Wykład 1.doc

16.02.2009

Wykład 1

Przełom XIX i XX wieku

8 wielkich mocarstw decydujących o losach Starego Kontynentu:

·         USA

·         Niemcy

·         Wielka Brytania

·         Rosja

·         Francja

·         Austrowęgry

·         Włochy

·         Japonia

Wyznaczniki potęgi gospodarczej kraju (mierzone w dolarach amerykańskich):

·         PKB

·         dochód na osobę

Europa: ok. 400 mln mieszkańców (początek XX wieku)

Pozycja Francji:

·         Zagrożenie ze strony potęgi Habsburskiej i Niemiec

·         Rosja – naturalny sojusznik Francji pomimo, iż są to dwa zupełnie różne kraje

- Rosja – totalitaryzm

- Francja – rewolucjonizm

·         Konflikty muszą zostać pominięte – Francja dąży do sojuszu z Rosją

·         1831 – odnowienie Trójprzymierza przez Włochy – Francja czuje się jeszcze bardziej zagrożona

·         1892 – podpisanie porozumienia pomiędzy Rosją, a Francją (Paryż)

·         1907 – układ rosyjsko-brytyjski

Podział na dwa obozy:

·         Trójprzymierze:

- Niemcy

- Austrowęgry

- Włochy

·         Trójporozumienie

- Francja

- Rosja

- Wielka Brytania

Sprawa polska:

·         Po powstaniu styczniowym – represje carskie

·         Polska staje się „sprawą wewnętrzną Rosji”

28 czerwca 1914 – zamach na arcyksięcia Ferdynanda

·         atak Austrowęgier na Bośnię

·         atak Rosji na Austrowęgry

·         początek I wojny światowej

·         „Wielka wojna” – zaangażowanie państw, wielkie straty

·         W ostatnim okresie wojny do działań zbrojnych przyłącza się USA (1917) – pomoc gospodarcza

Skutki wojny:

·         Po wojnie państwa europejskie są w gruzach, ubożeją, a USA poprawia swoją koniunkturę gospodarczą

·         Radykalizacja nastrojów w Europie (ze względu na flustrację ludności), hasła populistyczne

·         Przegrana Trójprzymierza (ale Włochy przyłączają się w czasie wojny do aliantów i wygrywają)

·         Zmiany na mapie politycznej Europy

·         Przegrana Niemiec

·         Rozpad Austrowęgier

·         Rosja: rewolucja lutowa obala carat, a październikowa likwiduje porządek demokratyczny, zaczyna się komunizm (Włodzimierz Lenin)

11 listopada 1918rozejm kończący wojnę

styczeń – czerwiec 1919 – traktat wersalski:

·         Niemcy obarczone winą za wojnę

·         rozbrojenie Niemiec

·         płacą reparacje wojenne

·         tracą kolonie

·         tracą część terytorium: Alzacja i Lotaryngia wracają do Francji , na niektórych terenach (np. Dolny Śląsk) plebiscyty

Liga Narodów – Stany Zjednoczone nie wchodzą w jej skład, pomimo iż Wilson ył jej pomysłodawcą

Wielka Brytania – przejmuje kolonie i flotę niemiecką, umacnia swoją pozycję

styczeń 1919 – Irlandia uzyskuje niepodległość

Niemcy – moralnie upokorzone, Republika Waimarska szuka wyjścia z niewygodnej sytuacji

Francja – chce odbudować jedność i potęgę

Austria – bardzo mały kraj, rządy socjaldemokratyczne, dążenie do połączenia z Niemcami

Włochy:

·         udział w konferencji pokojowej (wśród 10 państw zwycięskich)

·         ogromne straty

·         państwo zrujnowane i zadłużone – „kalekie zwycięstwo”

·         wzrost niezadowolenia wśród ludności

·         radykalizm komunistyczny

·         radykalizm ruchu kombatanckiego -> Benito Mussolini zakłada Związki Kombatantów -> Partia Narodowo Faszystowska -> marsz na Rzym -> Mussolini zostaje szefem rządu

Odrodzenie Niepodległego Państwa Polskiego:

·         Granice zachodnie określa traktat wersalski

·         Granice wschodnie – konflikt Piłsudski – Dmowski

·         wygrana w Bitwie Warszawskiej – „Cud nad Wisłą”

·         Pokój w Rydze – Porozumienie z caratem – linia Curzona

·         2/3 obywateli polskich to mniejszości narodowe

·         analfabetyzm

·         trzeba scalić 3 organizmy w 1 (po zaborach)

·         Pierwszy prezydent RP – Gabriel Narutowicz po tygodniu prezydentury ginie w zamachu (nie był katolikiem, miał obywatelstwo Szwajcarskie), następnym prezydentem zostaje Wojciechowski

Rosja Radziecka:

·         Po śmierci Lenina władzę przejmuje Stalin

·         Szukanie naturalnego sojusznika – współpraca z Niemcami (głównie zbrojenia)

Niemcy:

·         Niezadowolenie z ograniczeń traktatowych

·         Ruch narodowo socjalistyczny (Adolf Hitler)

·         Ruch komunistyczny

·         Hitler dochodzi do władzy w wyborach parlamentarnych (zostaje mianowany na kanclerza), potem ogarnia całą scenę polityczną, łączy urząd prezydenta i kanclerza, tworzy system monopartyjny, ogłasza się wodzem – powstaje III Rzesza

·         Ustawy Norymberskie wykluczają ze społeczeństwa niemieckiego mniejszości narodowe

·         powstaje Wermacht

·         sojusz z Mussolinim