Prewencja i rehabilitacja nr 4 2004.pdf

ISSN 1731-8971

PREWENCJA

i REHABILITACJA

kwartalnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

nr 4 ( 6 )

2004

PREWENCJA

i REHABILITACJA

Spis treści

1 Szanowni Państwo!

2 Historia koncepcji rehabilitacji

— Janina Zdrzałek

4 Konferencja naukowa Międzynarodowego Towarzystwa Medycyny Fizykalnej i Rehabilitacji

– Ateny 2004

— Alicja Barwicka

6 VII konferencja na temat zapobiegania urazom i prewencji bezpieczeństwa – Wiedeń 2004

— Bogdan Solawa

9 Prewencja wypadkowa – nowe zadanie ZUS

— Hanna Więcławek-Wassermann

12 Budować bezpiecznie – czas zrobić coś więcej

— Anna Sójka

14 O czynnikach ryzyka choroby niedokrwiennej serca

— Beata Snarska

20 W Inowrocławiu i Kołobrzegu...

— Anna Serafińska

23 Wydarzenia, opinie – 2004

— Anna Sójka

z którymi ZUS współpracuje – list z podziękowaniami, za współpracę. List ten publikujemy obok. v

W bieżącym roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych obchodzi jubileusz 70-lecia istnienia.

Z tej okazji Prezes ZUS, Aleksandra Wiktorow, skierowała do pracowników Zakładu Ubezpieczeń

Społecznych – a za ich pośrednictwem także do instytucji, urzędów i organizacji społecznych,

��

� ��

��

�

��

PREWENCJA I REHABILITACJA 4/2004

Historia koncepcji rehabilitacji

Od najdawniejszych czasów wiedziano, iż ruch i ćwiczenia

fizyczne wpływają korzystnie na rozwój i sprawność całego

organizmu ludzkiego. W czasach starożytnych leczenie uspraw-

niające zajmowało czołowe miejsce w medycynie. Medycyna

grecka i rzymska opierała się w dużej mierze na leczeniu ćwi-

czeniami fizycznymi i ruchem. W dziele „O chirurgii” Hipokrates

(ok. 460-377 p.n.e.) podaje, że „ćwiczenia wzmacniają, a nie-

czynność osłabia ciało” 1 .

aleksandryjskiej (130-199 n.e.) – pisał na temat

ruchu i pozytywnego wpływu ćwiczeń na prawidłowy

rozwój człowieka. Dobroczynny wpływ ruchu i ćwi-

czeń na zdrowie człowieka znany był także w dawnej

kulturze chińskiej i japońskiej. W Europie, po czasach

średniowiecznych, w których potępiano kult ciała,

zwrot ku leczeniu ruchem następuje w czasach toczą-

cych się wojen, a zwłaszcza po wynalezieniu prochu

w XIII wieku, kiedy wzrosła liczba osób kalekich.

Z początkiem XVI wieku lekarz wojsk francuskich,

Ambroży Parè, po amputacjach kończyn zaopatrywał

chorych w protezy, które według jego wzorów wykony-

wali z metalu najlepsi kowale i płatnerze. Jednocześ-

nie prowadził z nimi ćwiczenia fizyczne, dzięki którym

chorzy zdobywali umiejętności używania protez.

W Anglii Francis Glisson (1597-1677), anatom

i fizjolog, propagował ćwiczenia fizyczne przy leczeniu

schorzeń kręgosłupa i zniekształceń klatki piersiowej.

Wprowadził urządzenie, które stosuje się po dzień dzi-

siejszy, do wyciągu mięśni i kręgów szyjnych przy ich

zmianach chorobowych – nazywane pętlą Glissona.

Za twórcę gimnastyki leczniczej jest uważany

Szwed, Henryk Ling (1776-1839). Ćwiczenia leczni-

cze Linga, określane mianem gimnastyki szwedzkiej,

są stosowane do dziś. Prowadzone są z pomocą ki-

nezyterapeuty (specjalisty terapii ruchowej) 2 .

W Polsce historia rehabilitacji sięga XVI wieku, kiedy

to nadworny lekarz Stefana Batorego, Wojciech Oczko,

wzorując się na C. Galenie, propaguje leczenie ruchem.

Rozwój rehabilitacji w naszym kraju łączy się ściśle

z powstaniem i rozwojem ortopedii oraz organizacją

zakładów gimnastyczno-ortopedycznych. Inicjatorem

rehabilitacji ruchowej w Polsce był chirurg Ludwik Bier-

kowski (1801-1860). W 1837 r. w Krakowie zorganizował

on zakład gimnastyczno-ortopedyczny, w którym pro-

wadził gimnastykę leczniczą. W Warszawie, w 1892 r.,

został otwarty Zakład Gimnastyki Inwalidzkiej 3 .

Termin rehabilitacja wprowadził do użytku w 1918 r.

Douglas McMurtie, dyrektor Instytutu Czerwonego

Krzyża dla Inwalidów w Nowym Jorku. Jego zakres

znaczeniowy był znacznie węższy niż obecnie,

bowiem ograniczał się do rehabilitacji zawodowej

i pewnych aspektów rehabilitacji społecznej 4 . Wy-

mieniony termin wywodzi się z łaciny ( habere – mieć,

posiadać; habilis – zdatny, zręczny, sprawny; habi-

litas – zdatność, przydatność, sprawność; habitus

– zespół charakterystycznych właściwości składa-

jących na sposób zachowania, wygląd i działanie;

habilitacja – wykształcenie optymalnych nawyków

i umiejętności składających się na sposób życia) 5 .

Po pierwszej wojnie światowej celem rehabilitacji

było przywrócenie osobom dotkniętym kalectwem

możliwie dużo z utraconych sprawności, aby mogły

one podjąć czynności zawodowe. Była to zwłaszcza

rehabilitacja zawodowa. Rehabilitacją określano

przywrócenie potrzebującym najpełniejszej, jak to

tylko możliwe, fizycznej, psychicznej, społecznej,

a przede wszystkim zawodowej i ekonomicznej,

przydatności w rodzinie i społeczeństwie.

3 J. Kuch. Rehabilitacja. Podręcznik dla studentów medycyny.

PZWL, Warszawa 1989.

4 J.E. Kiwerski, Następstwa unieruchomienia dla funkcji organi-

zmu [w:] A. Kwolek (red.), Rehabilitacja medyczna , t. 2. Wyd. Medycz-

ne Urban & Partner, Wrocław 2003.

5 G. Chojnacka-Szawłowska, Rehabilitacja medyczna . Agen-

cja Wydawniczo-Informacyjna, Warszawa 1994.

1 B. Przeździak, Historia rehabilitacji w świecie i w Polsce

[w:] A. Kwolek (red.), Rehabilitacja medyczna , t. 1. Wyd. Medycz-

ne Urban & Partner, Wrocław 2003.

2 K. Milanowska, W. Dega, Rehabilitacja medyczna . PZWL,

Warszawa 2001.

PREWENCJA I REHABILITACJA 4/2004

J uż Claudius Galen – sławny przedstawiciel szkoły

Szczególnie szybki rozwój rehabilitacji w Polsce

datuje się na lata po II wojnie światowej. Olbrzymia

liczba kalek – ofiar wojny – ludzi w różnym wieku, wy-

magała podjęcia działań na rzecz przywrócenia tych

osób społeczeństwu.

Z czasem rozwój metod rehabilitacyjnych umoż-

liwił objęcie rehabilitacją także chorych i niepełno-

sprawnych. Rehabilitacja została uznana za główny

czynnik zmniejszający stopień kalectwa i liczbę

osób niezdolnych do pracy oraz przyspieszający

powrót do zdrowia. Zaczęto patrzeć na rehabilitację

w aspekcie medycznym, społecznym i zawodowym.

W procesie rehabilitacji – poza rehabilitacją ru-

chową – powinno wykorzystywać się także elementy

rehabilitacji psychologicznej, społecznej, zawodowej

i rodzinnej. Jej ostatecznym celem jest doprowa-

dzenie do możliwie pełnego uczestnictwa chorego

w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym.

Jak już wspomniano, polska szkoła rehabilitacji

przypisuje rehabilitacji następujące cechy i cele:

1. Wczesność zapoczątkowania – im wcześniej

rozpocznie się proces rehabilitacji, tym lepszych

efektów należy się spodziewać.

2. Powszechność – rehabilitacja jest dostępna dla

wszystkich, którzy jej potrzebują i obejmuje wszyst-

kie specjalności.

3. Kompleksowość – od początku uwzględnia się

wszystkie aspekty (etapy) rehabilitacji, maksymalnie

wykorzystując dostępne działy rehabilitacji, tj. leczni-

czy, społeczny i psychologiczny.

4. Ciągłość – rehabilitacja medyczna jest ściśle

powiązana z rehabilitacją zawodową i społeczną;

z chwilą zapoczątkowania rehabilitacja prowadzona

jest aż do uzyskania pełnej sprawności, a u osób nie

rokujących pełnego powrotu do zdrowia – do czasu

uzyskania optymalnych mechanizmów kompen-

sacyjnych, utrwalających wyniki usprawnienia lub

utrzymania uzyskanej kondycji 8 .

skiej rehabilitacji jest

prof. Wiktor Dega (1896-

-1995), chirurg ortopeda,

który w 1950 r. został kra-

jowym specjalistą do spraw

rehabilitacji. Polska szkoła

rehabilitacji, stworzona przez

tego lekarza, cieszy się sza-

cunkiem na całym świecie.

Uznaje ona rehabilitację za

integralną część podstawo-

wego leczenia i wymaga od

niej takich cech, jak: wczesność zapoczątkowania,

powszechność, kompleksowość i ciągłość.

Według prof. W. Degi „rehabilitacja to zorganizo-

wane postępowanie zmierzające do ujęcia i uwzględ-

nienia wszystkich potrzeb chorego, związanych

z jego chorobą i jej skutkami. A skutki choroby to nie

tylko upośledzenie fizyczne, czy reakcje psychicz-

ne – skutki te mają często daleko idące znaczenie

społeczne i zawodowe” 6 . Zapoczątkowany proces

rehabilitacji powinien być kontynuowany do końca,

tj. aż do momentu, gdy chory zdobędzie maksymal-

ną sprawność psychiczną i fizyczną.

Rehabilitacja powinna być dostępna dla każdego,

kto jej potrzebuje, rozpoznawana bardzo wcześnie

i obejmować wszystkie aspekty: kliniczne, zawodo-

we i społeczne.

Profesor Wiktor Dega

(1896-1995), twórca pol-

skiej szkoły rehabilitacji.

Fot: Internet

w życiu człowieka była wyrażana od zarania

wieków. Znacznie wcześniej niż pojawiło się pojęcie

rehabilitacja .

Współcześnie zarówno różne formy aktywności ru-

chowej, jak i rehabilitacji są elementami wieloaspekto-

wego postępowania medycznego, pedagogicznego

i społecznego. Aktywność fizyczna i rehabilitacja mają

więc wymiar bio-psycho-społeczny , gdyż wpływają

na zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka oraz na

jego relacje z otoczeniem. Organizacja wszelkich

form aktywności ruchowej (sportu, rekreacji, turystyki)

i rehabilitacji niepełnosprawnych odgrywa istotną rolę

we włączaniu tych osób w nurt życia społecznego i ich

integrację ze społeczeństwem.

Szeroko pojęta aktywność fizyczna i rehabili-

tacja osób niepełnosprawnych stwarza korzystną

sytuację nie tylko dla niwelowania przez te osoby

swego inwalidztwa, lecz służy przeobrażeniu war-

tości, a tym samym pomnażaniu szans na pełniej-

sze uczestnictwo w życiu rodzinnym, społecznym

i zawodowym 9 .

łecznym, którego celem jest przywrócenie czło-

wiekowi niepełnosprawnemu, utraconych na skutek

choroby, możliwości optymalnego funkcjonowania

biologicznego i/lub społecznego.

Według prof. Howarda Ruska (1901-1989)

– twórcy pierwszego w świecie oddziału rehabilitacji

w Nowym Jorku, z własnym personelem i łóżkami

– „rehabilitacja rozciąga się na okres zawarty między

łóżkiem chorego, a jego warsztatem pracy. Opiera-

my się raczej na pozostałych zdolnościach chorego,

a nie jego niezdolnościach i uczymy się, jak żyć i pra-

cować przy tym, co mu pozostało” 7 .

8 D. Karwat, A. Skwarcz, Rehabilitacja medyczna – jej cele,

założenia, znaczenie proilaktyczne. Postępy Nauk Medycznych

2000, nr 3.

9 M. Jendrysek, Aktywność ruchowa jako element zachowań

prozdrowotnych. (Praca dyplomowa – Zarządzanie i Administra-

cja w Ochronie Zdrowia, Politechnika Śląska i Śląska Akademia

Medyczna), Zabrze 2004.

6 W. Dega, Zagadnienia rehabilitacji [w:] Wł. Brühl (red.), Zarys

reumatologii. PZWL, Warszawa 1982.

7 Patrz przypis 2.

Janina Zdrzałek

Oddział ZUS w Chorzowie

PREWENCJA I REHABILITACJA 4/2004

O jcem i pionierem pol-

N ależy podkreślić, że naturalna potrzeba ruchu

J est więc rehabilitacja procesem medyczno-spo-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: