powiększonego o wartość dochodu z działalności poza produkcyjnej gospodarstwa

o        Dochód z produkcji własnej – wartość produkcji końcowej netto (produkcja z własnej ziemi)

o        Dochód globalny – jest źródłem wszystkich dochodów z produkcji roślinnej i stanowi wartość produkcji czystej

o        Dochód czysty – w zależności od posiadanych wyjściowych kategorii ekonomicznych, można ustalić następująco:

§         Wartość produkcji globalnej minus nakład globalny

§         Dochód surowy minus koszty nakładu gospodarczego

§         Dochód globalny minus najem pracy żywej

o        Dochód czysty netto – wynika z pomniejszenia dochodu czystego o wartość pieniężnych świadczeń wobec państwa tzn. podatków gruntowych, ubezpieczeń obowiązkowych, składek emerytalnych, składek na fundusz melioracyjny

o        ZYSK – stanowi nadwyżkę wartości dochodu brutto nad poniesionymi kosztami własnymi

W indywidualnych gospodarstwach rolniczych w których oplata za prace właściciela i członków jego rodziny nie występuje w postaci kosztów podstawowymi formami dochodu są:

-          Dochód globalny – odpowiada bieżącej wartości produkcji czystej, która można ustalić odejmując od wyrażonej w cenach bieżących wartości produkcji globalnej bieżąca wartość nakładów rzeczowych:

o        Dgl = Pgl - Nrz  = Pcz

-          Dochód rolniczy – to cześć dochodu globalnego (produkcji czystej), jaka pozostanie właścicielowi gospodarstwa po opłaceniu wszystkich świadczeń wobec państwa, banków, czynszów dzierżawczych oraz kosztów pracy najemnej. Dochód rolniczy wynika z tytułu własności gospodarstwa rolnego i poniesionych nakładów pracy własnej i jego rodziny. Dochód ten oblicza się odejmując od dochodu  globalnego koszty:

o        Najemnej sily roboczej

o        Podatku rolnego

o        Podatku drogowego

o        Ubezpieczenia spolecznego

o        Ubezpieczenia budynkow

o        Skladek emerytalnych

o        Oplat funduszu melioracyjnego

o        Czynszu dzirerzawnego

o        Kosztow obslugi kredytow bankowych

-          Dochód rolniczy jest dzielony w gospodarstwie na dwie części:

o        akumulacje – fundusz inwestycyjny

o     &#...