Kodeks Etyczno-Zawodowy Psychologa.pdf

KOPSYCHOLOGADEKS ETYCZNO-ZAWODOWY

Tekst Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa w obecnej wersji zatwierdzony został

przez Walne Zgromadzenie Delegatów Polskiego Towarzystwa Psychologicznego w

1991 roku. Kodeks ten stanowi podstawową wykładnię zasad etycznych obowiązujących

członków Polskiego Towarzystwa Psychologicznego , co zostało wyrażone w statucie

Towarzystwa.

Psychologia jako profesja i jako dyscyplina naukowa należy do tych dziedzin ludzkiej

aktywności, w których centrum zainteresowania i oddziaływań jest człowiek. Relacje

interpersonalne nawiązywane przez psychologa występującego zarówno w roli praktyka

jak badacza czy nauczyciela podobnie jak wszelkie relacje międzyludzkie posiadają

zawsze wymiar etyczny. Relacje te mają jednak szczególny, niesymetryczny charakter

wynikający z przewagi kompetencji interpersonalnych po stronie psychologa, który

dysponuje specjalistyczną wiedzą i technikami służącymi do poznawania innych ludzi i

oddziaływania na nich. Rola zawodowa psychologa obejmuje ingerencję w sposób

istnienia drugiego człowieka jako indywidualnej i niepowtarzalnej całości, ingerencję,

której skutki mogą być nieodwracalne. Te okoliczności decydują o znaczeniu

przestrzegania zasad etyki zawodowej w działalności psychologów i uzasadniają

stawianie im wysokich wymagań etycznych.

Naczelną wartością dla psychologa jest dobro drugiego człowieka. Celem jego

działalności profesjonalnej jest niesienie pomocy innej osobie w rozwiązywaniu trudności

życiowych i osiąganiu lepszej jakości życia na drodze rozwoju indywidualnych

możliwości oraz ulepszaniu kontaktów międzyludzkich.

W badaniach cel ten istnieje w dalszej perspektywie. Kontakt nawiązywany w celach

badawczych, jeśli w swoich założeniach nie ma być pomocny, to w każdym razie nie

powinien przynieść uszczerbku osobom uczestniczącym w badaniach.

Mimo różnych porządków moralnych i światopoglądowych istnieje zespół podstawowych

wartości humanistycznych, które znalazły wyraz w Powszechnej Deklaracji Praw

Człowieka ONZ. W swoich czynnościach zawodowych psycholog zawsze powinien

respektować te podstawowe wartości, zwłaszcza godność osoby ludzkiej, podmiotowość

i autonomię człowieka i jego prawo nieskrępowanego rozwoju. Psycholog uznaje prawo

każdego człowieka do kierowania się własnym systemem wartości, dokonywania

własnych wyborów, jak również prawo do intymności. Jednocześnie psycholog

świadomy jest skutków, jakie przynosi lub przynieść może w przyszłości jego

oddziaływanie - ostatecznie powinny to być skutki pomyślne dla odbiorcy lub odbiorców

czynności zawodowych psychologa. W każdym przypadku na psychologu ciąży

odpowiedzialność za następstwa kontaktu, jaki w ramach swojej roli zawodowej

nawiązuje z drugim człowiekiem. Granice ingerencji psychologa wyznaczone są z jednej

strony - jego kompetencjami profesjonalnymi, z drugiej strony - celami i oczekiwaniami

formułowanymi przez osoby zgłaszające się po pomoc psychologiczną.

Współpracując z przedstawicielami innych zawodów, psycholog nie przekracza granic

swoich kompetencji i szanuje kompetencje innych specjalistów. Jednocześnie dba o

utrzymanie własnej tożsamości zawodowej, respektuje cele i wartości właściwe własnej

profesji i wystrzega się identyfikacji z postawami innych specjalistów, jeśli te postawy są

niezgodne z zasadami etycznymi zawodu psychologa. Zasada ta obowiązuje zawsze,

ilekroć psycholog występuje w swojej roli zawodowej, bez względu na to, jakie

specyficzne są cele i zadania instytucji, w której jest on zatrudniony.

W przypadku rezygnacji z wykonywania zawodu psychologa na rzecz innych ról

zawodowych ( np. administracyjnych) osoba z wykształceniem psychologicznym nie

powinna celowo wykorzystywać związanej z kierunkiem wykształcenia wiedzy oraz

umiejętności poznawania ludzi i oddziaływania na nich w sposób niezgodny z etyką

zawodową psychologa. Psycholog angażujący się w działalność polityczną nie powinien

wykorzystywać prestiżu zawodu psychologa jako argumentu popierającego

prezentowane poglądy.

Zasady ogólne

· Wykonując czynności zawodowe, psycholog zawsze dąży do tego, żeby kontakt z nim

był pomocny dla drugiego człowieka czy grupy osób. Psycholog z racji swojego zawodu

poczuwa się do udzielania pomocy psychologicznej w każdych okolicznościach, gdy

zachodzi taka potrzeba.

· Psycholog jest świadomy szczególnej odpowiedzialności wynikającej ze specyfiki

wykonywanego zawodu. Powinien znać granice swoich kompetencji i nie podejmuje się

zadań przekraczających jego możliwości. Dokłada wszelkich starań, aby zapewnić jak

najwyższy poziom wykonywanej pracy.

· Przyjmując określoną postawę wobec norm moralnych i obyczajowych w życiu

prywatnym psycholog zdaje sobie sprawę, że jego decyzje w sprawach osobistych mogą

wpływać na jakość jego czynności zawodowych a także rzutować na zaufanie społeczne

do psychologii i psychologów. W społecznych oczekiwaniach zawarte są przy tym

wysokie wymagania dotyczące przestrzegania zasad etycznych w życiu prywatnym

przez osoby, których rola zawodowa obejmuje oddziaływania na drugiego człowieka.

· Obowiązkiem psychologa jest stały rozwój zawodowy i dążenie do stałego rozwoju

osobistego. Kwalifikacje psychologa powinny odzwierciedlać aktualny poziom wiedzy i

technik psychologicznych. Psycholog korzysta z dorobku nauki światowej. Przyjmowanie

twierdzeń i metod wypracowanych w innych warunkach społecznych i kulturowych

powinna poprzedzać krytyczna analiza możliwości ich wykorzystania w naszych

warunkach.

· Psycholog ustosunkowuje się twórczo do zastanego dorobku swojej dyscypliny.

Przyczynia się do rozwoju wiedzy, ulepszania metod badawczych, narzędzi

diagnostycznych i technik terapeutycznych. Jest krytyczny wobec własnych dokonań,

rozpowszechniając je ujawnia sposoby dotychczasowej weryfikacji. Dąży do

bezstronności i obiektywizmu w ocenie nowych technik oddziaływania psychologicznego

i nieprofesjonalnych form pomocy psychologicznej oraz powstrzymuje się od działań

utrudniających ich rozwój, nie mając po temu merytorycznych powodów.

· Psycholog udostępnia własny dorobek naukowy, przestrzegając zasad

odpowiedzialności zawodowej, dobra osoby i dobra społecznego.

· Psycholog nie przedstawia niezgodnie z prawdą swojego wykształcenia , kompetencji

profesjonalnych i doświadczenia zawodowego.

· Psycholog powstrzymuje się od wykonywania czynności zawodowych, jeżeli

okoliczności zewnętrzne lub jego własny aktualny stan fizyczny czy psychiczny są tego

rodzaju, że mogą istotnie obniżyć poziom wykonywanej pracy lub zakłócić bezstronność

osądu zawodowego.

· Relacje między psychologami opierają się na wzajemnym szacunku i koleżeństwie,

wynikającymi ze wspólnoty wartości i celów, świadomości rangi społecznej

wykonywanego zawodu oraz przyjętej na siebie odpowiedzialności zawodowej.

· Psycholog nie jest obojętny na odstępstwa od zasad etyki zawodowej ze strony innych

psychologów. Stwierdzając nieetyczne postępowanie kolegi w sprawach zawodowych

lub dowiadując się o takim zachowaniu, psycholog stara się przekonać go o

niewłaściwości jego czynów, korzystając gdy trzeba, z pomocy innych kolegów. Jeśli

taka interwencja okazuje się nieskuteczna, psycholog zgłasza sprawę do zarządu

oddziału PTP, który określa dalszy sposób jej załatwienia.

· Krytyczna ocena pracy i działalności innych psychologów nie powinna mieć charakteru

deprecjonującego osobę i w żadnym przypadku nie może służyć do rozgrywek

osobistych. Psycholog powstrzymuje się od wydawania takich ocen w obecności osób

postronnych, dbając o nie podważanie zaufania do psychologii i psychologów.

· Psycholog wykazuje stałą troskę o prestiż i poziom wykonywania zawodu. Nie

udostępnia specyficznych technik diagnozy psychologicznej osobom nieprzygotowanym

do ich kompetentnego stosowania. Psycholog przeciwstawia się podejmowaniu

działalności psychologicznej, a zwłaszcza stosowaniu specyficznych technik

diagnostycznych i terapeutycznych przez osoby nie posiadające kwalifikacji

psychologicznych.

· Psycholog nie może akceptować warunków pracy, które ograniczają jego niezależność

zawodową, a zwłaszcza takich, które uniemożliwiają stosowanie zasad etyki zawodowej.

Psycholog powinien domagać się poszanowania dla własnej niezależności, bez względu

na pozycję jaka zajmuje w hierarchii zawodowej. Każdy psycholog ma obowiązek

występować w obronie niezależności swych kolegów.

Psycholog jako praktyk

· Podejmując działalność praktyczną, psycholog akceptuje fakt, że jego

odpowiedzialność zawodowa przybiera wówczas konkretna formę odpowiedzialności za

drugiego człowieka, czy grupę osób.

· Psycholog powinien wykonywać swoje czynności zawodowe dążąc do osiągnięcia

możliwie najwyższego poziomu swej pracy, bez względu na to, kto jest odbiorcą jego

czynności i jaki jest jego osobisty stosunek do tej osoby czy osób. W szczególności

intencja niesienia pomocy i staranność w wykonywaniu czynności zawodowych przez

psychologa nie zależy od takich właściwości klienta /1/, jak: pozycja społeczna,

sytuacja , materialna, poglądy polityczne, światopogląd i system wartości, rasa,

narodowość i wiek a także charakter problemów wymagających interwencji

psychologicznej.

· psycholog powinien poinformować klienta o ewentualnym ryzyku związanym ze

stosowanymi metodami terapeutycznymi oraz o istniejących metodach alternatywnych, z

uwzględnieniem metod niepsychologicznych. Jeśli psycholog nie jest w stanie udzielić

skutecznej pomocy wskutek braku kwalifikacji potrzebnych w danym wypadku lub

powstania wadliwej relacji z klientem, kieruje go do innego psychologa lub do innego

specjalisty. Psycholog podejmuje się jedynie tych czynności zawodowych, do których

posiada kwalifikacje potwierdzone odpowiednim szkoleniem i doświadczeniem

praktycznym.

· Rozpoczynając pracę, psycholog każdorazowo uzgadnia z klientem cel i zakres

swoich oddziaływań oraz zasadnicze sposoby postępowania. Ustalenia te mają

charakter wstępny i mogą ulec zmianie w toku dalszych kontaktów. W przypadku

istnienia niezgodności poglądów należy dążyć do uzgodnienia jednolitego stanowiska.

Psycholog respektuje system wartości klienta i jego prawo do podejmowania własnych

decyzji, nie powinien jednak podejmować się interwencji, jeśli jej cele lub stosowane

metody nie byłyby zgodne z jego etyką zawodową.

· Osoby zgłaszające się do psychologa nie z własnej inicjatywy zarówno dorośli jak

dzieci, (kierowane na badania diagnostyczne lub zabiegi psychokorekcyjne) powinny być

przez niego informowane o celu postępowania, stosowanych metodach, wynikach i

sposobie ich udostępnienia. Psycholog stara się uzyskać akceptację planowanych

czynności zawodowych przez te osoby.

· Osoby małoletnia powinny być traktowane w sposób szczególny. Podstawową zasadą

psychologa w pracy z osobami małoletnimi jest ich dobro, co oznacza, że osoby te w

kontaktach z psychologiem maja prawa nie mniejsze niż klienci dorośli. Kontakty z

psychologiem w żadnym razie nie mogą być realizowane pod presją ze strony instytucji i

osób dorosłych decydujących w imieniu małoletniego. W takim przypadku oraz z razie

stwierdzenia naruszenia przez instytucję lub osoby dorosłe dobra małoletniego

psycholog ma prawo odmówić współpracy z tymi instytucjami i osobami. Psycholog ma

moralny obowiązek stać w obronie praw małoletniego. Psycholog ma prawo i też

obowiązek respektować decyzję małoletniego jako osoby ludzkiej w zakresie kontaktów

z nim.

· Osobom korzystającym z diagnozy i terapii psychologicznej psycholog udziela

informacji o stosowanych metodach i uzyskanych wynikach, kierując się dobrem tych

osób. Psycholog unika postępowania stwarzającego ryzyko zagrożenia wartości

cenionych przez klienta a także okazji do błędnej interpretacji podawanych informacji. W

wypadkach wątpliwych psycholog upewnia się, czy informacje zostały właściwie

zrozumiane.

· Psychologa obowiązuje przestrzeganie tajemnicy zawodowej. Ujawnienie wiadomości

objętych tajemnicą zawodową może nastąpić jedynie wtedy, gdy poważnie zagrożone

jest bezpieczeństwo klienta lub innych osób. Jeśli jest to możliwe, decyzję w tej sprawie

należy dokładnie omówić z doświadczonym i bezstronnym kolegą. Materiały poufne

powinny być komisyjnie zniszczone, jeżeli zaistnieją warunki grożące ich ujawnieniem.

· Wnikanie w intymne, osobiste sprawy klienta dopuszczalne jest jedynie w takim

zakresie, jaki wynika z celów pomocy psychologicznej.

· Współpracując ze specjalistami z innych dziedzin lub korzystając z ich konsultacji (tj.

wykonując badanie na ich zlecenie), psycholog udostępnia wyniki własnych badań tylko

w takim stopniu, w jakim jest to potrzebne. Informuje przy tym o konieczności utrzymania

tych danych w tajemnicy.

· Korzystając z pomocy personelu pomocniczego bez pełnych kwalifikacji (np. asystenci

psychologiczni, studenci, pielęgniarki itp.) psycholog odpowiada za realizację zasad etyki

zawodowej. W szczególności psycholog powiadamia asystentów o obowiązku

bezwzględnego przestrzegania tajemnicy zawodowej, z wyjątkiem zagrożenia

bezpieczeństwa osób, a materiały powierzone asystentom do opracowania zabezpiecza

w miarę możliwości przed imienną identyfikacją.

· Psycholog zachowuje wrażliwość etyczną, nie unika rozstrzygania konfliktów

moralnych, lecz stara się je dostrzegać, dokładnie rozważa sytuację i podejmuje decyzje

kierując się własnym rozeznaniem, w oparciu o naczelne wartości etyczne swojego

zawodu. Nawet nie akceptując postępowania osoby, psycholog powinien starać się jej

pomóc.

· Gdy w swoich czynnościach zawodowych psycholog zostanie uwikłany w konflikt

interesów, zarówno między osobami, jak między osobami i instytucja, postępuje tak, aby

nie spowodować szkody dla którejkolwiek z zainteresowanych stron. Jeśli w grę wchodzi

konflikt między interesami osoby i instytucji, psycholog zachowuje bezstronność

· Ogłaszając lub reklamując usługi zawodowe, psycholog rzetelnie przedstawia swoje

kwalifikacje i zakres oferowanych czynności.

· Psycholog jako psychoterapeuta jest świadomy niebezpieczeństw wynikających z jego

możliwości wpływania na innych ludzi, w związku z czym poddaje się superwizji lub

konsultacji.

Psycholog jako badacz

· Psycholog w roli badacza zdaje sobie sprawę z tego, że wyniki badań naukowych nie

tylko stanowią poszerzenie obszaru ludzkiej wiedzy, lecz mogą także być wykorzystane

w praktyce społecznej. Psychologia ze względu na swą bliskośc z życiem społecznym

jest tą dziedziną nauki, której wyniki mogą być nadużywane w celu kształtowania

przekonań i zachowania ludzi. Podejmując badania naukowe psycholog starannie

rozważa ich stronę etyczną, a zwłaszcza możliwe pozytywne i negatywne konsekwencje

udostępnienia wyników badań i ich wykorzystania w praktyce społecznej.

· Psycholog prowadzący badania naukowe podejmuje tematy zgodne z wartościami

etycznymi swojej profesji, jest odpowiedzialny za dobór metod badawczych

umożliwiających uzyskanie wiarygodnych wyników i za rzetelne przedstawienie

rezultatów badań. W sprawach tych psycholog podejmuje decyzje nie ulegając presji

osób ani okoliczności.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: