Pedagogika międzykulturowa

H. M. Griese
Kultura – jest ogólnym, zgeneralizowanym dla danego społeczeństwa, narodowości, organizacji czy grupy społecznej systemem orientacyjnym, który został ukształtowany ze swoistych dla nich symboli przekazywanych z pokolenia na pokolenie.

Kulturowy relatywizm – opór przeciw zachodnim systemom wartości, doprowadził do uświadomienia sobie przez część elit Zachodu, ze powszechne w odczuciu Europejczyków wartości i sposoby myślenia mają charakter bardziej lokalny niż sądzona, że inne tradycje kulturowe sa silnie zakorzenione w dziedziczących je społecznościach. „misja cywilizacyjna” Europy prowadzi do konfliktu kultur odmiennych.

Idee wychowania międzykulturowego:

·         Konieczność ukierunkowania procesów edukacyjnych na problemy przyszłości świata, np. groźba zagłady nuklearnej, katastrofy ekologiczne, polaryzacja bogactwa i biedy, wzrost fanatyzmu i nietolerancji, terroryzm, emigracje zarobkowe, choroby i epidemie.

·         Przygotowanie społeczeństw do krytycznej analizy współczesnej cywilizacji i do działań mających charakter umiejętnego i odpowiedzialnego sterowania jej dalszym rozwojem.

·         Wychowanie pełnego, bogatego duchowo człowieka, wykształcenie wrażliwości i kultury uczuć, sympatię i empatię w stosunkach międzyludzkich, moralna dyscyplina i zdolność do samorealizacji.

·         Integrowanie człowieka ze światem ludzkiej wspólnoty (rozbudzanie zainteresowania innymi krajami, narodami, likwidowanie uprzedzeń i stereotypów, dążenie do zrozumienia i akceptacji).

Migracje ludności i związane z nim problemy:

·         Wzmożona imigracja do bogatych państw Zachodu.

·         Zapotrzebowanie na siłę roboczą – powojenny boom gospodarczy.

·         Europa stała się szybko „kolorowa” (Arabowie, Hindusi, Turcy).

·         Procesy te zostały wzmocnione przez: narastającą globalizację ekonomiczną, polityczne i ekonomiczne kryzysy w Europie Wschodniej, pogłębiające się zróżnicowania poziomu życia pomiędzy bogatymi krajami Północny i biedniejącym Południem globu.

·         Problemy dla tradycyjnych mieszkańców Zachodu: stałe obcowanie z odmiennymi kulturami wymaga zmiany nawyków i stereotypów, rywalizacja na rynku pracy, wzrost kosztów opieki społecznej.

Pedagogika bikulturowa – nastawiała się na kształtowanie umiejętności współżycia ludzi w zgodzie z własną kulturą, przyznając priorytet językowi naturalnemu i kulturowej tożsamości dzieci imigrantów.

Międzykulturowe wychowanie i uczenie się:

WYCHOWANIE

·         Zachowanie i poszanowanie prawa ludzi do odmienności kulturowej.

·         Partnerskie współżycie.

·         Pokój bez usilnego dążenia do harmonii, ale do umiejętnego rozwiązywania pojawiających się na tym tle różnic czy konfliktów.

·         Celem jest stworzenie równoprawnych warunków życia dla różnych kulturowo i etnicznie grup żyjących w ramach danego społeczeństwa.

·         Rola pedagoga: umożliwienie ludziom nabycia umiejętności i gotowości do wolnych od uprzedzeń spotkań, między osobami różnej narodowości, organizowanie wymian, spotkań dzieci i młodzieży z różnych krajów.

UCZENIE SIĘ

·         Jest procesem zachodzącym, gdy w kontakcie z człowiekiem innej kultury staramy się zrozumieć jego specyficzny system orientacyjny – jego wartości, sposób myślenia i działania.

·         Wymaga ono także znajomości własnego systemu kultury.

·         Na bazie tych doświadczeń postrzegane są i poddawane refleksji cechy własnej kultury, nawyki postępowania, efekty działań, symbole , wartości.

·         Do procesu międzykulturowego uczenia się dochodzi, gdy istnieje motywacja uczenia się, i kiedy stwarzane są ku temu warunki, sytuacje (obszary zachowań).

Empatia międzykulturowa – to umiejętność lepszego rozumienia drugiego człowieka w sytuacji kulturowej, kiedy staramy się wczuć w jego stany emocjonalne, przeżycia równocześnie zrozumieć jego sytuację z tej perspektywy, kiedy pragniemy rozpoznać w niej podobieństwa lub istotne różnice w stosunku do własnej kultury.

Reakcje spowodowane przejściem do kultury obcej – 4 formy reakcji:

1.       Ucieczka (ksenofobia) – doznawanie lęku, strachu przed obcością, następstwo żadnej lub słabej znajomości języka, stereotypów, uprzedzeń.

2.       Dominacja – próba podporządkowania własnemu systemowi orientacyjnemu obcej kultury i obcego kulturowo partnera interakcji, zmuszanie go do przyjmowania naszych norm, wartości i zasad postrzegania świata.

3.       Adaptacja – przystosowanie się do obcej kultury; w ekstremalnej formie bezgraniczne uwielbienie wszystkiego co obce, z odrzuceniem własnego systemu orientacji.

4.       Integracja – szczególny, cenny efekt międzykulturowego uczenia się, gdyż sprowadza się do transnarodowej empatii.

Pedagogika nieautorytarna T. Gordona

T. Gordon:
+ Pedagog, psychoterapeuta, autor poradników dla nauczycieli, rodziców, wychowawców, animatorów kształcenia dorosłych.
+ Prezentuje koncepcję "bez zwycięzców i bez pokonanych".

Konflikty:

·         Wynikają ze stosowania przez wychowawców fałszywych przekonań.

·         Niszczą wzajemne stosunki z dziećmi.

·         Są chwilą prawdy, próbą, kryzysem, który może osłabić lub umocnić.

·         Są rozstrzygającym wydarzeniem, które może przynieść nienawiść, narastająca wrogość, psychiczne blizny.

·         Mogą ludzi rozdzielać lub pociągać do zażyłej zgody.

·         Mogą prowadzić do zaciętej walki lub głębszego wzajemnego zrozumienia.

Czynnikiem decydującym o powodzeniu wychowania jest uzewnętrznianie konfliktów, traktowanie ich w sposób naturalny.

Zasady wychowania bez porażek:

Zasada posiadania problemu

Problem powinna rozwiązywać samodzielnie osoba, rzeczywiście go posiadająca. Wychowawca „ma problem”, gdy dziecko narusza jego prawa lub robi coś, co uniemożliwia mu zaspokojenie jego potrzeb. Problem należy natomiast do dziecka , gdy ktoś lub coś uniemożliwia mu zaspokojenie jego potrzeb, bądź narusza jego prawa.

Okazywanie akceptacji

Okazywanie akceptacji osobie posiadającej problem. Dzięki temu wychowawca może poprawić jej samopoczucie, przyczyniając się zarazem do wzrostu jej poczucia własnej wartości i szacunku do siebie.

Zadbanie wychowawcy o siebie

Wychowawca musi umieć zaspokajać również własne potrzeby. Zarówno rodzic, nauczyciel mają dla człowieka potrzeby: bezpieczeństwa, akceptacji, uznania, szacunku dla siebie itp. Wychowawca musi zadbać o nie, aby mógł również zapewnić zaspokojenie ich u innych.

Zasada samozdyscyplinownia każdej osoby i jej aktywnej partycypacji w ustalaniu zasad współżycia.

Prawa, reguły, przepisy i modele zachowań.

Fazy metody rozwiązywania konfliktów:

1.       Rozpoznanie i zdefiniowanie konfliktu – polega na poinformowaniu dziecka o tym, jakie potrzeby wychowawcy nie mogą zostać zaspokojone z powodu zaistnienia sytuacji konfliktowej oraz uzyskania informacji o odczuciach dziecka w związku z tym konfliktem.

2.       Poszukiwanie możliwych rozwiązań konfliktu – zgłoszenie przez dzieci jak największej liczby pomysłów. Żadne z proponowanych rozwiązań nie powinno podlegać ocenie czy krytyce. Metoda „burzy mózgów”.

3.       Krytyczna ocena projektów rozwiązań – wspólna analiza z uwzględnieniem tych, które są do przyjęcia, i te które powinny zostać odrzucone.

4.       Wybór najlepszego rozwiązania – czyli takiego, które jest w pełni zrozumiałe dla obu stron i przyjęte bez zastrzeżeń.

5.       Opracowanie sposobów wprowadzenie w życie tego rozwiązania – po podjęciu decyzji należy dokładnie ustalić szczegóły jej wykonania.

6.       Poddanie kontroli – czy przyjęte rozwiązanie sprawdziło się w życiu.

Racjonalność emancypacyjna:

·         Umożliwia wychowawcom wejście na wyższe, głębsze piętro świadomości.

·         Dysponuje własną orientacją aksjologiczną, preferując emancypację od jakiegokolwiek przymusu.

·         Zawarte w niej kategorie opisu świata, stanowią nie tylko o jej orientacji ontologicznej, ale umożliwiają określenie i ocenianie kultury, innych ludzi oraz samego siebie.

·         Występowanie w pedagogice orientacji epistemologicznej – uznanie nie oczywistość i konwencjonalność kulturowo zdefiniowanego świata oraz niepowtarzalność sytuacji, motywów i racjonalności innych ludzi.

Pedagogika Waldorfska

Rudolf Steiner: Studiował matematykę, nauki przyrodnicze, filozofię, psychologię, literaturę i medycynę.

Powstała szkoła typu – Waldorf:

·         Prywatna , niezależna od systemu szkół państwowych, ich programów.

·         Dla dzieci robotników i urzędników fabryki (Waldorf – Astoria).

·         Radykalna forma kształcenia nauczycieli (kurs z zakresu wiedzy ogólnej o człowieku, dydaktyki i metodyki nauczania, wiedzy o charakterze ćwiczeń językowych.

·         Nie kieruje się narzuconymi zasadami.

Jego pedagogika ukierunkowana na tworzenie społeczeństwa przyszłości, w którym wyróżniał trzy sfery życia:

·         duchowo – kulturową

·         gospodarczą

·         prawno – polityczną

Podstawowym warunkiem zaistnienia w życiu sfery duchowej jest wolność.

Idea wolności:

·         Od urodzenia człowiek powinien dorastać w wolności od żądań władzy i życia gospodarczego.

·         Stworzenie jednostce szansy, by rozwinęła swoje zdolności, swoją indywidualność i zainteresowanie.

·         Tworzenie wolnych szkół powszechnych, średnich i uniwersytetów finansowanych przez fundacje, kwesty społeczne i indywidualne, tworząc wolne korporacje, które będą decydowały o planach, treściach i metodach kształcenia.

·         Szkoły – niezależne, samorządne, pozbawione hierarchicznej struktury.

Etapy rozwoju człowieka:

·  Ciało fizyczne – do 7 r. ż., jest najniższym elementem ludzkiego bytu, składa się z nieograniczonych substancji, podlega prawom fizyczno – materialnym. W tej fazie życia dziecko nieświadomie przyjmuje, że świat jest dobry. Wychowawcy powinni troszczyć się o „właściwe” otoczenie dziecka (pogodne oblicze wychowawcy, zdrowe wyżywienie, właściwy ubiór, dźwięczne piosenki, swobodne zabawy itp.).

·  Ciało eteryczne – powstaje z chwilą zgubienia przez dziecko mlecznych zębów. Jest ono wewnętrzną osłoną ciała fizycznego, stanowiąc gwarancję dla procesów odżywiania, wzrostu i rozmnażania. Dziecko 7 – letnie chce iść do szkoły, chce się uczyć. Potrzebuje „autorytetu” przez rozbudzenie w dziecku sympatii i akceptacji. Ciało to jest nośnikiem takich czynności duchowych jak: temperament, ciekawość, przyzwyczajenie, pamięć. Dlatego potrzebny jest do wszystkich przedmiotów od 1 do 8 klasy jeden nauczyciel – wychowawca.

·  Ciało astralne – rodzi się w trzecim siedmioleciu wraz z okresem dojrzewania; obejmuje ciało fizyczne i eteryczne. Jest to faza głębokiego zainteresowania światem i stosunkami interpersonalnymi.

·  Ciało ja – znajduje się w zewnętrznej powłoce, jest poznawalne dzięki intuicji. Pojawia się w czwartym siedmioleciu; to wejście człowieka w dorosłość i dojrzałość osobowości oraz dojrzałość losu. Jest nośnikiem samoświadomości, indywidualności, moralności. To faza samowychowania.

Wychowanie okultystyczne – 7 wskazań:

1.       Szukaj wzmocnień dla zdrowia fizycznego i psychicznego. Wyżej od zdrowia uczeń powinien stawiać tylko obowiązek, nigdy zaś korzyść.

2.       Czuj się członkiem wszechświata i jako istota ludzka miej poczucie odpowiedzialności za wszystko co się dzieje.

3.       Każdy powinien dojść do przekonania, że jego myśli, uczucia maja dla świata jednakowe znaczenie, podobnie jak i jego czyny. Zgubna jest nienawiść wobec bliźniego czy stosowanie przemocy.

4.       Własny byt ludzki nie tworzy się za zewnątrz, lecz wewnątrz nas. Ten, kto nabędzie takiego przekonania, będzie tez potrafił rozpoznać swoje obowiązki.

5.       Bądź stały w podejmowaniu decyzji. Nic nie powinno odwieść cię od podjętej decyzji poza rozpoznaniem, że się pomylił.

6.       Mniej poczucie wdzięczności za wszystko, co otrzymujesz. Trzeba też wiedzieć, że nasza jaźń jest darem wszechświata.

7.       W swojej postawie wobec życia stale bierz pod uwagę powyższe warunki.

Każdy z przedmiotów „głównych” (np rysowanie form, opowiadanie z natury i pór roku, otoczenia i ojczyzny dziecka, pisanie, czytanie, liczenie) realizowany jest w ramach czterotygodniowych sekwencji, czasowych bloków, zwanych „epokami”. Dany przedmiot pojawia się w bloku przedpołudniowym 2 lub 3 razy w ciągu roku. Pozwala to z jednej strony skoncentrować się uczniom na treściach kształcenia, z drugiej uświadamia im rolę przerw.

Opinia wystawiana na zakończenie roku szkolnego składa się z części:

·         Obiektywnej – ogólny opis postawy ucznia, jego postępów, pewnych braków.

·         Subiektywnej – skierowana jest w formie wprost do ucznia.

Pedagogika Celestyna Freineta

Pedagogika Celestyna Freineta

·         Zwalczał szkołę tradycyjną.

·         Interesował się dorobkiem pedagogiki sowieckiej.

·         Doprowadził do utworzenia Międzynarodowej Federacji Ruchu Szkoły Nowoczesnej.

Poglądy pedagogiczne:

·         Brak zgody na zastaną, martwą duchowo i pełną brutalności szkołę.

·         Pedagogika zdrowego rozsądku, tzn. Wychodziła od tego, co zmysłowo empirycznie dane, trzyma się konkretu, bez wielkich uogólnień i abstrakcyjnych konstrukcji.

·         Idee oscylują wokół charakterystycznych koncepcji naturalizmu i Nowego Wychowania.

·         Osiągnięciem pedagogicznym jest swobodna ekspresja. Wokół niej zbudował całą gamę technik pozwalających na aktywizację całej osobowości wychowanka – od strony kształtującego się podmiotu i pozwalających na wkraczanie w możliwie wiele dziedzin twórczości kulturalnej – od strony przedmiotowej.

·         Techniki te to: swobodny tekst i drukarnia szkolna, gazetka szkolna, fiszki samokontrolne oraz doświadczenie poszukujące.

Swobodny tekst:

·         Swój punkt wyjścia technika ta znajdowała w bezpośrednich przeżyciach dzieci (w ich potrzebie komunikacji, w kształceniu przeżyć estetycznych i wyobraźni).

·         Tworzone indywidualnie teksty były na forum klasy publicznie prezentowane, omawiane, a ten który najbardziej się podobał – stawał się treścią zajęć łączących w sobie edukację językową, artystyczną, światopoglądową.

·         Teksty, indywidualne prace dzieci i całe gazetki były powielane przez dzieci, wymieniane między szkołami z kraju i zagranicy.

·         Stwarzało to podstawę solidaryzmu społecznego w duchu równości i miłości bliskiego.

Doświadczenie poszukujące:

·         Technika ta polega na różnych formach gromadzenia informacji potrzebnych do rozwiązania konkretnego problemu wynikającego z zainteresowań i doświadczeń dziecka.

·         Są tu wywiady terenowe, wycieczki, krótkie referaty, samodzielnie dobierane lektury.

·         Materiały dostarcza tzw. Biblioteka pracy (broszury o charakterze encyklopedycznym).

·         Porządek do tej pracy wnosi tygodniowy plan pracy i grafik wykonania.

·         Samokontrola dominująca w szkole uwalnia ucznia od lęku przez nietrafną lub niesprawiedliwą oceną.

Fiszki samokontrolne:

·         Gwarantują pełne opanowanie zagadnienia, a maksymalny wysiłek wniesiony przez ucznia w rozwiązanie problemu musi uzyskać maksymalną ocenę.

·         Dzieci pracują z fiszkami samokontrolnymi (jedne zawierają problemy, drugie odpowiedzi, trzecie testy), nie oszukują, gdyż pracują dla siebie, nie muszą niczego udowadniać nauczycielowi.

·         Uwolnienie szkoły od tradycyjnych metod kontroli i oceniania edukacji ucznia.

Gazetka:

·         Zawierała trzy elementy: krytykujemy, winszujemy, życzymy sobie.

·         Dziecko publicznie wyrażało swoje krytyczne opinie o innych i o samym sobie.

·         Zasadą wychowawczą było, w przypadku jakiegoś wykroczenia – zadość uczynienie.

·         Kara jest zawsze błędem, a najwyżej złem koniecznym.

·         Bliższa naturze dziecka jest praca indywidualna; dziecko powinno unikać pracy zbiorowej, wykonywanej wg jednego narzuconego rytmu i tej samej treści.

·         Szkoła – wspólnota dorosłych i dzieci, wspólnie zarządzających życiem i pracą.

·         Dziecko nie odczuwa zmęczenia wówczas, gdy pracuje nad zadaniem, które je wciągnęło i jest mu bliskie.

·         Stawia na samodzielne poszukiwania, które nazwał „poszukiwaniami po omacku”.

Pedagogika radykalnego humanizmu

Erich Fromm:

·         Jest jednym z nielicznych filozofów krytycznych, którzy pytając o zło w procesie socjalizacji poszukuje przyczyn przemocy, zniszczenia, czynienia komuś krzywdy, braku szacunku dla jednostki ludzkiej czy pogardy.

·         Stara się zrozumieć istotę wszechobecnej przemocy, agresji, okrucieństwa lokując je w niemożności rozwiązywania przez człowieka podstawowych problemów życia, w niezdolności do kochania innych.

Fromm rozróżnia dwa rodzaje wrogości:

·         Wrogość reakcyjna – to reakcja jednostki na zagrożenie życia, godności, własności itp.

·         Wrogość rekompensacyjna – stanowi dla ludzi słabych, zniewolonych, bezsilnych – swoistego rodzaju uniwersalny środek do odzyskania poczucia własnej mocy, dzięki stosowaniu wobec innych przemocy, dominacji czy siły. Zdaniem Fromma ta wrogość jest pochodną dominującej w nim orientacji nekrofilnej (ku śmierci, ku destrukcji, ku złu) oraz postępującej biurokratyzacji współczesnych społeczeństw przemysłowych.

 W instytucjach edukacyjnych mamy do czynienia z jedną z dwóch form bliskości między podmiotami procesu kształcenia (nauczycielami, nauczycielami – uczniami, nauczycielami – rodzicami, między samymi uczniami):

·         Bliskość submisyjna – to podporządkowanie się komuś, od kogo się zależy. Prowadzi do braku niezależności czy skł...