04-03-Ochrona przed porazeniem pradem elektrycznym_Pomiary ochronne.pdf

W przypadku pytań

lub wątpliwości skontaktuj

się z najbliższym specjalistą

BHP lub wejdź na:

www.skanska.pl/bhp,

one.skanska/bhp

Ochrona przed porażeniem

prądem elektrycznym

Pomiary ochronne

4.3

Standard pracy

Standard ten:

Standard ten zawiera minimum wymagań, jakie należy spełnić dla zapewnienia ochrony

przed porażeniem prądem elektrycznym na budowach. Określa także wymagania

dotyczące pomiarów ochronnych.

• zawiera wymagania

wynikające z prawa

i norm polskich

oraz wewnętrznych

uregulowań Skanska S.A.

Nie zawsze można uniknąć zagrożeń związanych z pracą przy urządzeniach i instalacjach

elektroenergetycznych, jednak należy zmniejszać ryzyko ich występowania. Przyczyną

ok. 70% wypadków porażenia lub poparzenia prądem elektrycznym jest niewłaściwe

postępowanie człowieka, wynikające najczęściej z braku umiejętności lub lekkomyślności.

• jest obligatoryjny dla

wszystkich jednostek

Skanska S.A.

• pomaga zapewnić

bezpieczne i skuteczne

praktyki podczas prac.

Organizując i prowadząc roboty przy urządzeniach i instalacjach elektroenergetycznych, należy

zadbać, aby posiadały one właściwe i skuteczne zabezpieczenia przed porażeniem prądem.

Wypadki, do jakich dochodzi w związku z porażeniem prądem elektrycznym, najczęściej

skutkują śmiercią, dlatego wymagana jest należyta dbałość o sprawność takich zabezpieczeń.

A. Wstęp

25 V prądu przemiennego lub 60 V

prądu stałego

• gniazda wtyczkowe były zabezpieczone

ochronnymi wyłącznikami

różnicowoprądowymi

o znamionowym prądzie różnicowym

nie większym niż 30 mA (jeden

wyłącznik powinien zabezpieczać nie

więcej niż 6 gniazd wtyczkowych) lub

były zasilane indywidualnie

z transformatora separacyjnego

albo napięciem nieprzekraczającym

napięcia dotykowego dopuszczalnego

długotrwale (układ SELV)

• był stosowany układ sieci w zależności

od rodzaju zasilania określony

przepisami szczegółowymi

• sprzęt i osprzęt instalacyjny był o stopniu

ochrony co najmniej IP44, a urządzenia

rozdzielcze o stopniu ochrony co

najmniej IP43

• było preferowane stosowanie

odbiorników, narzędzi oraz urządzeń

o II klasie ochronności

• instalacja i urządzenia elektryczne

były zabezpieczone ochronnym

wyłącznikiem różnicowoprądowym

selektywnym, o znamionowym prądzie

różnicowym nie większym niż 500 mA

dla zapewnienia selektywnej współpracy

urządzeń zabezpieczających.

6. Dokładne wyjaśnienia dotyczące

podziału na stopnie ochrony zawarte

zostały w standardzie szczegółowym

„ 9.8 Rozdzielnice budowlane (RB), przewody

zasilające i kable” – pkt. D8, D9, D10.

Rys. 1 Przepływ prądu

rażeniowego przez ciało

człowieka (ręka-ręka)

1. Wszystkie środki ochrony

przeciwporażeniowej powinny być tak

projektowane i konstruowane, aby były

skuteczne przez cały czas spodziewanego

użytkowania instalacji, sieci lub urządzenia

zgodnie z jego przeznaczeniem i przy

zabezpieczaniu właściwej konserwacji.

2. Podstawowa zasada ochrony przed

porażeniem prądem elektrycznym została

sformułowana w normie PN – EN 61140:2005

„Ochrona przed porażeniem prądem

elektrycznym – wspólne aspekty instalacji

i urządzeń”. Brzmi ona następująco:„Części

czynne niebezpieczne nie powinny być

dostępne, a części przewodzące dostępne nie

powinny być niebezpieczne”.

3. Powyższa zasada dotyczy:

• użytkowania sprawnych urządzeń

zgodnie z zasadami eksploatacji

w warunkach normalnych

• urządzeń, w których doszło do

uszkodzenia izolacji podstawowej

w wyniku pojedynczego uszkodzenia.

4. Ochronę w warunkach normalnych

zapewnia się poprzez ochronę

podstawową, a w warunkach pojedynczego

uszkodzenia poprzez ochronę przy

uszkodzeniu.

5. Zagospodarowanieelektroenergetyczne

terenu budowy i rozbiórki, zapewniające

skuteczną ochronę przeciwporażeniową

wymaga, aby:

• dopuszczalne napięcie dotykowe było

długotrwale ograniczone do wartości

Wersja 1.0

Standard 4.3

B. Działanie prądu na organizm ludzki

C. Ochrona przeciwporażeniowa

w urządzeniach o napięciu do 1 kV

1. Zjawisko porażenia ma miejsce wówczas,

gdy występuje droga dla prądu rażeniowego

i istnieje źródło napięcia wymuszającego

przepływ takiego prądu.

2. Skutki rażenia prądem elektrycznym zależą

od :

• rodzaju prądu, a więc czy jest to

rażenie prądem przemiennym o małej

częstotliwości (15–10 Hz), prądem

przemiennym o dużej częstotliwości,

krótkotrwałymi jednokierunkowymi

impulsami prądowymi lub prądem

stałym

• wartości napięcia i natężenia prądu

wrażeniowego oraz czasu jego

przepływu

• drogi przepływu prądu przez ciało

człowieka

• stanupsychoﬁ zycznego porażonego

• temperatury i wilgotności skóry

• powierzchni styku z przewodnikiem

• siły docisku przewodnika do naskórka.

3. Działanie pośrednie powstające bez

przepływu prądu przez organizm ludzki

może powodować następujące urazy:

• oparzenie ciała wskutek pożarów

wywołanych zwarciem elektrycznym

lub spowodowanych dotknięciem do

nagrzanych przedmiotów

• groźne dla życia oparzenie ciała łukiem

elektrycznym, a także metalizację

skóry spowodowaną osadzaniem się

roztopionych cząstek metalu

• uszkodzenie wzroku wskutek dużej

jaskrawości łuku elektrycznego

• uszkodzenie mechaniczne ciała

w wyniku upadku z wysokości lub

upuszczenia trzymanego przedmiotu.

4. Działanie bezpośrednie – porażenie

elektryczne wskutek przepływu prądu

elektrycznego przez ciało ludzkie (tzw.

prądu rażenia), może wywołać wiele zmian

ﬁ zycznych, chemicznych i biologicznych

w organizmie, a nawet śmierć człowieka

poprzez działanie na układ nerwowy

oraz w wyniku elektrolizy krwi i płynów

ﬁ zjologicznych.

5. Porażenie bezpośrednie może objawiać się:

• odczuwaniem bólu przy przepływie

prądu, kurczami mięśni

• zatrzymaniem oddechu, zburzeniami

krążenia krwi

• zaburzeniami wzroku, słuchu i zmysłów

równowagi

• utratąprzytomności

• migotaniem komór sercowych

(ﬁ brylacja)

• oparzeniami skóry i wewnętrznych

części ciała, ze zwęgleniem włącznie.

6. Napięcie dotykowe jest to napięcie między

dwoma punktami nienależącymi do

obwodu elektrycznego, z którymi mogą

się zetknąć jednocześnie obie ręce lub ręka

i noga człowieka (Rys. 1, 2 i 3).

7. Napięcie krokowe jest to napięcie między

dwoma punktami na powierzchni ziemi lub

stanowiska pracy, odległymi od siebie o 1 m

(jeden krok) (Rys. 4).

Rys. 2 Przepływ prądu

rażeniowego przez ciało

człowieka (ręka-nogi)

1. Wyróżnia się trzy rodzaje ochron

przeciwporażeniowych:

• równoczesną ochronę przed dotykiem

bezpośrednim (ochrona podstawowa)

i pośrednim (ochrona dodatkowa)

• ochronę przed dotykiem bezpośrednim

(ochrona podstawowa)

• ochronę przed dotykiem pośrednim

(ochrona dodatkowa).

