Wyklad6StrukturyJezykaWmysleniu.doc

Wykład Struktury języka w działalności myślowej.

Struktury języka jako narzędzia w komunikacji (stosunki paradygmatyczne i syntagmatyczne).

Różne stopnie abstrakcyjności. Różne cele posługiwania się językiem jako narzędziem (nazywanie, komunikowanie sie, poznanie, dezinformacja).

Pozytywne i niegatywne możliwości języka jako narzędzia (perswazja, popełnienie błędu, niepoprawne rozumienie, manipulacja).

Paradygmatyka.

Grzegorczykowa s.123 „…umiejętność mówienia to dysponowanie słownictwem, które odnosi się do zjawisk świata (a ściślej klas zjawisk świata, wyróżnionych dzięki poznawczym, uogólniającym zdolnościom człowieka), zjawisk rzeczywistych lub tylko pomyślanych (a wiec tych, które człowiek zdołał myślowo i nazwowo ująć), oraz dysponowanie zasadami łączenia jednostek słownikowych w konstrukcje będące wypowiedziami lub częściami wypowiedzi”.

Grzegorczykowa s.133 „Systemowość leksyki polega nie tylko na właściwościach gramatycznych leksemów, ich predyspozycji do pełnienia określonych funkcji w wypowiedzi, ale także, a może przede wszystkim, na tym, że leksemy ze względu na zawartość treściową tworzą system wzajemnie powiązanych i warunkujących się elementów.

Jest to system pojęć… Pojęcia te wchodzą we wzajemne relacje bliskości, przeciwieństwa, nadrzędności i podrzędności, co w specjalistycznej terminologii lingwistycznej okreslane jest jako synonimia, antonimia, hiperonimia, hiponimia i in. Dzięki tym relacjom pojęcia bardziej szczegółowe wchodzą w szersze struktury semantyczne, wewnętrznie shierarchizowane, tzw. pola semantyczne, tzn. grupy wyrazów powiązanych jakimś wspólnym elementem treściowym, np. pole semantyczne ‘przemieszczania (samoistnego i wymuszonego)’, w którym na „wierzchołku” znajdują się wyrażenia odnoszące się do najogólniejszego pojęcia ‘przemieszczać się’ i ‘powodować przemieszczenie’, a hiponimami (wyrażeniami podrzędnymi) są nazwy różnych typów przemieszczania się, uwzględniające sposób ruchu (np. biec, pełzać, iść, jechać, toczyć się i in.), ośrodek ruchu (np. lecieć, płynąć), a także inne właściwości.

Podobnie kategoryzowane są i hierarchizowane pojęcia ujmujące zjawiska świata przyrody (np. nazwy zjawisk atmosferycznych, typu deszcz, ulewa, burza, śnieg, śnieżyca, zamieć, zawieja itp., nazwy zwierząt, roślin), a także nazwy wytworów człowieka (artefaktów). W sumie sieć pojęć wyrażanych leksykalnie w danym języku stanowi formę i materiał procesów mentalnych, dokonywanych przez człowieka. W strukturze semantycznej słownictwa odzwierciedla się nie tylko swoista kategoryzacja świata, ale także subiektywna interpretacja wyróżnionych zjawisk…”.

s.135 „choć rzeczywistość przyrodnicza jest obiektywna, niezależna od człowieka, jednak jest subiektywnie kategoryzowana i interpretowana, różnie w różnych językach. Wystarczy przywołać tu np. podział części ciała człowieka, por. ręka, dłoń, palce u rąk, palce u nóg (nazywane w języku angielskim odrębnymi nazwami), wreszcie subiektywna interpretacja ręki (dłoni) jako  pięści lub garści…”.

Bobran s.190 „Podsystem semantyczny języka należy rozpatrywać na poziomie asocjacji oraz na poziomie tekstu. Semantyczna asocjacja to związek znaków językowych z pojęciowym zasobem całej danej społeczności językowej i każdej jednostki tej społeczności z osobna. Ten rodzaj asocjacji nazywamy także funkcją semantyczną znaków słownych. Podstawowym warunkiem dobrej analizy podsystemu semantycznego jest ustalenie istoty związku określonych znaków słownych z poszczególnymi zjawiskami otaczającej nas rzeczywistości”.

s.191-192 „Wszystkie zjawiska świata, dostępne naszym zmysłom oraz naszym możliwościom intelektualnym, na podstawie określonych właściwych im cech wyróżniających poddają się typologicznemu podziałowi na odpowiednie klasy. Wynika to z samego sposobu funkcjonowania świata. Każdej klasie znaczeniowej tych zjawisk w języku odpowiada stosowna klasa znaczeniowych form wyrazowych. Asocjacja tych form z odpowiednimi formami funkcjonowania świata kształtuje znaczenia wyrazów. Tak więc we wszystkich wyrazach dowolnego języka wyróżniamy oznaczaną treść i oznaczającą formę. Cały zbiór takich znaków, wzajemnie ograniczający swój zakres znaczeniowy, nazywamy podsystemem znaków wyrazowych. Ogólny plan struktury takiego podsystemu we wszystkich językach jest taki samy, a jego struktura ma układ poziomy i  pionowy [jak niżej]. Podsystem znaków słownych języka rejestruje to wszystkiego z otaczającej nas rzeczywistości, co może być ogarnięte przez naszą świadomość”.

Bobran tabela s.197

Akt komunikacji

3. Pozytywne i niegatywne możliwości języka jako narzędzia (perswazja, popełnienie błędu, niepoprawne rozumienie, manipulacja).

Wykład Semantyka i pragmatyka dyskursu politycznego.

Językowe modele przeniesienia według podobieństwa/styczności.

Struktura dyskursu politycznego.

Uogólniając, można powiedzieć, że istnieją dwie typowe możliwości tworzenia aktualnej informacji semiotycznej – w granicach znaku językowego i poza granicami znaku językowego. Pierwszy typ aktualizacji w tradycyjnym językoznawstwie nazywa się właśnie uzualną aktualizacją znaku językowego. W filozofii i logice dany typ jest nazywany jako analityczny sposób predykacji i myślenia. W kognitywnej teorii R.Langakera on jest określany jako kategoryzacja przez schemat (Langacker, 1995: 15). Drugi typ tworzenia aktualnej informacji w tradycyjnym językoznawstwie jest określany jako różnego rodzaju semantyczne przenośnie (głównie dwa rodzaje: według podobieństwa i styczności – jako metafora i metonimia). W filozofii i logice ten drugi typ jest określany jako syntetyczny sposób predykacji i myślenia. W kognitywnej teorii R.Langackera on jest nazywany jako kategoryzacja przez prototyp (tam że).

Na przykład, jeśli pojęcie «pies» określamy przy pomocy znaków nominatywnych «żywa istota», «ssak», «zwierzę domowe» lub przy pomocy predykatów «szczeka», «służy», «broni», «pilnuje» itp., to jest to rodzaj uzualnej aktualizacji znaku językowego. Jednak, jeśli pojecie «pies» określimy poprzez znaki nominatywne «przyjaciel», «członek rodziny» lub poprzez predykaty «myśli», «rozumie» itp., to w danym przypadku są to przeniesienia semantyczne w postaci wytartych lub żywych metafor. W przypadkach, podobnych do wyżej przytoczonych, następują interesujące procesy kognitywne w aspekcie organizacji semowych komponentów pojęcia, znaków i sądów w całości.

Oprócz funkcji komunikatywnej język spełnia jeszcze np. funkcję kształtowania informacji i jej zachowania, funkcję zmiany informacji i zamierzonego lub niezamierzonego manipulowania informacją, funkcję rozwijania (dogmatycznego lub twórczego) intelektu subiektu, funkcję poznawania przez subiekt swoich zdolności i otaczającego świata itp. Dane funkcji i zdolności języka badane były wcześniej nierównomiernie. Ignorancja ontologii języka doprowadziła do tego, że język zaczął często panować nad subiektem, tłumiąc socjalnymi dogmatami jego wolę, nezależność, a także zdolność i prawo do wolnego myślenia i twórczości. Tymczasem subiekt sam jest w stanie uświadomić sobie konwertywną funkcję języka (funkcję kształtowania informacji) i ograniczać  w miarę możliwości panowanie języka nad wolą subiektu. Dlatego też trzeba znać istotę i strukturę stosunków języka z drugimi zdolnościami subiektu.

...