1. EDUKACJA RÓWNOLEGŁA: POJĘCIE, CECHY, BADACZE
znaczenie szerokie: całokształt wpływów i oddziaływań zarówno zamierzonych jak i niezamierzonych, intencjonalnych i nieintencjonalnych, świadomie ale i okazjonalnie, przypadkowo na dzieci , młodzież i dorosłych.
znaczenie wąskie: element, ogniwo ed. równoległej w ujęciu szerokim. Kształcenie, wychowanie, opieka w instytucjach wychowania pozaszkolnego, kulturalno-oświatowych, opiekuńczo-wychowawczych. Dotyczy tylko pewnej grupy dzieci i młodzieży. Te wpływy kończą się w pewnym okresie życia, gdy opuszczają instytucje.
CECHY:
- obejmuje dzieci, młodzież i ludzi dorosłych
- ma charakter intencjonalny- zamierzony, planowy, ale może mieć charakter okazjonalny, nieintencjonalny
- realizatorami ed. równoległej zamierzonej są jednostkowe, grupowe siły społ. w środowisku
- realizatorami ed. równoległej niezamierzonej może być środowisko społeczne, kulturowe, przyrodnicze
- otwartość na wpływy innych mikro i makro środowisk
- zróżnicowanie oddziaływań środowiskowych
- w porównaniu z edukacją szkolna jest mniej sformalizowana, w większym stopniu nastawiona na zaspokajanie potrzeb indywidualnych dzieci , młodzieży, dorosłych; bardziej atrakcyjna w swej treści i formach, a także dobrowolna
- podmiotowość ed. równoległej wyraża się w postrzeganiu zasad: oddolnych inicjatyw środowiskowych, autonomii i zaufania; wolności i wyboru w podejmowaniu decyzji, tolerancji, partnerstwa i dialogu
- efekty, skutki oddziaływań ed. rów. dotyczą zmian jakie stwarzają oddziaływania środowiskowe, a które dotyczą sfer życia człowieka i jego osobowości.
- oddziaływania mogą prowadzić do wartościowych wychowawczo, rozwojowo zamian w życiu człowieka, ale i do niepożądanych, patologicznych.
2. ED. RÓWNOLEGŁA: GŁÓWNE KIERUNKI DZIAŁANIA, OGNIWA EDUKACJI, NOWE WYZWANIA
KIERUNKI DZIAŁANIA; NOWE WYZWANIA:
- edu. równoległa musi przestrzegać zasady indywidualności. niezależności, autonomii człowieka
- musi szanować prawo człowieka do własnego bytu, do samo kształtowania się
- ma być edukacją trzech żyjących pokoleń: dzieci i młodzieży, ludzi czynnie pracujących zawodowo, ludzi emerytowanych
- pluralizm edu. równoległej (edu. środowiskowa prowadzona przez niepaństwowe stowarzyszenia, fundacje)
- musi być powiązana z gospodarką rynkową – szukać sił społecznych
- powinna wypełniać braki edukacji szkolnej – zająć się wybitnie zdolnymi, niepełnosprawnymi
- edu. równoległa trzeciego pokolenia – ludzi samotnych, starszych, ale i bardzo sprawnych, chętnych do współdziałania.
OGNIWA EDUKACJI:
- ośrodki wychowania naturalnego (rodzina)
- placówki opiekuńczo –wychowawcze dla dzieci i młodzieży np. domy dziecka
- placówki wspomagające rozwój dzieci i młodzieży np. świetlice, czytelnie,
- instytucje bezpośredniego upowszechniania kultury i sztuki np. kino, teatr
- instytucje i środki masowego komunikowania np. radio, telewizja
- instytucje społ.- wych. np. kościół
- ośrodki organizujące działalność wychowania np. służba zdrowia
-
3. ROZWÓJ WYCHOWANIA POZASZKOLNEGO W POLSCE
POCZĄTKI- Komisja Edukacji Narodowej, rozwój różnych form ed. pozaszkolnej: świetlice, tereny gier i zabaw
1920-35 r. – dynamiczny rozwój różnych form eduk.: świetlice, ogrody jordanowskie, ogniska przyjaciół dzieci, domy kultury, biblioteki, czytelnie dla dzieci najbiedniejszych, ZHP, chóry, koła religijne. Instytucje te funkcjonowały dzięki dobrowolnym składkom członków różnych organizacji społ., polit., dzięki związkom zawodowym, stowarzyszeniom religijnym, samorządom.
Po II wojnie – z inicjatywy osób prywatnych, kościołów, zw. wyznaniowych powstały placówki opieki pozaszkolnej, aby ratować sieroty, rodziny rozbite, ubogie – co było konsekwencją wojny.
1947 – 80 – centralizacja instytucji wych. pozaszkolnego, finansowane przez państwo. Następuje uspołecznienie edukacji, potem upaństwowienie jej (pozostały tylko domy dziecka, pogotowie opiekuńcze). Instytucje zostają podporządkowane ideologii socjalistycznej – ostra krytyka dorobku przedwojennego wych. pozaszkolnego w Polsce , wzorowanie się na systemie zajęć pozaszkolnych w Zw. Radzieckim- koordynowanie i zarządzanie centralne przez państwo.
Od 1989r. – Następuje demokratyzacja i decentralizacja, upadek i likwidacja instytucji wychowania pozaszkolnego np. domów kultury, świetlic osiedlowych, klubów młodzieżowych, kina.
Powstają nowe instytucje, które oferują swoje usługi, charakteryzuje je prywatyzacja, krótki czas trwania. Możliwość uczestnictwa mają ci, których rodzice mogą opłacić zajęcia. Uaktywniają się różne związki wyznaniowe, kościoły na rzecz społeczności lokalnych, które mają dowolność organizacyjną i merytoryczną treści. Akcentuje się podmiotowość procesu wychowania i traktuje wychowanka jako podmiot.
4. POJĘCIE ŚRODOWISKA W ŚWIETLE TEORII EDUKACJI HUMANISTYCZNEJ
Środowisko tworzy ogół warunków materialnych i niematerialnych oraz ich wzajemne powiązania. Teoria ta uwzględnia aktywna rolę człowieka w środowisku (budowaniu, przekształcaniu).
4 sfery tworzące środowisko w świetle tej teorii:
- mikrosystem
- mezosystem
- egzosystem
- makrosystem
Mikrosystem – najbliższe środowisko człowieka: rodzina, grupa rówieśnicza, grupa przyjaciół, zawodowa, wyznaniowa)
Mezosystem – wskazuje na relacje między elementami tworzącymi mikrosystem; może on wspomagać człowieka, zależy to od siły, współdziałań i od podmiotowego podejścia.
Egzosystem – tworzą go różne sytuacje społeczne i struktury społ., których kumulacja tworzy trudne warunki życia człowieka, dzieci i młodzieży – tzw. pole zwiększonego ryzyka ( np. bezrobocie, które wywołuje łańcuch zjawisk dewiacyjnych, jednoznacznie patologicznych – alkoholizm, kradzieże. Dzieci silnie odczuwają konsekwencje bezrobocia, choć nie dotyczy ono ich bezpośrednio)
Makrosystem – tworzy go ekonomia, gospodarka, polityka, kultura. Wpływy makrosystemu mogą wspomagać mikrosystem, ale zagrażać np. rodzinie.
5. ŚRODOWISKO SPOŁECZNE – POJĘCIE, ISTOTA, CECHY WSPÓŁCZESNEGO ŚRODOWISKA
wg.Znanieckiego – środowisko społeczne tworzą jednostki, grupy społ., z którymi człowiek styka się w ciągu życia stale przez czas dłuższy lub tylko chwilowo, publicznie lub prywatnie, w sposób pośredni lub bezpośredni.
1. Środowisko społ., dziecka tworzy szkoła, grupa rówieśnicza, sąsiedzka, instytucje wychowania pozaszkolnego itp., które oddziałują na dziecko w sposób zamierzony lub okazjonalny.
2. Środowisko społ., dziecka tworzą doświadczane przez dziecko interakcje, których źródłem są rodzina, grupa rówieśnicza.
6. ŚRODOWISKO KULTUROWE – POJĘCIE, CECHY, ROLA W ROZWOJU I EDUKACJI DZIECKI I MŁODZIEŻY
Środowisko kulturowe – tworzy ogół wartości, dóbr materialnych i duchowych udostępnionych i przekazywanych przez pokolenia starsze; ma charakter obiektywny.
Środowisko kulturowe może stać się subiektywne wychowawczo wtedy, gdy bodźce z tego środowiska zostaną przyjęte przez człowieka i przeżyte w indywidualnym procesie recepcji przez człowieka. Zależy to od dostępności treści kulturowych, od głębi indywidualnego procesu recepcji treści kultury.
7. WSPÓŁCZESNE ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE
W świetle pedagogiki humanistycznej ( prof. A. Przecławska, prof. Kawula, prof. A. Kargulowa) – Środowisko wychowawcze tworzy:
1. Kultura stosunków między ludźmi, kontakty, porozumiewanie się, umiejętność porozumiewania się
2. Świat symboli kulturowych, wartości materialne i duchowe, które są podstawą porozumiewania się między ludźmi.
1. Świat współczesny jest coraz mniejszy w subiektywnym odczuciu człowieka, w dobie elektronicznych mediów, rozwoju środków komunikacji, na skutek więzi współdziałania między narodami w zakresie powiązań gospodarczych.
2. W tej sytuacji środowiskiem wychowania jest nie tylko to co dzieje się w bliski środowisku dziecka, ale i to co dociera do niego za pomocą multimediów.
3. Świat współczesny jest coraz bardziej zróżnicowany. To zróżnicowanie dotyczy: ekonomii, polityki, kultury, religii. Na skutek tego zróżnicowania w obrębie środowiska wychowawczego dominuje również zróżnicowanie; charakteryzuje je wielość i odmienność wpływów.
4. Polską rzeczywistość charakteryzują zjawiska typowe dla tzw. społ. przejściowego. Z jednej strony jest to bezrobocie, nietolerancja, rozpad rodziny, przestępczość. Z drugiej strony pozytywy – demokratyzacja decentralizacja. Mają one wpływ na charakterystyczne kształtowanie i funkcjonowanie współczesnego środowiska wychowawczego w Polsce.
5. Rozwój elektronicznych mediów i multimediów - stają się one ważnym elementem środ. wychowawczego, stwarzają szanse rozwoju edukacji, ale i zagrożenia.
Sumując:
- analiza różnych wymogów współczesności pozwala uplasować środ. wych. między tym co jest trwałe (wartości humanistyczne), a tym co się ciągle zmienia.
- dzisiaj środ. wych to nie tylko oddziaływanie instytucji tradycyjnych i środ. lokalnego, a także zwrot ku pograniczu kulturowemu.
8 POJĘCIE WYCHOWANIA , PODMIOTOWOŚĆ WYCHOWANIA DZIECKA W ŚRODOWISKU JEGO ŻYCIA
Wychowanie wg. Radlińskiej – to pomoc w procesie wzrastania i pomoc w procesie wdrażania, wprowadzania w świat społeczny i świat kultury.
Wychowanie w świetle pedagogiki humanistycznej – proces , który ma służyć człowiekowi. Zakłada się, że człowiek to jednostka wolna, indywidualna, jest najwyższą wartością, w sposób naturalny związana z inną osobą
Dziecko jest traktowane jako podmiot, jest aktywne. Podmiotowość wychowania zwiększa się wtedy, gdy dziecko ma prawo wyboru, rozwiązywania problemów i ich własnej oceny.
Wychowanie rozumiane w kategorii dialogu, spotkania to wyjście naprzeciw drugiej osoby, to spotkanie z innymi ludźmi i z samym sobą w świetle własnych refleksji, przeżyć. Dialog to otwartość na przyjęcie drugiej osoby, może być rozmową, ale i milczeniem.
Proces wychowania to relacje dwukierunkowe między podmiotami.
Cel wychowania to pomoc, wspomaganie rozwoju, a nie urabianie.
9 RELACJE: ŚRODOWISKO A ROZWÓJ CZŁOWIEKA
W świetle teorii naturalistycznej - środowisko jest traktowane jako miejsce naturalnego rozwoju dziecka, w którym zachodzi pielęgnowanie tego rozwoju.
W świetle teorii pozytywistycznej - środowisko to ogół warunków celowo i świadomie organizowanych, prowadzących do określonych zmian rozwoju dzieci i młodzieży. To źródło celowo stosowanych bodźców dla urobienia rozwoju dziecka. Przywiązywanie wielkiej wagi do procesu uczenia się, dzięki któremu dziecko zdobywa wiadomości i umiejętności.
W świetle teorii humanistycznej – środowisko to układ społecznych interakcji świadomych podmiotów społecznych. Środowisko tworzą ludzie żyjący w danym środowisku, doświadczający, oceniający to środowisko, którzy nadają mu określoną wartość. Zadaniem badacza jest podjęcie próby zrozumienia jak ludzie postrzegają dane fakty, jaką wartość i znaczenie im nadają, jak postrzegają ludzi i siebie w relacjach z innymi osobami.
10. REINTERPRETACJA POJĘCIA ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE, UWARUNKOWANIA, ROZUMIENIE POJĘCIA: ŚRODOWISKO WYCHOWAWCZE CZŁOWIEKA.
Dziś pojęcie środowiska wychowawczego uległo trochę zmianie, która uwarunkowana jest czynnikami:.
I GRUPA – procesy, zjawiska, wydarzenia jakie miały miejsce w skali globalnej świata
II GRUPA - czynniki o charakterze rodzinnym związane u nas w kraju a procesami transformacji systemowej (politycznej, społecznej w latach 80 – 90) np., procesy demokratyzacji, uspołecznienia, pluralizmu kulturowego, decentralizacji, otwarcie na innowacje.
III GRUPA – osiągnięcia naukowe, zwłaszcza nowe teorie naukowe, koncepcje teoretyczne, nowe kierunki pedagogiczne np., pedagogika humanistyczna. Podjęci analiz np.,pojęcia wychowanie, środowisko wychowawcze
IV GRUPA – nowe osiągnięcia metodologiczne w zakresie metodologii badań naukowych – badania i poznania życia człowieka.
W tradycyjnym określeniu zwracano uwagę na instytucjonalny aspekt, warunki, działania, ale był to zgubiony aspekt podmiotu.
Pedagogika humanistyczna akcentuje relacje dwupodmiotowe, odchodzi od schematu bodziec – reakcja.
Akceptuje się aktywną rolę człowieka, podkreśla się relacje zachodzące między ludźmi, podmiotami; interakcje to relacje dwukierunkowe. W pedagogice pozytywistycznej środowisko wychowawcze to ogół działań i warunków prowadzących do zmian.
W naukach pedagogicznych wyróżnia się 2 podejścia dotyczące środowiska wychowawczego:
- w ujęciu szerszym – tworzy je ogół wartości i działań o charakterze zamierzonym prowadzących do określonych zmian w osobowości człowieka
- w ujęciu węższym – środ. wych. to ogół wartości i działań o charakterze zamierzonym i okazjonalnym prowadzących do pozytywnych zmian rozwojowych.
12. OBSZARY ZAGROŻEŃ WSPÓŁ. ŚROD. WYCH, ŹRÓDŁA I PRZYCZYNY
Obszary:1. Dotyczy funkcjonowania szkoły, 2. Obszar wych. pozaszkolnego, 3. Niekorzystne zmiany w sferze wartości, 4. Osamotnienie współczesnego człowieka, 5. Zagrożenie w sferze informacji (eksplozja inf., dezinformacja, relatywizm poznawczy, etyczny), 6.W sferze interakcji, 7. Ekspansja kultury masowej (wymieszanie treści kult. wyższej i niższej, globalizacja kultury masowej, przemoc ekranowa), 8.Zakłócenie w międzypokoleniowym przekazie kultury (kult. prefiguratywna-dzieci przekaźnikami kultury, media – przekaźnikiem kultury)
13. UBÓSTWO – ISTOTA, RODZAJE
ubóstwo – brak dostatecznych środków materialnych do życia, bieda, niedostatek.; stan niezaspokojenia pewnych potrzeb, które w danym społ., są uznawane za konieczne i niezbędne do normalnego rozwoju i funkcjonowania człowieka.
Rodzaje ubóstwa:* absolutne (bezwzględne) – kryterium ubóstwa to warunki materialne nie zapewniające zaspokojenia mini. potrzeb człowieka; zwolennicy twardych reguł rynkowych, oddzielają kwestię nierówności i ubóstwa, rynek jest sprawiedliwy; znacz. węższe – stan niezaspokojenia minimalnych biologicznych potrzeb organizmu ludzkiego; znacz. szersze – stan niezaspokojenia potrzeb uznanych w danym społ. I czasie za minimalne. *względne – wiąże się z rozpiętością poziomu życia w danym społ., wytykają rażące niesprawiedliwości rynku, i że ludzkie potrzeby są zbyt wąsko ujmowane,
* w ujęciu absolutnym – system działania rynku jest efektywny i sprawiedliwy, oparty na jasnych i obiektywnych regułach, nie można go potępiać za wynagradzanie ludzi aktywnych lepiej niż pracujących mało i nie efektywnie. Ubóstwo leży w cechach ludzi: niechęć do pracy, brak wykszt., kwalifikacji zaw., patologie w rodzinie. Państwo przez wypłacanie zasiłków zniechęca ubogich do prób osiągnięcia sukcesu
*w ujęciu względnym – mechanizm rynkowy nie przyznaje potrzebującym dostatecznych środków; krzywdzi; nie uwzględnia potrzeb ludzi, a tylko ich przydatność dla gospodarki.
*Schiller – 3 stanowiska przyczyn ubóstwa: skażonych charakterów – ubóstwo to naturalny rezultat indywidualnych defektów (brak aspiracji, umiejętności, możliwości, brak motywacji); ograniczonych możliwości – ubożenie to rezultat sił poza kontrolą jednostki (nierówny dostęp do szkół, pracy, kolor skóry, płeć); wielkiego brata – winę ponosi rząd, bo zniszczył bodźce do umocnienia niezależności ekonomicznej rodziny (wysokie podatki)
*Przyczyny ubóstwa w Polsce: większa liczba osób na utrzymaniu, niski poziom wykształcenia, podeszły wiek, choroby, alkoholizm, rozpad rodziny, wielodzietność. Jarosz wyróżnia cechy, które obniżają możliwości kształcenia dzieci i pogłębia nierówności: pochodzenie robotnicze, chłopskie, niskie dochody, wykształcenie i kwalifikacje zawodowe, duża liczba dzieci, sytuacja mieszkaniowa.
WALKA Z UBÓSTWEM :*w ujęciu absolutnym –zapewnić wszystkim tylko minimalny poziom dochodów, wyższość dobroczynności prywatnej dla ubogich nad narzędziami redystrybucji państwowej, państwo ma rozbudzić aktywność, ambicje ubogich, walczyć z patologią, umożliwić zdobycie kwalifikacji poszukiwanych na rynku. *w ujęciu względnym – narzędziami mogą być silne podatki, system świadczeń społ., kontrola cen, gwarancja płacy minimalnej, pełne zatrudnienie, datowanie przez państwo oświaty, sł. zdrowia, mieszkań; samopomoc – przezwyciężenie biedy własnymi siłami, wiąże kulturę i wrażliwość społ. lok. we współdziałanie org. formalnych i nieformal.
*w Polsce – przełamanie izolacji ubogich, stymulowanie aktywności społ. lokalnego, zasada pomocniczości (państwo pomaga rodzinie dopiero wtedy gdy ona wykorzystała wszelkie środki i nie uzyskała efektu), system organizacji samopomocy: poziom mikro –jednostki z takim samym problemem wspomagają się wzajemnie, poziom mezo – org. pozarządowe powstałe w odp. na potrzeby środ. lokal. , poziom makro –całe społeczeństwo uczestniczy poprzez podatki we wspomaganiu ubogich (nie dobrowolnie, nie świadomie)
...
drakmorek