2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim ma

za zadanie zabezpieczać ludzi i zwierzęta

przed zagrożeniami wynikającymi

z dotknięcia czynnych części urządzeń

elektrycznych – znajdujących się pod

niebezpiecznym napięciem w czasie

normalnej pracy tych urządzeń.

3. W urządzeniach elektrycznych o napięciu

do 1 kV wymagane jest zastosowanie

przynajmniej jednego z następujących

środków ochrony przed dotykiem

bezpośrednim (ochrona podstawowa):

• izolowanie części czynnych – poprzez

pokrycie izolacją części obwodu

elektrycznego, które znajdują się pod

napięciem w normalnych warunkach

pracy

• stosowanie obudów lub ogrodzeń

– obiekty zamontowane na trwałe,

których usunięcie powinno być możliwe

przy użyciu narzędzi lub po wyłączeniu

napięcia z czynnych części znajdujących

się wewnątrz nich

• stosowanie barier i przeszkód –

uniemożliwiających przypadkowe

dotknięcie części czynnych,

niechroniących jednak przed

rozmyślnym działaniem

• umieszczanie części czynnych poza

zasięgiem ręki – chroniących przed

przypadkowym dotknięciem; zakres

strefy zasięgu ręki to przestrzeń

wokół człowieka w promieniu do

1,25 m w płaszczyźnie poziomej, do

wysokości 2,5 m nad poziomem podłogi

(stanowiska) i głębokości 1,25 m pod

podłogą.

4. Ochrona przy dotyku pośrednim ma za

zadanie ograniczenie skutków porażenia

prądem elektrycznym w razie dotknięcia

dostępnych części przewodzących,

które niespodziewanie znalazły się pod

niebezpiecznym napięciem (np. w wyniku

uszkodzenia).

5. Działanie powyższe powinno być

realizowane poprzez:

• uniemożliwienie przepływu prądu przez

ciało człowieka lub zwierzęcia

• ograniczenie wartości prądu

rażeniowego lub czasu jego przepływu.

6. Ochrona przy dotyku pośrednim może być

osiągana przez zastosowanie co najmniej

jednego z poniższych środków:

• samoczynnego wyłączania zasilania

– polega to na utworzeniu pętli

zwarciowych poprzez przewody

ochronne łączące dostępne części

przewodzące z punktem neutralnym

Rys. 3 Przepływ prądu

rażeniowego przez ciało

człowieka (ręka-tułów)

lub ziemią oraz zastosowanie urządzeń

ochronnych zapewniających wyłączenie

w odpowiednim czasie

• urządzeń II klasy ochronności lub

o izolacji równoważnej – ma zapobiegać

pojawieniu się niebezpiecznego napięcia

na częściach przewodzących dostępnych

urządzeń elektrycznych w przypadku

uszkodzenia izolacji podstawowej

• izolowania stanowiska – ma za zadnie

zapobiegnięcie równoczesnemu

dotknięciu części, które mogą mieć

różny potencjał w wyniku uszkodzenia

izolacji podstawowej. Stosowane

w pomieszczeniach suchych – dostępne

części przewodzące powinny być

oddalone od siebie nie mniej niż 2 m,

odległość ta może być zmniejszona do

1,25 m poza strefą zasięgu ręki

• nieuziemionychpołączeń

wyrównawczych – ma zapobiegać

pojawieniu się niebezpiecznych napięć

dotykowych

• separacji elektrycznej – zasilanie

pojedynczego odbiornika przez

transformator separacyjny lub

przetwornicę; zaleca się, aby

w obwodzie separowanym iloczyn

napięcia znamionowego (V) i łącznej

długości przewodów (m) nie przekraczał

100 000 VM i aby łączna długość

przewodów nie przekraczała 500 m.

7. Uzupełnieniem ochrony przed dotykiem

bezpośrednim może być zastosowanie

wysoko czułych urządzeń ochronnych

różnicowoprądowych – o prądzie

wyzwalającym nie większym niż 30 mA.

8. Urządzenia różnicowoprądowe zwiększają

skuteczność ochrony podstawowej, lecz

nie mogą być jedynym zastosowanym

środkiem.

9. W przypadku zastosowania urządzeń

ochronnych różnicowoprądowych

każdorazowo przed przystąpieniem do

pracy należy sprawdzać ich działanie.

10. Wysoko czułe wyłączniki

różnicowoprądowe powinny posiadać:

• wszelkie obwody gniazd wtyczkowych

o prądzie znamionowym

nieprzekraczającym 20 A, przeznaczone

do użytkowania przez osoby

niewykwaliﬁ kowane (postronne)

• wszelkie obwody odbiorcze do zasilania

na wolnym powietrzu urządzeń

przenośnych, o prądzie znamionowym

nieprzekraczającym 32 A

• instalacje użytkowane w warunkach

szczególnego zagrożenia, których

dotyczą arkusze 700 normy 60364.

11. Ochrona uzupełniająca ochronę przy

uszkodzeniach (ochrona uzupełniająca przy

dotyku pośrednim) polega na wykonaniu

miejscowych połączeń wyrównawczych,

których rola sprowadza się do ograniczenia

do dopuszczalnego poziomu długotrwale

utrzymującego się napięcia dotykowego.

D. Ochrona przeciwporażeniowa

w urządzeniach o napięciu powyżej 1 kV

Rys. 4 Przepływ prądu

rażeniowego przez ciało

człowieka (noga-noga)

1. Bezpieczeństwo ludzi przy

elektroenergetycznych urządzeniach

wysokich napięć można realizować poprzez:

• niedopuszczenie do rażenia człowieka

prądem elektrycznym

• ograniczenie prądu wrażeniowego do

wartości niewywołujących groźnych

skutków.

2. Środkami technicznymi ochrony są:

• środki ochrony przed dotykiem

bezpośrednim (ochrona podstawowa)

• środki ochrony przy dotyku pośrednim

(ochrona dodatkowa).

3. Ochronę przed dotykiem bezpośrednim

można realizować na jeden z czterech

sposobów:

• umieszczanie poza zasięgiem

• stosowanieobudów

• stosowanie przegród (ogrodzeń)

• stosowanieprzeszkód.

4. Praktyczne środki ochrony przy dotyku

pośrednim:

• wykonanie uziomu wyrównawczego

– uziom otokowy lub gęste kraty

umieszczone na niewielkiej głębokości

pod stanowiskiem

• pokrycie stanowiska warstwą izolacyjną

– dla zwiększenia rezystancji przejścia

między stopami i ziemią

• wykonanie stanowiska przewodzącego

– metalowa płyta lub krata połączona

z dostępnymi częściami przewodzącymi

• zastosowanienieprzewodzących

przegród – odseparowanie człowieka od

części uziemionych

• zastosowanie wstawek izolacyjnych.

5. W elektroenergetycznych liniach

napowietrznych WN głównym środkiem

ochrony przy dotyku pośrednim jest

uziemienie wykonane jako otok lub otoki

ułożone na niewielkiej głębokości.

6. Kompleksowe system ochrony

przeciwporażeniowej dla budowy lub

rozbiórki zostały zawarte w standardzie

szczegółowym 9.8 „Rozdzielnice budowlane

(RB), przewody zasilające i kable”.

E. Klasy ochronności urządzeń elektrycznych

Rys.5 Klasa ochronności 0

1. Podawane są dla urządzeń elektrycznych

i elektronicznych prądu przemiennego

o napięciu międzyprzewodowym

nieprzekraczającym 440 V i napięciu między

fazą a ziemią nie wyższym niż 250 V.

2. Oznaczenie klasą ochronności wskazuje

środki, które zastosowane w instalacji

elektrycznej zapewniają wymaganą

ochronę przeciwporażeniową.

3. Urządzenia elektryczne ze względu

na zastosowany środek ochrony

przeciwporażeniowej dzieli się na cztery

klasy ochronności: 0, I, II, III.

4. W urządzeniach klasy ochronności 0

ochronę przed porażeniem stanowi

w zasadzie tylko izolacja podstawowa. Brak

jest zacisku ochronnego (Rys. 5).

Wersja 1.0

Standard 4.3

5. W urządzeniach klasy ochronności I ochronę

realizuje się poprzez połączenie przewodów

PE lub PEN z zaciskami ochronnymi, przez

co następuje:

• szybkie zadziałanie zabezpieczeń

przetężeniowych i wyłączenie zasilania

porażeń, oporności izolacji przewodów

oraz uziemień instalacji i aparatów należy

przeprowadzać co najmniej raz na 5 lat.

3. Okresy między kolejnymi badaniami

należy skracać w przypadkach, w których

w zależności od warunków środowiskowych

może wystąpić większe ryzyko eksploatacji

urządzeń i instalacji elektrycznych.

4. Do powyższych przypadków

w szczególności należą:

• miejsca pracy lub pomieszczenia,

w których występuje ryzyko porażenia

elektrycznego, pożaru lub wybuchu

spowodowanego wpływem warunków

środowiska na eksploatowane

urządzenia i instalacje elektryczne

• miejsca pracy lub pomieszczenia,

w których znajdują się instalacje niskiego

i wysokiego napięcia

• obiekty gromadzące publiczność

• terenybudowy

• instalacjebezpieczeństwa

np. oświetlenia awaryjnego.

5. Po każdym badaniu okresowym instalacji

należy sporządzić protokół.

Rys.6 Klasa ochronności I

lub

• ograniczenie napięć dotykowych do

wartości uznanych za bezpieczne (Rys. 6).

6. W urządzeniach klasy ochronności II

ochrona jest zapewniona przez fabryczne

zastosowanie izolacji podwójnej lub

wzmocnionej (Rys. 7, 8).

7. W urządzeniach klasy ochronności

III ochrona przeciwporażeniowa jest

zapewniona przez zasilanie ich bardzo

niskim napięciem (SELV lub PELV),

mieszczącym się w zakresie napięcia

bezpiecznego.

8. Urządzenia każdej klasy ochronności są

oznakowane odpowiednim symbolem

graﬁ cznym (Rys. 9) .

9. Cechy urządzeń o rożnych klasach

ochronności podano w poniższej tabeli

(Rys. 10).

Klasa

ochronności

Cechy

charakterystyczne

Wymagania szczegółowe

ochrony przeciwporażeniowej

Zastosowanie

Symbol

graﬁ czny

Izolacja podstawowa,

brak zacisku ochronnego

Środowisko bez uziemionych mas,

zastosowanie izolowania stanowiska,

zasilanie przez transformator

separacyjny tylko jednego urządzenia

Urządzenia

elektryczne

w metalowej

obudowie bez zacisku

ochronnego

–

Izolacja podstawowa,

zacisk ochronny

Przyłączenie części przywodzących

dostępnych do przewodu

ochronnego, zapewniające:

Urządzenia

elektryczne

w metalowej

obudowie wyposażone

w zacisk ochronny

obniżenie napięcia dotykowego

do napięcia bezpiecznego

W niekorzystnych warunkach

środowiskowych zastosowanie:

ochronnych połączeń

wyrównawczych dodatkowych

lub

ochrony uzupełniającej (wyłącznik

różnicowoprądowy o I Δn ≤ 30 mA)

Izolacja podstawowa lub

izolacja wzmocniona,

brak zacisku ochronnego

Stosowanie we wszystkich

warunkach, o ile szczegółowe

postanowienia dotyczące określonych

miejsc i pomieszczeń nie stanowią

inaczej

Oznakowane

symbolem Klasy

II urządzenia,

elektronarzędzia,

sprzęt gospodarstwa

domowego

III

Bardzo niskie napięcie

znamionowe, zasilanie

z obwodu SELV lub PELV,

brak zacisku ochronnego

(może być PELV)

Stosowanie we wszystkich

warunkach

Urządzenia

elektryczne zasilane

bardzo niskim

napięciem z obwodów

SELV lub PELV

Rys. 10

F. Pomiary ochronne

6. Dokumentacja powinna zawierać szczegóły

dotyczące sprawdzanych części instalacji,

opis oględzin – łącznie z wadami i usterkami

oraz wyniki prób.

7. Zgodnie z postanowieniem polskiej normy

protokół z badań odbiorczych lub okresowych

powinien zawierać informacje, które pozwolą

powtórzyć badania oraz wyniki badań,

wypływające z nich wnioski, a także dane

identyﬁ kacyjne osób, które badania wykonały.

8. Główne informacje protokołu powinny

dotyczyć:

Rys. 7 Klasa ochronności II

1. Częstość okresowego sprawdzania

instalacji należy ustalać uwzględniając

jej rodzaj, wyposażenie, zastosowanie,

działanie, częstość i jakość konserwacji

oraz wpływy zewnętrzne, jeśli jest na nie

narażona.

2. Badanie instalacji elektrycznej

i piorunochronnej w zakresie stanu

sprawności połączeń, osprzętu,

zabezpieczeń i środków ochrony od

samoczynne wyłączenie zasilania

Rys. 8 Legenda

• rodzaju i zakresu badań

• lokalizacji obiektu, oznaczenia instalacji

lub jej części (urządzenia), którą badano

• zakresu wykonanych oględzin

• oceny wyników oględzin

• zastosowanych metod i przyrządów

pomiarowych

• zastosowanych kryteriów oceny

wyników pomiarów

• sposobu wykonania obliczeń

niezbędnych do otrzymania wyników

pomiarów wartości końcowych,

służących do porównania z wartościami

dopuszczalnymi

• wyników pomiarów (najczęściej

zestawionych w tabeli)

• oceny wyników pomiarów

• wniosków wypływających z oceny

wyników pomiarów, oględzin i prób

• daty i warunków wykonywanych

pomiarów

• daty następnych badan okresowych

• danych osobowych i danych

identyﬁ kacyjnych uprawnień osób

wykonujących pomiary, oględziny,

ocenę i formułujących wnioski wraz

z podpisami tych osób.

9. Pomiary, oględziny i próby mogą

wykonywać wyłącznie osoby posiadające

wymagane świadectwa kwaliﬁ kacyjne,

nabywane w trybie obowiązujących

przepisów. Zostało to opisane w standardzie

szczegółowym 4.2 „Polecenia na prace,

kwaliﬁ kacje, uprawnienia”.

10. Kopie zapisu pomiarów skuteczności

zabezpieczenia przed porażeniem prądem

elektrycznym powinny znajdować się

u kierownika budowy.

11. Okresowa kontrola stanu stacjonarnych

urządzeń elektrycznych pod względem

bezpieczeństwa powinna odbywać się co

najmniej raz w miesiącu.

12. Kontrola stanu i odporności izolacji

stacjonarnych urządzeń elektrycznych

powinna odbywać się co najmniej dwa razy

w roku, a także:

• przed uruchomieniem urządzenia

po dokonaniu zmian i napraw części

elektrycznych i mechanicznych

• przed uruchomieniem urządzenia, które

było nieczynne przez ponad miesiąc

• przed uruchomieniem urządzenia po

jego przemieszczeniu.

13. Okresy między kolejnymi przeglądami dla

różnego rodzaju pomieszczeń określono

w poniższej tabeli (Rys. 11):

Okres pomiędzy kolejnymi sprawdzeniami

Rodzaj pomieszczenia

Skuteczność ochrony

przeciwporażeniowej

[nie rzadziej niż:]

Rezystancja izolacji instalacji

[nie rzadziej niż:]

1. o wyziewach żrących

2. zagrożonewybuchem

3. na otwartej przestrzeni

4. wilgotne i bardzo wilgotne

(o wilgotności wzgl. 75-100%)

5. gorące o temp. pow. ponad 35° C

6. zagrożonepożarem

7. stwarzające zagrożenie dla ludzi

(ZL I, ZL II i ZL III)

8. zapylone

9. pozostałeniewymienione

co 1 rok

co 5 lat

co 1 rok

co 5 lat

Rys.9 Klasa ochronności

Rys. 11

Wersja 1.0

Standard 4.3

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: