Struktura przestrzenna miasta(dzielnice) i znaczenie jej elementów.doc

15. Struktura przestrzenna miasta (dzielnice miejskie)

i znaczenie jej elementów.

RYBNIK

Daria Tkocz

Beata Studnic

201GLR

SPIS TREŚCI

ŚRÓDMIEŚCIE              3

BOGUSZOWICE STARE              3

BOGUSZOWICE OSIEDLE              3

CHWAŁĘCICE              4

CHWAŁOWICE              4

GOLEJÓW              4

GOTARTOWICE              5

GRABOWNIA              5

KAMIEŃ              5

KŁOKOCIN              6

LIGOTA-LIGOCKA KUŹNIA              6

MEKSYK              6

NIEDOBCZYCE              7

NIEWIADOM              7

MAROKO-NOWINY              8

ORZEPOWICE              8

PARUSZOWIEC- PIASKI              9

POPIELÓW              9

RADZIEJÓW              9

RYBNICKA KUŹNIA              9

RYBNIK-PÓŁNOC              10

SMOLNA              10

STODOŁY              10

WIELOPOLE              10

ZAMYSŁÓW              11

ZEBRZYDOWICE              11

BIBLIOGRAFIA              12

Miasto Rybnik podzielone jest na 27 dzielnic. Są pomocniczym, szczeblem samorządu miejskiego. Większość spośród dzielnic ma charakter przedmiejski, Maroko-Nowiny mają charakter wielkiego osiedla z wielkiej płyty, a jedynie Smolna, Śródmieście, Północ i Paruszowiec mają charakter czysto miejski z gęstą zabudową wielorodzinną.

ŚRÓDMIEŚCIE

Dzielnica Śródmieście jest centrum Rybnika. Zamieszkuje ją ok. 9000 mieszkańców w większości powojennych kamienicach. W IX wieku dzielnica była znana ze stawów wzdłuż rzeki Nacyny. W XIII w. stawy zasypano, wytyczono rynek, wyznaczono dzień środkowego targu i roczne jarmarki. W tym wieku Rybnik przekształcił się z osady rybackiej w centrum handlowo-rzemieślnicze. Dzielnica ta ma charakter reprezentacyjny i przynosi wspólnej miejskiej kasie największe dochody. [1]

W Śródmieściu znajduje się:

·         Dawny książęcy zamek piastowski z XII wieku, dziś siedziba sądu.

·         Budynek ratusza z pierwszej połowy XIX wieku, obecnie siedziba Muzeum w Rybniku.

·         Neogotycka Bazylika św. Antoniego.

·         Kościół Matki Boskiej Bolesnej.

·         Kościół ewangelicko-augsburski.

·         Zespół Szpitalny św. Juliusza.

·         Teatr Ziemi Rybnickiej.

·         Biblioteka Miejska.

BOGUSZOWICE STARE

Boguszowice Stare to dzielnica Rybnika położona w południowej części miasta, liczy ok. 7600 mieszkańców. Połowa miejscowości (z folwarkiem) stanowiła do 1725 roku własność klasztoru cysterskiego z Rud. Wieś, ze względu na słabe gleby, była mała i biedna.

Książe von Donnersmarcka w 1916r  uruchomił w lesie Judasza Kopalnię Jankowice, a zabudowania folwarczne przeznaczył na mieszkania dla robotników.[2]

Od początku XX wieku Boguszowice swój wzrost zawdzięczają rozwojowi przemysłu hutniczego i górniczego. W roku 1954 nadano im status Osiedla. W roku 1962 otrzymały prawa miejskie. W roku 1975 zostały włączone do miasta Rybnika, stając się jego dzielnicą.

Po II wojnie Światowej dzielnica efektownie dbała o edukacje. Powstały dwie szkoły podstawowe oraz  trzy przedszkola. By przygotować kadry dla rozwijającej się kopalni, zorganizowano w roku 1945 szkołę dokształcającą, przekształconą później w zasadniczą szkołę górniczą. Od 1922 roku powstało wiele inwestycji budowlanych miedzy innymi: droga Boguszowice-Ligota, wodociągi. Prawie wszystkie stare domy zostały rozebrane lub zmodernizowane. Wybudowano także wiele budynków mieszkalnych, w tym osiedle domków jednorodzinnych i Osiedle Północ, znane jako Manhattan. W północno-zachodniej części dzielnicy powstało wysypisko śmieci.

BOGUSZOWICE OSIEDLE

Dzielnica położona jest na południowych obrzeżach miasta i liczy ok. 12 950 mieszkańców.

Początki osiedla związane są z powstaniem Kopalni Jankowice. . Zakład wchodzi w skład Kompanii Węglowej S.A., a poprzednio był częścią Rybnickiej Spółki Węglowej. Do domów wielorodzinnych sprowadzali się robotnicy zatrudnieni w kopalni. Było to jak na tamte czasy ładne i nowoczesne osiedle, a o wysokim standardzie „familoków” świadczyła ich elektryfikacja.

Po wojnie nastąpił drugi etap rozwoju boguszowickiego osiedla. Kopalnia zwiększając swoje wydobycie potrzebowała coraz więcej rąk do pracy. Pierwsze bloki dla przyjezdnych robotników powstały na początku lat 50. W pejzażu Boguszowic Osiedla dominują bloki w stylu socrealistycznym, nowsza część dzielnicy to tzw. Osiedle Południe, w której przeważają bloki mieszkalne niskiej zabudowy. W tej dzielnicy prężnie rozwija się kultura i rekreacja w Domu Kultury, Kinie Zefir, nowej hali sportowej MOSiR, krytej pływalni i parku.

CHWAŁĘCICE

Są dzielnicą położoną w północnej części miasta, po zachodniej stronie Zalewu Rybnickiego. Liczba mieszkańców wynosi ok. 1 600.[3]

W Chwałęcicach warto zobaczyć:

·         Kościół pw. św. Jana Nepomucena.

·         Ośrodek Sportów Wodnych i Rekreacji.

CHWAŁOWICE

Dzielnica leży na południe od centrum miasta. Zamieszkuje ją ok. 8 800 mieszkańców.

Przełomowym dla mieszkańców wsi był rok 1903, kiedy książę von Donnersmarck założył na jej terenie kopalnię. Wraz z nią zaczęły w szybkim tempie powstawać obiekty przemysłowe, domy urzędnicze, „familoki”, zbudowano bocznicę kolejową i nową szkołę. Wyrazem tych zmian była „modernizacja” herbu Chwałowic: postać wieśniaka z fajką i cepem zastąpił szyb kopalniany.
W 1955 roku miejscowość uzyskała status osiedla, natomiast w 1966 otrzymała prawa miejskie. Miasto Chwałowice poczyniło szereg inwestycji jak: budowa kanalizacji, wodociągu i gazociągu, dwóch szkół i szkoły górniczej, domu kultury, amfiteatru. W 1973 Chwałowice utraciły samodzielność, stając się jedną z dzielnic Rybnika.

W dzielnicy znajduje się wspomniana kopalnia węgla kamiennego KWK "Chwałowice", Obwodowy Urząd Miar w Rybniku oraz Sanktuarium św. Teresy od Dzieciątka Jezus.

GOLEJÓW

Dzielnica znajduje się w północnej części miasta przy trasie Rybnik-Gliwice i liczy 2 000 mieszkańców.

Historyczne początki osady są mało znane. Przypuszcza się, że istniała już w XIII wieku. Dawny Golejów był miejscowością liczną, dlatego to właśnie tu powstała w 1788 roku szkoła, do której uczęszczały dzieci z okolicznych wsi. Następnym ważnym przedsięwzięciem była budowa kościoła. Pierwsze starania w tej sprawie podjęto w 1866 roku, ale projekt ten zakończył się jedynie budową kaplicy. Kościół w Golejowie wybudowano dopiero w 1926 roku. Podstawowym źródłem utrzymania dawnych mieszkańców było rolnictwo, hodowla ryb w stawach oraz produkcja żelaza w kuźniach.
Po wojnie Golejów włączono do Zbiorczej Gminy Wielopole. W latach 1973-77 miejscowość należała do Gminy Ochojec, a obecnie jest jedną z dzielnic Rybnika.

Do najważniejszych wydarzeń ostatnich lat należy zaliczyć: oddanie do użytku nowej remizy Ochotniczej Straży Pożarnej (1993r) i rozbudowanie szkoły podstawowej (1995r).[4]

W dzielnicy warto zwiedzić:

·         Kościół pod wezwaniem Chrystusa Króla.

·         Górę „Grzybówka” o wysokości 291 m n.p.m- jest najwyższym wzniesieniem na terenie Rybnika, stanowi doskonały punkt widokowy na dolinę Rudy.

·         Drogę krzyżową w plenerze. Jej budowę rozpoczęto w 1931 roku, prace całkowicie ukończono w 1998. Ciągnie się wzdłuż ul. Wieżowej w kierunku góry „Grzybówki”.

GOTARTOWICE

Ta dawna osada rolnicza  znajdująca się na wschodnich obrzeżach miasta obecnie liczy 3 300 mieszkańców.

Ta typowo rolnicza wieś ma również tradycje hutnicze. Otóż pod koniec XVIII wieku koło rzeki Rudy wybudowano dwie kuźnie produkujące żelazo. W następnych latach zakład był powiększany, dając tej części wsi nazwę „Huty Gotartowickiej”. Na przełomie XIX i XX wieku działalność huty wstrzymano, a w 1937 roku w jej budynkach powstała „Fabryka Sygnałów Kolejowych”, która istnieje do dziś.[5]
Pisząc na temat przeszłości Gotartowic,  warto wspomnieć o bogatych tradycjach patriotycznych tej miejscowości. Jej najbardziej spektakularnym przykładem była działalność braci Franciszka i Pawła Buchalików w czasie okupacji hitlerowskiej. Założyciele gotartowickiej filii Polskiej Tajnej Organizacji Powstańczej zginęli, publicznie powieszeni na terenie rodzinnej miejscowości.

W Gortatowicach znajduje się:

·         Lotnisko Aeroklubu ROW. Powstało w 1964 roku na dawnych polach dworskich, zajmuje powierzchnię 36 ha.

·         Pomnik braci Buchalików, znajduje się w miejscu gdzie dokonano na nich w 1942 roku publicznej egzekucji.

·         Fabryka Urządzeń Sygnalizacyjnych i Teletechnicznych „SYGNAŁY” S.A.

GRABOWNIA

Dzielnica znajduje się w północnej części miasta, od strony zachodniej leży nad Zalewem Rybnickim. Aktualna liczba mieszkańców to tylko 650 osób.

Wieś w 1847 weszła w skład Gminy Golejów. Później jeszcze kilka razy zmieniała przynależność administracyjną: w 1954 roku została włączona do Gromady Wielopole, w 1973 stała się częścią Gminy Ochojec, a od 1977 jest dzielnicą Rybnika.
Dzięki staraniom mieszkańców, w 1911 roku wybudowano we wsi szkołę.

Największe jednak zmiany przyniósł przełom XIX i XX wieku. Było to powiązane z  rozwojem hutnictwa i górnictwa w okolicach Rybnika

Do ważniejszych wydarzeń powojennych w Grabowni należy budowa w 1956 roku Ochotniczej Straży Pożarnej oraz rozpoczęcie na obrzeżach Grabowni budowy elektrowni „Rybnik”

KAMIEŃ

Dzielnica najbardziej odizolowana od układu osadniczego miasta, na zasadzie „półwyspu” wchodzi w obszar Gminy i Miasta Czerwionka – Leszczyny. W tej części miasta zamieszkuje 3 700 mieszkańców. Nazwa dzielnicy wywodzi się od starej huty szkła z początku XX wieku, która swoją produkcję opierała na wydobywaniu wysokogatunkowego piasku. Oprócz piasku dawni mieszkańcy natrafili też na złoża piaskowca, z których wyrabiali żarna do mielenia zboża.

Dzieje Kamienia sięgają XIII wieku. W połowie XIX wieku podjęto dwie ważne inwestycje dla mieszkańców Kamienia. Pierwszą z nich, była budowa w niewielkiej odległości od wsi linii kolejowej ze stacją Rzędówka (dawna nazwa Leszczyn). Drugą, powstanie szkoły, która służyła tutejszym dzieciom do 1936 roku, kiedy wybudowano obecną SP 28.
Do 1945 roku Kamień miał status odrębnej gminy. Następnie, wraz z sąsiednimi Leszczynami, Przegędzą i Książenicami utworzył gminę zbiorczą. W latach 1973- 77 był częścią gminy Ochojec, po czym  został jedną z rybnickich dzielnic.

Mieści się tutaj:

·         Kościół pw. św. Brata Alberta.

·         Kąpielisko MOSiR.

·         Hotel- Restauracja „Olimpia”.

KŁOKOCIN

Dzielnica Rybnika położona na południowo - wschodnich obrzeżach miasta. Liczbę mieszkańców szacuje się na 2 400 osób.

Tamtejsi chłopi trudnili się uprawą roli, hodowlą  zwierząt i ryb w stawach, płacili dziesięcinę i chodzili do kościoła w sąsiednich Boguszowicach. Spokojne życie zburzył rozwój przemysłu węglowego- w pobliskich Chwałowicach, a następnie Boguszowicach wybudowano kopalnie. W rezultacie we wsi przybywało mieszkańców, budowano nowe domy, powstała także szkoła podstawowa.

Przez dzielnicę w najbliższym czasie będzie przebiegać Autostrada A1. Jest to jedna ze słabiej związanych z miastem dzielnic. Leży na pograniczu miasta Żory oraz Boguszowic. W 2009 roku Kłokocin został pozbawiony połączenia z Żorami, na skutek osunięcia się gruntu na budowie autostrady A-1. Komunikacja Kłokocina z resztą miasta należy do jednej ze słabiej rozwiniętych, przez co większość mieszkańców korzysta z prywatnych środków lokomocji. Dzielnicę tę można uznać za jedną z najlepiej przygotowanych pod budowę domków jednorodzinnych w mieście. Zarówno duża liczba gruntów oraz zanik wiejskiej charakterystyki dzielnicy na poczet "przedmieść dużego miasta" sprawiają, że przed Kłokocinem stoi perspektywa dalszego rozwoju, co może być korzystne dla "pogórniczego" miasta.[6]

LIGOTA-LIGOCKA KUŹNIA

Dzielnica znajduję się po wschodniej stronie dzielnic Śródmieście i Meksyk. W dzielnicy zlokalizowanych jest najwięcej w Rybniku sklepów wielkopowierzchniowych – Makro, Tesco, Media Markt, OBI, Meble Agata oraz Praktiker. Liczba mieszkańców wynosi 3500. Dzielnica ta jest objęta obecnie realizowanym projektem budowy systemu kanalizacji sanitarnej.[7]

W dzielnicy znajduje się:

·         Kościół pw. św. Wawrzyńca w Ligockiej Kuźni. Drewniany, pochodzący z 1717 roku, otoczony przepięknym zieleńcem. Do dzielnicy został przeniesiony w 1975 roku ze Starych Boguszowic.

·         „Harcówka”- ligockie centrum kultury.

MEKSYK

Dzielnica graniczy od południowego-wschodu (wzdłuż linii kolejowej) z obszarem śródmieścia. Meksyk zamieszkuje ok. 2 600 mieszkańców.

Historia dzisiejszej dzielnicy Meksyk zaczyna się od rejonów nazywanych potocznie „Koziegóry”. Położone na peryferiach miasta, nieurodzajne łąki i pastwiska służyły mieszkańcom Rybnika jedynie do wypasu kóz. A ponieważ obszar ten był mocno pofałdowany, nazywano go- od wypasu kóz i rzeźby terenu- Koziegóry. Charakter Kozichgór  zmienił się po wybudowaniu na ich terenie w 1856 roku dworca, bocznic i torów kolejowych. Dalsze zmiany przyniosło powstanie w latach międzywojennych osiedla domków jednorodzinnych. Wkrótce też pojawiła się jego...